• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12857.35
    • RUB163.45
    • EUR14672.81
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +36°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Madaniyat

    Mahatma Gandining eng buyuk tashabbusi. Hindiston mustaqilligiga yo‘l ochgan “Tuz yurishi” haqida

    “Daryo” kolumnisti Jahongir Ergashev an’anaviy tarix ruknida Mohandas Karamchand Gandi boshchiligidagi Hindiston milliy mustaqilligiga tamal toshi bo‘lib xizmat qilgan mashhur “Tuz yurishi” va uning oqibatlari haqida hikoya qiladi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia
    “Tuz yurishi”

    1930-yilning 12-mart sanasida Hindiston mustaqilligi uchun harakatning siyosiy rahnamosi Mohandas Karamchand Gandi uzoq vaqt Buyuk Britaniya tasarrufida bo‘lib kelgan o‘z mamlakatining ozodligi uchun tinchlik tamoyiliga asoslangan va Hindiston milliy mustaqilligiga tamal toshi bo‘lib xizmat qilgan mashhur “tuz yurishi”ni boshlaydi. Hind adabiyotlarida “satyagraxa” atamasi bilan mashhur bo‘lgan mazkur yurish sanskrit tilidan tarjima qilinganda “haqiqatda qat’iylik” ma’nosini ifodalaydi.

    “Satyagraxa” 1918—1947-yillar davomida hind xalqining barcha qatlamlari orasida keng ta’sirga ega bo‘ldi, ularning mustaqillik uchun harakatlarini ilhomlantirdi. “Satyagraxa” orqali hind xalqi ingliz bosqinchilariga qarshi kurashish uchun o‘ziga xos qon to‘kilishlarning oldini oladigan bir harakat sifatida yuzaga kelib, mazkur harakat ommaviy namoyishlar o‘tkazish, ingliz zavodlarida ishlashdan bosh tortish, ingliz hukumatining qaror va talablariga bo‘ysunmaslik va ingliz ma’muriyatiga soliqlarni to‘lashdan bosh tortish kabi choralarni tatbiq etishni o‘z ichiga olgan edi.

    Mohandas Karamchand Gandi

    Birinchi jahon urushi hind va inglizlar o‘rtasidagi munosabatlarning yanada keskinlashishiga sabab bo‘ldi. Natijada, Hindistonda milliy ozodlik harakatining kuchayishiga turtki bo‘ldi. Hind burjuaziyasi inglizlarning taqiqlaridan, cheklovlaridan bezgan, ularning irqiy kamsitishi esa pichoq suyakka borib qadalgan vaziyatni yuzaga keltirgan edi.

    Ingliz tarixchisi Arnold Toynbi: ‘Gandi biz inglizlarga Hindistondan g‘azabsiz va sharmandaliksiz chiqib ketish imkonini berdi. Bu bilan bizga ulkan muruvvat ko‘rsatdi’.
    Urush ta’sirida o‘z ijtimoiy ahvolining yomonlashgani, qashshoqlik, yuqori soliq stavkalarining tatbiq etilishi va narxlarning keskin oshishi hind xalqining g‘azabini keltirdi. Birinchi jahon urushi davomida 1 millionga yaqin hind askarlari inglizlar tarafida turib, Buyuk Britaniya manfaatlarini himoya qilgan bo‘lsa-da, urushdan so‘ng hanuz hindlar past irq vakillari, yovvoyi xalq sifatida ko‘rilar, davlat boshqaruvi organlariga tayinlanish huquqidan mahrum edi.

    Ustiga ustak asosiy oziqaviy modda bo‘lgan tuz ingliz monopoliyasi ta’siri ostida bo‘lib, butun bir Hindiston ahlining turmush ta’siriga, ayniqsa, qashshoqlar qatlamiga kuchli yuk bo‘lib tushar, bu esa hindlarni og‘riqli, mushkul sharoitda qoldirgan edi. Aynan mana shunday tahlikali davrda Mohandas Karamchand Gandi Hindiston ozodlik kurashi yo‘lboshchisi sifatida namoyon bo‘ldi va uning izdoshlari rahnamoga “Mahatma” — “buyuk qalb egasi” degan nom berdi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia
    Mahatma Gandi

    Angliyada yuridik ma’lumot olgan Gandi ingliz hukumatining bir qator idoralarida yurist konsultant lavozimlarida faoliyat yuritdi va ingliz mustamlakachiligining chirkin yuzini ko‘rdi hamda o‘z millatdoshlari huquqlarining toptalishiga qarshi bosh ko‘tardi. Gandining fikriga ko‘ra, “satyagraxa” — zo‘ravonliksiz qarshilik ko‘rsatish harakatiga asoslanishi va ingliz bilan har qanday hamkorlikdan tiyilish asosiga qurilishi kerak edi.

