Aprel oyi dunyoga mashhur Apple kompaniyasiga asos solingani bilan tarixga kirgan. Ushbu kompaniya tarixi “Daryo” hikoya qiladi.
Apple Computer Company
Inglizchadan tarjima qilganda “olma” deb tarjima qilinadigan Amerika kompaniyasi asosan elektronika mahsulotlari ishlab chiqarishga mo‘ljallangan. Kompaniya ishlab chiqargan mahsulotlar orasida eng taniqlilari Macintosh kompyuterlari, iPod, iPhone, iPad, Apple Watch soatlari, iTunes multimedia o‘qish dasturi, iWork ofis paketi, iLife multimedia to‘plami, shuningdek, Final Cut Pro, Logic Pro singari dasturlari. Xo‘sh, hammasi qanday boshlangan?
1976-yil 1-aprel kuni Stiv Jobsning bolalik uyidagi garajida Stiv Jobs, Stiv Vozniak va Ronald Ueynlar tomonidan Apple’ga asos solindi. 1977-yil 3-yanvar kuni Apple Computer Company nomi ostida kompaniyaga aylantirildi. Kompaniya tashkil etilganining 30 yilligi munosabati bilan va mahsulotlarining xilma-xilligini oshirish maqsadida firma nomidagi “Computer” so‘zi olib tashlandi.
Apple va Stiv Jobs
Ko‘pchilik kompaniya asoschisi sifatida biladigan Stiv Jobs 1985-yil o‘sha paytdagi bosh direktor Jon Sulley bilan kelisha olmay qolgani sababli kompaniyani tark etishga majbur bo‘ldi. Shundan so‘ng u NeXT kompaniyasiga asos soladi. Bu ham Apple’ga o‘xshagan kompyuterlarga asoslangan firma bo‘lib, keyinchalik 1996-yilda Apple tomonidan sotib olindi. Shuningdek, u Jorj Lukasdan Pixar kinokompaniyasining aksiyalarini ham sotib oldi hamda boshqaruv kengashi a’zosiga aylandi va Walt Disney Company’ning ilk individual aksioneriga aylandi.
1997-yil Apple boshqaruviga qaytganidan keyin kompaniyaning gullab-yashnash davri boshlandi. Mahsulotlar xilma-xilligi oshib ketdi. Ammo 2004-yili u og‘ir xastalikka chalinib qoldi va 2011-yil 25-avgust kuni o‘z vazifalarini bajarishdan voz kechdi va o‘rnini Tim Kukka bo‘shatdi. Ammo boshqaruv kengashi raisi lavozimini o‘zida saqlab qoldi. Stiv Jobs 2011-yil 5-oktabr kuni 56 yoshida vafot etdi.
Kompaniya logotipi va shiori
Kompaniyaning logotipi nomiga monand olma tasviri, aniqrog‘i, tishlangan olma tasviri ekanini ko‘pchilik biladi. Lekin bu boshidan shunaqa bo‘lganmi, degan savol bo‘lishi tabiiy. Aslida, Apple’ning ilk logotipi bugungidan tubdan farq qilgan. Kompaniya nomi g‘oyasini Stiv Jobs taqdim etgan bo‘lsa, dastlabki logotipini Raymond Ueyn chizgan. Unda olma daraxtiga suyanib o‘tirgan mashur ingliz fizik olimi Isaak Nyuton tasviri tushirilgan. Surat atrofidagi chegara chizig‘ida Uilyam Vordsvorsning “Prelyuda” dostonidan parcha keltirilgan: “Newton… A mind forever voyaging through strange seas of thought… alone”.
Ammo ushbu logotip 1977-yilning boshidayoq almashtirildi. Bu safargisi kamalak ranglari bilan bo‘yalgan o‘sha mashhur tishlangan olma tasviri edi. Ushbu dizayn muallifi Rob Janoff hisoblanadi. Olmaning tishlanganini u odamlar olcha bilan aralashtirib yubormasliklari uchun ranglarni esa kompaniya ishlab chiqargan Apple II kompyuterlarining rangli tasvirlarining ramzi deb tushuntirdi.
