• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12904.51
    • RUB161.99
    • EUR14575.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +27°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    COVID-19 o‘zidan oldingi viruslarga qaraganda qanchalik xavotirli? So‘nggi yigirma yillikning eng xavfli epidemiyalari

    Dunyoni tobora qamrab borayotgan yangi turdagi COVID-19 tojli virusi O‘zbekistonni ham chetlab o‘tmadi. Oxirgi ma’lumotlarga ko‘ra, Respublikamiz hududida virus bilan kasallanganlar soni 18 kishiga yetdi. Holat Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan pandemiya deb tan olindi. Barchani birdek xavotirga solayotgan kasallik o‘zidan oldingi viruslarga qaraganda qanchalik xavfli? Odamlar tomonidan bildirilayotgan xavotirlar asoslimi? Buni bilish uchun so‘nggi yigirma yillikning eng xavfli epidemiyalari haqida “Daryo” kolumnisti Jahongir Ostonov ma’lumot beradi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    SARS – og‘ir o‘tkir respirator sindrom

    Tojli virus oilasiga kiruvchi ushbu epidemiya XXI asr boshlanishida paydo bo‘ldi. 2002-yilda Xitoy janubidagi Guandong provinsiyasida aniqlangan SARS-Cov virusi butun janubi-sharqiy Osiyo, Shimoliy Amerika va Yevropadagi 37 ta davlatda keng tarqaldi. Asosiy qurbonlar Xitoy va Gongkong hisobiga to‘g‘ri keldi.

    Boshida atipik pnevmoniya deya tashxis qo‘yilgan kasallik, keyinchalik og‘ir o‘tkir respirator sindrom (SARS) ekani aniqlandi. Fransiyadagi Paster instituti ma’lumotlariga ko‘ra, kasallik XXI asrning ilk xavfli epidemiyasi edi. Kasallik Xitoy bozorlarida xaridorgir bo‘lgan, asosan, go‘shti uchun sotiladigan ko‘rshapalaklardan insonga o‘tgan.

    JSST xabariga ko‘ra, o‘lim bilan bog‘liq holatlar 15 foizdan, ba’zan 65 yoshdan yuqori bo‘lgan bemorlar orasida 50 foizdan ham oshishi mumkin. 2002–2003-yillar davomida bu kasallik bilan 8,5 mingga yaqin inson kasallangan bo‘lsa, shundan 800 ga yaqini vafot etgan. Kasallikning asosiy belgilari kuchli shamollash, nafas yo‘llari simptomlari, bosh og‘rig‘i va umumiy holsizlik.

    Unga qarshi vaksina haligacha ishlab chiqilmagan. OAV xabariga ko‘ra, AQSh, Kanada, Rossiya va Xitoyda vaksina ishlab chiqish bo‘yicha ishlar davom etmoqda.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Parranda grippi

    2003–2004-yillarda janubi-sharqiy Osiyo davlatlarida, jumladan, Gongkongda juda ko‘plab parrandalar qirilib ketishiga olib kelgan H5N1 virusi, boshqacha aytganda, parranda grippi shov-shuvlarga sabab bo‘ldi. Virus dastlab hayvonda paydo bo‘lgan bo‘lsada, uning insonga yuqishi kuzatilganidan keyin JSST butun dunyoda favqulodda holat e’lon qildi.

    O‘sha yili kasallikdan o‘lganlar soni 400 nafardan oshib ketdi. 2014-yilgi JSSTning ma’lumotlariga ko‘ra, kasallanganlar orasida o‘lim holati 59 foizga yetdi. Butun dunyo bo‘ylab ommaviy ravishda parrandalarni yo‘q qilish amaliyoti o‘tkazildi.

    Gripp A (H1N1) yoki “cho‘chqa grippi”

    Yana bir hayvonlar bilan bog‘liq kasallik 2009-yilning mart oyi oxirida Meksikada boshlandi, keyinchalik, AQSh, G‘arbiy Yevropa va Rossiyada keng tarqaldi. Shu yilning iyun oyiga borib JSST jahon miqyosida favqulodda holat e’lon qildi.

    Dastlabki aniqlangan payti uni cho‘chqa grippi deb nomlashdi. Sababi u cho‘chqalarda uchraydigan zoonotik shtammdan kelib chiqqan deb hisoblandi. Keyinchalik, olimlar H1N1 virusini odam, parranda va cho‘chqa gripplari virusli genlarining birikmasidan tarkib topganini aniqladi. Mazkur pandemiya H1N1 turidagi virus sababidan kelib chiqqan tarixdagi ikkinchi yirik pandemiya edi. Birinchisi, 1918-yilda Ispan grippi oqibatida e’lon qilingan edi. 2009–2010-yillarda JSST va turli tashkilotlar bergan statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 18 mingdan 500 mingacha odam ushbu virusdan vafot etgani ma’lum bo‘ldi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Butun dunyoda ommaviy cho‘chqa grippiga qarshi emlash amalga oshirildi. Bir qator g‘arb davlatlari va JSST tashkiloti vaziyatni bo‘rttirib ko‘rsatishda ayblanib, tanqidlarga uchradi. Chunki oddiy mavsumiy grippdan har yili 250 mingdan 500 mingacha odam vafot etishi, lekin bunday vahima ko‘tarilmasligi ko‘p bor takrorlandi.