    Bu siyosat o‘zini to‘la oqladi. Gandi o‘z xalqidan hunarmandchilikni rivojlantirish va tikuvchilikda qo‘l mehnatidan foydalanishni so‘radi. Bu esa ingliz manufakturasiga katta zarar keltirar hamda mamlakatning mustaqilligi uchun zamin tayyorlashi kerak edi. Gandi o‘z harakatini butun mamlakatga yoyish maqsadida tuzdan foydalanishga, tuz oldi-sotdisi borasidagi ingliz qonunchiligiga qarshi chiqishdan boshladi. Dohiy ko‘zlagan maqsad aniq va nishonga tekkan edi.

    Tuz yurishi

    1930-yil 30-yanvarda Gandi “Yosh Hindiston” nashrida Hindiston vitse-qiroli Eduard Vud Irvinga murojaat yo‘lladi va o‘z maqsad qilib qo‘ygan “satyagraxa” harakatidan voz kechishini ma’lum qiladi. Bu ultimatum orqali Gandi ingliz hukumatidan yer soliqlari miqdorini kamaytirish, tuzga bo‘lgan monopoliyani bekor qilish, harbiy va ma’muriy xarajatlarni qisqartirish, hibsxonalardan siyosiy asosda qamalganlarni ozod etish talabini qo‘ydi. Ammo ingliz hukumati bu ultimatumni jidday qabul qilmadi va qo‘lingdan kelganini qil, qabilida ish ko‘rdi.

    Mashhur “tuz yurishi” 1930-yilning 12-mart sanasida Gandi va uning 79 nafar izdoshi boshchiligida Hindistonning Gujarot viloyatidagi Ahmadobod shahrida boshlandi. Tashabbus orqali namoyishchilar 400 kilometrlik masofani bosib o‘tib, Hind ummoni sohillariga chiqishi va u yerda namoyishkorona ravishda sho‘r suvni qaynatib tuz olishi kerak edi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia
    “Tuz yurishi”

    “Tuz yurishi” tarafdorlari har bir qishloq va shaharda to‘xtab, ularning safiga qo‘shilishni taklif qilar, bu esa Hindistonning ozod bo‘lishiga yordam beradi deb nutq so‘zlar edi. Yurishga qo‘shilgan tarafdorlar soni keskin ko‘payar, barchaning umidi ozod Hindistonni ko‘rish edi. Harakat favqulodda ommaviy tus olib ketdi. Ingliz hukumati esa harakatni bostirish maqsadida keskin choralar ko‘rishga ham ulgurdi.

    “Tuz yurishi”ni muttasil yoritib borgan Britaniya matbuoti ham vaziyatning ommaviylashuviga hissa qo‘shdi. 6-aprel sanasida Arabiston dengizi sohillaridagi Dandi shaharchasida “tuz qaynatish” marosimi o‘tkazildi va shu kuni milliy bo‘ysunmaslik va itoat qilmaslik kuni sifatida e’lon qilindi. Hindistondagi yirik shaharlarda ommaviy namoyishlar o‘tkazildi, ingliz ma’muriyatida ishlaydigan hindlar inglizlarga ishlashdan bosh tortib, iste’foga chiqdi.

    Robindranat Tagor: “Yevropa Osiyodagi o‘z nufuzini butkul yo‘qotdi. Yevropa endilikda adolatning himoyachisi, yuqori maslakli fikrlarning sohibi emas, u osiyoliklar ko‘z o‘ngida oq irq vakillarini hukmronligining himoyachisi, insonlarni ekspluatatsiya qiluvchi va ularning evaziga kun ko‘ruvchi tekinxo‘r ekanini isbotladi. Bu Yevropa uchun axloqiy tanazzul. Osiyoliklar endilikda yevropaliklarga past nazar bilan qarashi mumkin”.

    Aprel-may oylarida Hindiston Milliy Kongressining 60 mingga yaqin a’zosi hibsga olindi. Kashmir va Peshovor shaharlarida ingliz harbiylari tinch namoyishchilarni o‘qqa tutdi. 5-may sanasida millat peshvosi Gandi ham qamoqqa tashlandi. Inglizlarning mazkur zo‘ravonlik harakatlariga javoban, hind xalqi umumhind ish tashlashni uyushtirdi. Butun harakatning a’zolari prinsiplilik nuqtayi nazaridan ingliz hukumatiga qarshilik ko‘rsatmadi va natijada butun dunyo taraqqiyparvar kuchlarining e’tirofiga va hamdardligiga erishdi. Buyuk Britaniya sharmanda bo‘lgan edi.