Ushbu logotip 1998-yilda iMac G3 kompyuterlarining chiqarilishi bilan monoxromatik olmaga almashtirildi. Ammo kamalak rangli logotip ham Mac OS 8 va Mac OS 9 operatsion tizimlarida birgalikda ishlatilishda davom etdi. Faqatgina 2001-yil 24-martga kelib yangi monoxrom olma tasviri kamalak rang olma hayotiga nuqta qo‘ydi. Hozirgacha Apple monoxrom tasvirli olmadan foydalanib kelmoqda.
Har bir kompaniyada bo‘lgani singari Apple’ning ham o‘z shiori bor. Kompaniyalar shiorlari ko‘pincha o‘z faoliyat turidan, marketing falsafasidan kelib chiqadi. Apple’ning ilk shiori 1976-yilda ishlab chiqarilgan Apple I mikrokompyuteri broshyurasida “Byte into an apple” tarzida berilgan edi.
1997-yildan 2002-yilgacha haligacha mashhur “Think different” shiori ishlatildi. Hozirda rasman ishlatilmasa-da, Apple’ning shiori sifatida qabul qilinadi. Umumiy shiorlar bilan bir qatorda ma’lum bir mahsulotlar uchun ham alohida shiorlar ishlab chiqqan. Masalan, 1998-yilda ishlab chiqarilgan iMac mahsulotlari uchun “iThink, therefore iMac” shiori ishlatilgan. Macintosh namoyish etilganda “Hello”, iMac uchun “Hello (again)”, keyinchalik iPod va iPhone uchun juda o‘xshash shiorlar ham ishlatildi: “Say hello to iPod” va “Say hello to iPhone”
Kompaniyaning mashhur mahsulotlari
1976-yil ilk mikrokompyuter Apple I ishlab chiqildi. Kelasi yildan boshlab esa dunyoda ilk seriyali miqdorda ishlab chiqarilgan Apple II ishlab chiqarila boshlandi. Ushbu mahsulot sotuvidan tushgan daromad kompaniyaning asosiy daromad manbayiga aylandi va 80-yillarning o‘rtalarida daromadning asosiy katta qismini tashkil qildi.
Kompaniyaning 20 yil mobaynida asosiy mahsuloti sifatida ishlab chiqarilgan Macintosh oilasiga mansub mahsulotlar katta shuhrat qozondi. 2014-yilga kelib ular orasida quyidagilar bor edi:
1998-yilda ishlab chiqarila boshlangan iMac barchasi birda kompyuterlarining shuhrati inqiroz yoqasida turgan kompaniyaga o‘zini tiklab olishiga imkon berdi. 2008-yildan boshlab MacBook Air ultra-yupqa qo‘l kompyuterlari ishlab chiqarila boshlandi va u 2011-yilda MacBook’larning o‘rnini egalladi. Macintosh oilasining navbatdagi mahsuloti MacBook Pro Retina 15 va 13 dyumli qo‘l kompyuterlari. 2012–2013-yillarda MacBook Pro kompyuterlarini o‘rnini egalladi. Uning afzalliklari yuqori aniqlikdagi ekran, yupqaroq, ichki CD/DVD diskovodsiz hamda SSD qattiq disk. Shuningdek, u HDMI 1,4 aloqa porti bilan ham jihozlangan. Workstation tipidagi MacPro kompyuteri hamda MacMini stol kompyuterlari ham Macintosh oilasiga mansub kompyuterlar safiga kiradi.
Navbatdagi mahsulot 2001-yildan ishlab chiqarila boshlagan iPod musiqa pleyeridir. Apple mazkur mahsulot orqali jahon musiqa sanoatiga kirib bordi va bugungi kunda musiqa pleyerlari orasida yetakchilik qilmoqda. 2001-yildan to bugunga qadar 275 million dona iPod sotuvga chiqarildi. Hozircha iPod’ning to‘rt xil oilasi ishlab chiqarilgan: iPod nano, iPod shuffle, iPod touch, iPod classic. iPod classic 2014-yildan, iPod nano va iPod shuffle 2017-yilda sotuvdan olingan va ishlab chiqarish to‘xtatilgan. Faqatgina iPod touch 2019-yilgi oxirgi versiyasi bilan hamon sotuvda qolmoqda.
