Koronaxabarlar, karantin, misli ko‘rilmagan choralar, tashvish va xavotirlar. O‘zbekistonda koronavirusning birinchi haftasi dayjesti

“Daryo” saytida  haftaning eng muhim va muhokamali xabarlari sharhini boshlaymiz. Yangiliklarimiz, sezganingizdek, asosan dunyoni titratgan tojdor virus haqidadir. Endi u bizda ham bor...

15-mart kuni Respublika virusologiya instituti laboratoriyasida Fransiyada bo‘lib qaytgan O‘zbekiston fuqarosida COVID-19 koronavirus infeksiyasi aniqlandi. Ma’lum bo‘lishicha, asli kasbi shifokor bo‘lgan ayol 11-mart kuni Parijdan uchib kelgan, ammo aeroportdagi tekshiruvda kasallik alomatlari sezilmagan. Unda koronavirus aniqlangach, birga uchib kelgan yo‘lovchilar ham karantinga olindi.

Bu voqea O‘zbekistonda koronavirus uchqunini yoqdi. Kundan kunga necha nafar fuqaromizga virus yuqqani haqida o‘qimoqdamiz. Axborot saytlari va kanallarining bosh mavzui koronavirus bo‘lib qoldi. Fuqaroni haqiqiy ahvoldan xabardor etib turish uchun telegramda “Koronavirus.info” kanali tashkil etilib, uzluksiz xabar va maslahatlar berib borilmoqda. Oxirgi ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda koronavirusga chalinganlar soni 43 nafarga yetdi. Ammo takroriy tekshiruvda xorazmlik bo‘lmish 43-bemorda koronavirus aniqlanmadi. Ayni paytda u karantinda saqlanmoqda.

* * *

Karantin tushunchasi mahsulotlar narxi bilan birga yuradi. O‘zbekistonda karantin e’lon qilinishi bilan odamlar tashvish ichida magazinlarga chopdi. Bu esa narxlarga ta’sir qilmay qolmadi. Tibbiy niqob, antiseptik suyuqlik, hojatxona qog‘ozlari sotuvda qolmadi. Kartoshka, un va yog‘ning bahosi ko‘tarildi.

Davlat ahvolga darhol e’tibor qaratib, narxlarni sun’iy oshirmaslikka chaqirdi. Viloyatlardagi hokimlar bozorni aylanib narxlarni tekshira boshladi. Qishloq xo‘jaligi vaziri “mahsulot yetishmasligi bo‘lmaydi”, deya aholiga dalda berdi. Ulamolar davlat chaqirig‘ini qo‘llab-quvvatlab, narx-navoning sun’iy oshirilishini harom deb aytdi. Aytish lozimki, saxovatpesha kishilar zaruriy mahsulotlarni aholiga bepul tarqatayotgani holatlari uchrab turibdi.

* * *

O‘zbekistonda koronavirus karantini e’lon qilindi. 16-martdan xorijiy davlatlar bilan barcha aviareyslar bekor qilindi. Navro‘z sayillari to‘xtatildi. Bolalar bog‘chalari, o‘rta maktablar va oliy ta’lim muassasalari (davlatnikimi, xususiymi, farqi yo‘q) karantinga yopildi. Uning o‘rniga onlayn va televideniye orqali darslar yo‘lga qo‘yildi.

Juma namozlari vaqtincha o‘qilmasligini muftiy Usmonxon Alimov e’lon qildi. Muftiy aholiga namozlarni uyda ado etishini tavsiya qildi. O‘zbekiston Musulmonlari idorasi koronavirus daf bo‘lishi uchun tavsiya qilingan duolar va amallarni e’lon qildi.

Avvalroq koronavirus O‘zbekistondagi mart oyida bo‘ladigan to‘ylarga ta’sir ko‘rsatmaydi, deyilayotgan edi. Biroq 23-martdan to‘ylarning o‘tkazilishi ham bekor qilinishi aytildi. Endi shoshilinch holatdagi odamlar kam sonli odam ishtirokida (sunnatga muvofiq) kamtarona to‘y o‘tkaza oladi xolos. Shu bilan birga, choyxona va oshxonalar ham yopildi. Faqatgina oziq-ovqat yetkazib berish xizmatlari ishlab turadi.

Toshkentda 22-martdan avtobus, metro va “marshrutka”lar harakati to‘xtatildi. Karantin vaqtida ishlagan shifokorlar maoshi 120 foizga oshirilishi va’da qilindi. Xalq boshiga tashvish tushganda shifokorlar malham bo‘lishini urg‘ulagan deputatlar ayni vaqtda ularning maoshi bir necha barobar oshirilishini hukumatdan so‘radi.

Karantin qachon tugashi aniq emas.

