1995-yilning birinchi martida Rossiyaning taniqli jurnalisti Vladislav Listyev otib ketilgan edi. “Daryo” kolumnisti Nurbek Alimov an’anaviy tarix ruknida haligacha oshkor bo‘lmagan ushbu qotillik haqida hikoya qiladi.
90-yillarning eng dahshatli buyurtma qotilliklaridan biri sodir bo‘lganiga 25 yil bo‘ldi. Ko‘p yillar oldin Rossiya o‘zining taniqli telejurnalisti Vladislav Listyevni yo‘qotdi. Huquq-tartibot idoralarining tergov yakunlanayotgani haqida ko‘plab bayonotlariga qaramay, qotillar ham, jinoyatchilar ham hanuz topilmadi. Ish bo‘yicha da’vo muddati esa 2010-yilda tugab bo‘lgan.
Yangi TV asoschisi
VID telekompaniyasining asoschilaridan biri, ORT bosh direktori va rus ko‘ngilochar ko‘rsatuvlarining yaratuvchisi Vladislav Listyev Rossiyada tubdan yangi televizion tasavvurni hosil qilgan shaxslardan biri edi.
U ko‘plab televizion dasturlarning, shu jumladan, tomoshabin ekranda odatiy ko‘radigan dasturlardan tubdan farq qiladigan “Vzglyad” dasturining muallifi va boshlovchisi bo‘lgan. Kapital-shou “Pole chudes”, “Tema” va “Chas pik” tok-shoulari ham shular jumlasidandir. Listyev juda mashhur edi.
Qotillik
1995-yil 1-mart kuni kechqurun, “markaziy kanal” bosh direktori etib tayinlanganidan 34 kun o‘tgach, jurnalist vahshiylarcha o‘ldirildi. Listyev “Chas Pik” teledasturini suratga olishdan qaytib, Novokuznetskaya ko‘chasidagi uyining podyezdiga kirib, o‘z kvartirasiga ko‘tarila boshlaydi. Bu paytda jinoyatchilar uni zinalar orasidagi o‘tish joyida kutib turishgan. Ular to‘pponcha va avtomatlardan o‘q uzadi. Jurnalist voqea joyida vafot etdi. Sud-tibbiy ekspertiza xulosasiga ko‘ra, o‘lim sababi o‘ng qo‘lning old qismini o‘q teshib o‘tishi va boshiga otilgan o‘q.
Listyevning dafn marosimiga o‘n minglab insonlar tashrif buyurdi, 2-mart kuni mamlakatda televizion eshittirishlar to‘xtatildi – barcha kanallarda jurnalistning portreti va “Vladislav Listyev o‘ldirildi” degan so‘zlar namoyish etildi.
Listyev tomonidan yaratilgan televizion dasturlar haqiqiy xalq muhabbatiga sazovor bo‘ldi. Ba’zi birlari, masalan, “Pole chudes” va “Ugaday melodiyu” dasturlari hali ham namoyish etilmoqda. Uning sharafiga Krasnodar o‘lkasi, Armavir shahridagi ko‘cha va xiyobon va hatto 4004-asteroidga nom berilgan.
Moskva prokuraturasi Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksining 103-moddasi “Qasddan odam o‘ldirish” bo‘yicha jinoiy ish qo‘zg‘atdi va ertasi kuni jinoyatni tergov qilish uchun tezkor shtab tuzdi. Bir necha kun o‘tgach, ish Bosh prokuraturaga olib borildi – u yerda esa o‘ta muhim ishlar bo‘yicha tergovchi Boris Uvarov shug‘ullandi. 1995-yil avgustda Uvarov to‘satdan Listyev ishidan chiqarib olindi – materiallar boshqa huquq-tartibot xodimiga yuborildi.
Tergov
Tergov davomida oligarx Boris Berezovskiy, Sergey Lisovskiy, Sergey Mixaylovlar ham so‘roq qilindi. Tergovchilar turli xil jinoiy avtoritetlarni hibsga oldi va hatto bir professional qotil aybni o‘z bo‘yniga oldi. Lekin eng qizig‘i, ularning hech biriga ayblov qo‘yilmadi.
1996-yilda Bosh prokuratura qotillikni uyushtirishda tadbirkor Igor Dashdamirov turganini ma’lum qildi. O‘sha yilning yozida u bir necha bor hibsga olindi va so‘roq qilindi. Biroq barchasi tez tugadi. Dashdamirovdan keyin tadbirkor Sergey Mixaylovni so‘roq qilishdi - u ham natija bermadi.