Shubhasiz, Apple’ga shuhrat keltirgan, uni smartfon bozorida peshqadamga aylantirgan iPhone’dir. 2007-yilda Stiv Jobs tomonidan taqdim etilgan iPhone mana 13 yildirki jahon smartfon bozorida o‘zining xaridorgirligi va sifati jihatidan yetakchilik qilib kelmoqda. iPhone o‘zida smartfon, iPod va internet-mijozni birlashtirgan yagona qurilma edi.
iPhone uchun maxsus iPhone OS operatsion tizimi ishlab chiqildi. Bugun u iOS deb nomlanadi. 2008-yilda iPhone uchun maxsus dasturlar yuklab olish imkonini beruvchi AppStore do‘koni ochildi. Deyarli har yili Apple o‘z mijozlariga yangi versiyadagi iPhone’larini yangicha ko‘rinish va yangi qulaylik, imkoniyatlar bilan taqdim etadi. Kompaniya 2019-yil 10-sentabr kuni bira to‘la uchta yangi iPhone taqdim etdi. Bular iPhone 11, 11 Pro va 11 Pro Max 11 Pro va 11 Pro Max qurilmalari Apple’da birinchilardan bo‘lib uchtalik fotokamera bilan jihozlandi.
Apple’ning navbatdagi mashhurlikka erishgan mahsuloti kompaniya ishlab chiqargan iPad’lardir. Birinchi marta 2010-yilda Stiv Jobs tomonidan taqdim etilgan iPad iOS’ning modifikatsiyalangan versiyasi bilan jihozlandi. iPad planshet tipidagi qurilma bo‘lib, smartfon va qo‘l kompyuterlari o‘rtasidagi jihoz bo‘lib hisoblanadi. Bundan tashqari, Apple iPad mini qurilmasini 2012-yildan boshlab ishlab chiqara boshladi.
2014-yil 9-sentabrda Apple elektronika bozoriga yana bir yangi mahsulot bilan kirib keldi. Bu Apple soatlari edi. 2015-yildan sotuvga chiqarilgan Apple Watch, Apple Watch Sport va 18 karatli oltindan tayyorlangan Apple Watch Edition soatlari alohida WatchOS operatsion tizimi bilan jihozlangan edi. Soat iPhone 5 va undan yuqori avlod iPhone’lari bilan ishlaydi va soatni ko‘rsatishdan tashqari boshqa turli xil vazifalarni, jumladan, sportchilar uchun pulsometr vazifasini ham o‘taydi.
Apple 2016-yil Apple Watch Series 2, 2017-yil Apple Watch Series 3, 2018-yil Apple Watch Series 4, 2019-yilda esa Apple Watch Series 5 soatlarini ishlab chiqardi. Ularning dizayni barchasida bir xilda saqlab qolingan bo‘lsa-da, ichidagi funksiyalari o‘zidan oldingisidan yaxshilangan holatda ishlangan.
Kompaniya narx siyosati
Apple’ning ko‘plab muhokamalarga sabab bo‘lgan yana bir jihati uning mahsulotlari narxining nisbatan yuqori ekanidir. Masalan, 1980-yillar davomida Macintosh kompyuterlarining narxi o‘zining analogi bo‘lmish IBM PC shaxsiy kompyuterlari narxidan ikki baravar qimmat edi. 1990-yillarda Intel korporatsiyasi ishlab chiqargan Pentium kompyuterlaridan uch baravar qimmatga sotilardi.
Narxlarning qimmatligi o‘sha paytda Macintosh kompyuterlarining rivojlanishi boshqa kompyuterlarga nisbatan sekinlashtirishiga olib keldi. Bugungi kunda ham Windows’da Mac OS’ga o‘tmoqchi bo‘lgan foydalanuvchilar uchun mahsulot narxi juda yuqoriligicha qolmoqda. 2005-yilda Apple arzon narxli Mac Mini kompyuterini sotuvga chiqardi. Kompaniya mahsulotlarining qimmatligi uning ishlab chiqarish jarayonida ishlatiladigan materiallari qiymatining balandligi va umumiy hayotiy siklining yuqoriligi bilan izohlanadi.
Jahongir Ostonov tayyorladi.
Izoh (0)