    Bugungi kunda Yevropada ushbu gripp oddiy mavsumiy gripp ko‘rinishida har yili takrorlanadi va unga qarshi emlash orqali himoyalanish mumkin.

    G‘arbiy Afrikani qamragan Ebola

    Birinchi marta 1976-yilda aniqlangan ushbu virusli kasallik 2013–2016-yillarda G‘arbiy Afrikada juda keng tarqalib ketdi. Gvineyada boshlangan kasallik Liberiya va Sierra Leonega ham o‘tib ketdi. Kasallikning o‘ziga xos xavfli jihati unda kasallanganlar orasida o‘lim holatining yuqoriligidadir. O‘sha paytda 11 315 kishi yoki kasallarning 50 foizi vafot etdi.

    2019-yilning iyul oyida Kongo Demokratik Respublikasida qayd etilganidan keyin JSST xalqaro favqulodda holat e’lon qildi. Mamlakatda kasallik paydo bo‘lganidan buyon 2 200 kishi vafot etdi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Bu kasallikning ham manbasi ko‘rshapalaklar ekani aytildi. Ko‘rshapalakdan insonga, insondan insonga yuqish orqali tarqaladi. Kasallikning birinchi alomatlar – isitma, mushak ogrig‘i, bosh og‘rig‘i, tomoq og‘rig‘i - qusish, diareya, buyrak va jigar yetishmovchiligi belgilari va ba’zi hollarda ichki va tashqi qon ketish. Yaqinda Ebola isitmasi bilan kurashish uchun bir nechta dorilar va vaksina yaratildi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 2019-yilda Kongoda ikkita dorini sinovdan o‘tkazganini ma’lum qildi.

    Zika – Lotin Amerikasi bosh og‘rig‘i

    Ilk paydo bo‘lgan 1947-yildan 2015-yilgacha bor yo‘g‘i 15 ta holat qayd etilgan mazkur virusli kasallik, 2015-yildan buyon Janubiy va Markaziy Amerikada haqiqiy bosh og‘rig‘i bo‘ldi.

    2015-yilda epidemiyaning eng yuqori cho‘qqisida Braziliyada Zika virusini yuqtirgan onalarning 3 000 dan ortiq bolalari miya shikastlanishi va juda kichik bosh suyagi bilan tug‘ildi. Ba’zi bolalarda eshitish va ko‘rishdagi nuqsonlar ham kuzatildi.

    Virus simptomlari quyidagilar: bosh og‘rig‘i, toshmalar, bo‘g‘im va mushak og‘riqlari, konyunktivit. Simptomlar og‘ir kechmasada, ammo yuqtirgan odam miyelit va nevrologik kasalliklarga chalinish xavfiga ham ega.

    Bugungi kunga kelib Zika virusiga qarshi hech qanday vaksina va dorilar mavjud emas. Faqatgina simptomlarga qarshi profilaktika olib borish mumkin.

    Denge virusi

    1950-yillarda paydo bo‘lgan mazkur virus tropik gripp ham deb nomlanadi va u 2016-yilda keng avj olib ketdi. 2008–2015-yillar oralig‘ida virusni yuqtirganlar soni JSST ma’lumotlariga ko‘ra, 1,2 milliondan, 3,2 milliongacha yetdi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Asosan, tropik va subtropik hududlarda uchraydigan virus Yevropani ham chetlab o‘tmadi. 2012-yilda Portugaliyaning Madera arxipelagida avj olgan va 2000 kishining kasallanishiga olib kelganidan keyin qit’aning boshqa  davlatlariga ham tarqalib ketdi. Kasallik, asosan, hasharotlar orqali tarqaladi va grippga o‘xshaydi. Ammo kuchli qon ketishlarga ham sabab bo‘lishi mumkin.

    Ma’lumotlarga qaraganda, virusdan har yili 390 million odam kasallanadi, o‘lim soni esa, 20 mingtani tashkil qiladi. Vafot etganlar orasida bolalar sonining yuqoriligi qayd etilgan. Kasallikni davolaydigan dori hali hanuz topilgan emas.

    Yangi qizamiq epidemiyasi — “dunyodagi eng yomoni”

    2019-yil noyabr oyida JSST hozirgi qizamiq epidemiyasini dunyodagi eng yomoni deb atadi. Tashkilotning ma’lum qilishicha, 2018-yilda dunyoning 187 mamlakatida qizamiq epidemiyasini yuqtirgan 410 000 holat aniqlandi, shundan 140 ming kishi vafot etdi.

    2019-yilda Buyuk Britaniya, Albaniya, Gretsiya va Chexiya mazkur kasallikdan holi hudud statusini yo‘qotdi. Shuningdek, AQSh ham 25 yildan buyon eng ko‘p kasallik aniqlanganini e’lon qildi.