    1931-yil 25-yanvarda Mohandas Gandi va yana Hindiston Milliy Kongressining 60 nafar a’zosi hibsdan ozod etildi. Hindiston vitse-qiroli harakat rahnamosiga muzokaralar boshlashni taklif qildi. Gandi vitse-qirol Eduard Vud Irvinning taklifiga rozi bo‘ldi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia
    Tagor va Gandi

    Muzokaralar natijasiga ko‘ra, Hindiston Milliy Kongressi itoatsizlik va bo‘ysunmaslik harakatini darhol to‘xtatishi, ingliz mustamlakachi hukumati barcha siyosiy mahbuslarga ozodlik berishi, tuz monopoliyasini bekor qilishi, Hindiston mustaqilligi uchun targ‘ibot olib borilishiga ruxsat berishi, Hindiston Milliy Kongressini mustaqil siyosiy partiya sifatida tan olishi kerak edi. Ingliz hukumati mazkur talablarni qabul qildi va 1931-yilning 4-mart sanasida uzoq davom etmagan bo‘lsa-da, Gandi va Irvin bitimi imzolandi.

    Mazkur bitim imzolanishi ortidan Hindiston Milliy Kongressi yetakchilaridan biri Javoharlal Neru tushkunlikka tushib qolgani va mustaqillik qo‘ldan boy berilgani haqida gapirdi. Uning nazarida ko‘p millionli Hindiston xalqi asrlar mobaynida orzu qilgan mustaqil Hindiston kulga aylangan edi. Ammo Neru hissiyotga berilgan, adashgan edi. “Tuz harakati” va Gandi-Irvin bitimi mustaqillik uchun harakat nimalarga qodirligini isbotladi. Sababi bundan bir necha yillar avval Hindistonga dominion maqomining berilishi haqida o‘ylash ham jinoiy javobgarlikka sabab bo‘ladigan holat sanalardi.

    Ammo Gandining “Tuz yurishi” mamlakatda siyosiy vaziyatni o‘zgartirdi, hind xalqida ozodlik uchun umid uyg‘otdi, mustaqillik uchun kurash amalga oshishi mumkin bo‘lgan orzu ekanini ko‘rsatdi, butun hind xalqi va mustamlaka qilingan xalqlarning erki uchun kurashiga ulkan kuch bag‘ishladi.

    13.03.2020, 18:24   Izoh (1)   75511
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (1)

    Kirish
    1. 5002522862@telegram.org / 30.03.2023, 20:11

      assalomu alaykum,yaxshi maqola bolibdi rahmat,ammo qaysi adabiyotlardan foydalanilgani aytilsa yaxshi bolardi,birgina you tube videosidan boshqa manbaga sillka berilmagan ,menimcha

      Javob berish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Hyundai Uzbekistan - foizsiz bo‘lib to‘lash imkoniyati qaytdi!


    Mastercard Digital Uzbekistan 5- xalqaro PLAS-Forumida qatnashdi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    Xon Saroy tomonidan an’anaviy “Mening orzuyimdagi uy” rasmlar tanlovi boshlandi 


    Yangiyo‘lda “Tomorqa maktabi” ochildi


    InfinBLACK - ortiqcha to‘lovlar talab qilmaydigan kredit karta


    Suv — bebaho neʼmat: Agrobankdan fermerlar uchun yangi metodik to‘plam


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    LUKOIL: yosh iste’dodlar ovozi katta sahnada yangradi


    O‘zbekiston Milliy banki Xitoy yuani ayirboshlash xizmatini Toshkent shahri va poytaxt aeroportida yo‘lga qo‘ydi


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


    Moliyaviy firibgarliklar: firibgarlar keksalarni qanday aldamoqda 


    Centrum Air yozgi yo‘nalish ochadi: Toshkentdan Issiqko‘lga to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslar


    Chirchiqdagi yangi bog‘ - zamonaviy ko‘ngilochar va dam olish maskani ochildi

     

    Tavsiya etamiz

    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10

    Ko‘zi o‘tkir, qulog‘i sezgir temir qushchalar. Razvedkachi dronlarning “katta akalari”

    3 iyun, 20:40

    Gitlerdan so‘ng eng mashhur natsist – dorga osilgan Ribbentropning ayanchli taqdiri

    31 may, 19:25
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Arxeologlar Iso payg‘ambar suvni sharobga aylantirgan joyni topdi

    Dunyo | 4 iyun, 15:22

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    O‘zbekiston | 4 iyun, 15:03

    “Al-Hilol” yana bir yulduzni Saudiya chempionatiga olib kelmoqchi

    Sport | 4 iyun, 15:02

    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida

    Reklama | 4 iyun, 15:00

    Dunyodagi eng katta A23a aysbergi harakatlanishni boshladi

    Dunyo | 4 iyun, 14:50

    “Kalmar o‘yini” ning spin-off seriyasi chiqishi mumkin

    Kino | 4 iyun, 14:40

    Belgiya urushga tayyorgarlikni boshladi

    Dunyo | 4 iyun, 14:30

    Jahon yulduzlarining shov-shuvlarga sabab bo‘lgan, biroq uzoqqa cho‘zilmagan sevgi hikoyalari

    Kino | 4 iyun, 14:21
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.