* * *

Shavkat Mirziyoyev 18-mart kuni o‘tkazgan videoselektorida koronavirus masalasiga to‘xtalib o‘tdi. Shu kuni koronavirus yuqtirganlar soni 15 nafarga yetgandi. Prezident mamlakatdagi vaziyat to‘liq nazorat ostida ekanini aytib, duch kelishimiz mumkin bo‘lgan muammolarni tilga oldi. Jumladan, resurslar borasida gapirib, “Mamlakatimizda yetarli darajada zaxira mavjud, xavotir yoki vahimaga tushishga hech qanday asos yo‘q. Ammo ko‘pga kelgan bu baloga qarshi hammamiz birgalikda, bir yoqadan bosh chiqarib harakat qilishimiz lozim”, dedi. Fuqarolarni telekanallardagi qiziqarli ko‘rsatuvlardan bahramand bo‘lishga chorladi, shu bilan birga ortiqcha uydirma mish-mishlar tarqatilishini qoraladi. Neft va gaz narxining tushishi hamda turistlar kamayishi bois darmadimiz kamayishi haqida gapirdi. Bu borada zarur choralarni ko‘rsatib o‘tdi.

Prezident 19-mart kuni o‘tkazilgan yig‘ilishida ham barchani koronavirusdan ogohlikka chorladi. “Bitta narsani bilishlaring kerak: menga ta’sir qilmaydi, menga tegishli emas ekan, degan rahbar, fuqaro, tadbirkor va umuman oqsoqollarimiz, yoshlarimiz xato qiladi. Bu narsa hammamizga bog‘liq. Hammaga ta’sir qiladi. Agar kimda-kim kasalligini bilib, yashirib, uyda o‘tirsa, xalqimizga xavf-xatar yetkazadigan omilga aylanadi. Bu bo‘yicha jinoiy javobgarlik bor”, dedi mamlakat rahbari.

* * *

Dayjestimizda koronavirusga aloqador bo‘lmagan yagona xabarimiz bor. 8-mart kuni jinoyat ishlari bo‘yicha Toshkent shahar sudi Gulnora Karimovani jinoiy uyushma tashkil etish, tovlamachilik, o‘zlashtirish va rastrata yo‘li bilan talon-toroj qilish, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va boshqa jinoyatlarni sodir etganlikda aybli deb topdi hamda 13 yil to‘rt oy muddatga ozodlikni cheklash jazosini tayinladi.

O‘tgan oy Gulnora Karimova prezidentga xat yozib Shveysariyada muzlatib qo‘yilgan 686 million dollar miqdoridagi mablag‘ga da’vodan voz kechishga tayyorligini bildirgan edi.

* * *

Bu haftada dunyoda global inqiroz boshlandi. Inqiroz barcha davlatlarga ta’sir ko‘rsatadi, YaIMning pasayishi yoki o‘sishdan to‘xtashiga olib keladi. Koronavirus xalqaro iqtisodiy va ijtimoiy aloqalarni to‘sib qo‘yishi iqtisodni muzlatadi, ishlab chiqarishni to‘xtatadi.

O‘zbekiston Markaziy banki tijorat banklariga kredit olgan tadbirkorlarga koronavirus sabab imtiyoz davri berishni tavsiya qildi. Shuningdek, mart oyining boshida Markaziy bank qayta moliyalashtirish stavkasini ko‘rib chiqib, bazaviy stavkani o‘zgarishsiz qoldirgan holda 16 foiz deb belgiladi. O‘zbekistonda koronavirus sababli yuzaga keladigan iqtisodiy muammolarga qarshi kurashish uchun 10 trillion so‘m ajratildi.

Xo‘sh, koronavirus “ishdan chiqargan” sohalar qanday qo‘llab-quvvatlanadi? 2020-yil 1-apreldan 1-iyulgacha bo‘lgan davrda turistik (mehmonxona) yig‘imini hisoblash va to‘lash to‘xtatiladi. Qishloq xo‘jaligidagi yerlarni sug‘orish uchun foydalaniladigan hajmlar bo‘yicha suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq stavkalari 2020-yilda o‘rnatilgan stavkalardan 50 foizga pasaytiriladi. 2019-yil uchun jismoniy shaxslarning jami yillik daromadlari to‘g‘risidagi deklaratsiyani taqdim etish muddati 2020-yil 1-avgustga qadar, ularning mol-mulk solig‘i va yer solig‘ini to‘lash muddati 2020-yil 15-oktabrga qadar uzaytiriladi.

* * *

Hurmatli o‘quvchi, “koronaxabar”larimiz nihoyasiga yetdi. Barcha axborot saytlarining bosh mavzusiga aylangan virus balosi tezroq daf bo‘lishini tilagan holda sizdan shifokorlarning tavsiyalariga amal qilishingizni, shoshilinch zaruratsiz jamoat joylariga chiqmasligingizni so‘raymiz. Dayjestni yozib tugatganimizda koronabemorlarimiz soni 43 nafarga yetgani xabarini oldik. Keyin bir bemorga virus yuqqani shubha ostidaligi aytildi. Nima bo‘lganda ham, ularning holati og‘ir emasligi kishiga biroz taskin beradi.