    Kasallikning xavfli oqibatlarini bartaraf etish uchun qo‘llaniladigan vaksina mavjud. 2019-yil dekabr oyida JSST “so‘nggi 10 yillikda emlash darajasining turg‘un qolayotgani, oldinga siljish yo‘qligi” ni tanqid qildi.

    19.03.2020, 17:46   Izoh (0)   394999
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Xorijda odamlar karantin tartibini buzmasligi uchun onlayn-kinoteatrlar, ko‘ngilochar portallar bepul ishlamoqda

    19.03.2020, 15:59

    AQShda koronavirus bilan kasallangan birinchi kongressmen aniqlandi

    19.03.2020, 14:15

    Rossiyada koronavirusga chalingan bemor vafot etdi, ammo koronavirus o‘limning asosiy sababi emas

    19.03.2020, 13:58

    Niderlandiya sog‘liqni saqlash vaziri koronavirusni muhokama qilish paytida hushidan ketdi (video)

    19.03.2020, 12:57

    Donald Tramp koronavirusga qarshi kurashish maqsadida harbiy vakolatni zimmasiga olishga qaror qildi

    19.03.2020, 12:42

    Qozog‘istonda koronavirusga chalinganlar soni 37 taga yetdi

    19.03.2020, 10:58
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Centrum Air Istanbul va O‘zbekistonning uch shahri o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarni yo‘lga qo‘ymoqda


    Tarmoqda bolalar xavfsizligi : Octobankdan maslahatlar


    Ilg‘or qurilish texnologiyalari asosida qad rostlayotgan Quyi Chotqol GES


    Kapitalbank xodimlarining raqamli ko‘nikmalarini rivojlantirmoqda 


    Eng chuqur g‘or, eng baland ko‘prik va eng sirli maskan – Namanganga boramiz


    APEX BANK Toshkentda Bosh ofis va Markaziy sotuv ofisini ochdi


    ANORBANK Xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha Islom korporatsiyasi bilan 10 million AQSH dollariga teng kelishuv imzoladi


    Oqtepa Lavashdan “Kulgili narxlar”: sevimli taomlar — har bir pozitsiya 10 mingdan 20 ming so‘mgacha bo‘lgan maxsus narxlarda


    Huawei Cloud TechWave Summit 2025: Yaqin Sharq va Markaziy Osiyoda muvaffaqiyatni oshirish uchun intellektuallikni tezlashtirish 


    AKFA Medline University Hospital AHA rasmiy o‘quv markazi maqomini qo‘lga kiritdi


    TBC Uzbekistan o‘zining sun’iy intellektga asoslangan yechimlari orqali samaradorlikni oshirib, o‘sish sur’atlarini tezlashtirmoqda 


    Huawei O‘zbekistondagi “Tech Carnival”da Intellektual dunyo rivojini jadallashtirmoqda


    ZTE korxonasi GSMA M360 Yevrosiyo forumida suniy intellekt raqamli iqtisodiyot rivojiga qo'shayotgan hissasi haqida ma’lumot berdi


    Mobiuz IQAir havo sifati datchigini o‘rnatdi


    Jamg‘armalar bilan qanday ishlash zarur: bank omonatlari, aksiyalar yoki investitsion paketlar? (davomi)

     

    Tavsiya etamiz

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10

    “Lend-Liz” yordami sovg‘a bo‘lmagan — Britaniya ikkinchi jahon urushida berilgan yordamni qanday qaytargan edi?

    19 may, 15:00

    “Yovuzlik imperiyasi zaminimizga hech qachon qaytmasligi uchun” — jamoatchilik o‘roq-bolg‘ali qizil bayroq va qora-olovrang lentani taqiqlashni so‘ramoqda

    13 may, 22:22

    Ular doim dunyoda eng yaxshilaridan bo‘lgan — pokistonlik harbiy uchuvchilar haqida

    12 may, 21:30
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Quyosh atrofida Yerdan o‘n barobar katta “qush” ko‘rindi

    Dunyo | 26 may, 00:18

    “Daryo” videoreportaji: Namanganda 64-xalqaro gullar festivali boshlandi

    O‘zbekiston | 26 may, 00:06

    O‘zbekiston U-17 terma jamoasining Jahon chempionatidagi raqiblari ma’lum bo‘ldi

    Sport | 26 may, 00:02

    Iroqda suv zaxiralari rekord miqdorda kamaydi

    Dunyo | 25 may, 23:30

    Superliga. “Dinamo” kambek amalga oshirib, “Qizilqum”dan ustun keldi

    Sport | 25 may, 23:27

    Qoraqalpog‘istonda inspektor quvgan yigit maktab o‘quvchisi emasligi aniqlandi (video)

    O‘zbekiston | 25 may, 23:17

    APL. Abduqodir Husanov “Manchester Siti” bilan Angliya chempionati bronza medaliga ega chiqdi

    Sport | 25 may, 22:42
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.