Bir necha yil o‘tdi – tergovchilar jurnalist o‘ldirilishining to‘rtta asosiy versiyasini e’lon qildi. Ular turli fitnalarga duch keldi – qamoqda 10 ga yaqin kishi Listyevning o‘ldirilganini tan oldi. Biroq tekshiruvlar ularning jinoyatda aybsiz ekanini isbotlaydi.
Shuningdek, yollangan qotil Andrey Chelishyevning ushbu jinoyatni tan olgani aniqlangan, ammo u tergovchilarni asosiy versiyadan chalg‘itishga uringani ma’lum bo‘ldi. Professional qotilning soxta izidan so‘ng tergov Vladislav Listyevning o‘limi besh kishi tomonidan amalga oshirilganini aytdi, ularning orasida sobiq harbiy xizmatchilar ham bor edi – buyurtmachilar aynan ularni ishni bajaruvchilar sifatida yollagan.
Tergov 1995-yil 1-martda voqealarini qayta tikladi. Shu kuni jinoyatchilar jurnalistni mashinada kuzatib turgan. Ulardan ikkitasi binoga jurnalistdan oldin kirgan - sheriklari ularga Listyevning kelganini aytgan. Keyinchalik qotillar chet elga - Isroil va Chexiyaga qochib ketgan.
Rossiya Ichki ishlar vazirligi va Isroil rasmiylari o‘rtasidagi muzokaralar muvaffaqiyatsiz yakunlandi. Oradan biroz vaqt o‘tgach, Tel-Avivda yollangan qotillardan biri Aleksandr Ageykinning jasadi topilgani ma’lum bo‘ldi. Rasmiy versiyaga ko‘ra u giyohvand moddalarning haddan tashqari ko‘p dozasidan vafot etgan.
Yana tergov
2001-yil boshlangan tergovning eng real versiyalaridan biri Vladislav Listyevning ORT bosh direktori sifatidagi faoliyati edi. Bir yil o‘tgach, Ichki ishlar vazirligi xodimlari tez orada jurnalistning qotillarini qo‘lga olishlarini aytdi. Keyin ular jinoyatni sodir etganlar to‘g‘risida ma’lumotga ega ekanliklarini bildirdi - o‘sha paytda huquq-tartibot idoralariga ko‘ra ular xalqaro qidiruvda bo‘lgan.
Ishning yuzdan ortiq jildlari, 2 ming nafar guvohlar, boshqa jinoyatlarning fosh etilishi - bular 2002-yil natijalari edi. Har yili Rossiya Bosh prokuraturasi Listyevning o‘ldirilishi bo‘yicha tergov davom etayotgani to‘g‘risida xabarlar berib keldi.
“Men tergovchilar ishlayotganini bilaman va ular vijdonan ishlamoqda, ammo ular bu ishni ochishadimi yoki yo‘qmi bir narsa deya olmayman”, degan edi 2005-yilda Bosh prokuror Vladimir Ustinov.
2009-yil 3-aprelda prokuratura tergov qo‘mitasi Listyevning o‘ldirilishi bo‘yicha tergovni to‘xtatdi. Fojiali kundan boshlab 14 yil ichida birinchi marta bunday qaror qabul qilindi. To‘xtatib turish sababi “jinoiy javobgarlikka tortish mumkin bo‘lgan shaxsning aniq emasligi” edi.
2010-yilda Listyevning o‘ldirilishi uchun da’vo muddati tugadi. O‘sha paytda ish materiallari hajmi 200 tomdan ortiq edi.
Biroq uch yil o‘tgach, Tergov qo‘mitasi jinoyatni tergov qilish tugallanmaganini e’lon qildi. “Ushbu ishga nuqta qo‘yishga hali juda erta, uni to‘xtatish mumkin emas. Jinoyat ishini tergov qilish to‘xtatildi, tezkor xizmatlarga buyruq berildi va muhim ma’lumotlar paydo bo‘lishi bilan tergov yana davom ettiriladi, shunda ish davom etadi”, - dedi Rossiya Federatsiyasi IIV rasmiy vakili Vladimir Markin 2013-yil 15-yanvar kuni.
2013-yil aprel oyining boshida, Rolling Stone jurnalining muxbiri Yevgeniy Levkovich o‘zining “Snob” portalidagi blogida Birinchi kanal bosh direktori Konstantin Ernest bilan nashr etilmagan intervyusini e’lon qildi.
Ernestning Listyevga qilingan suiqasd buyurtmachisi, 90-yillarning reklama bozoridagi yetakchilardan biri, tadbirkor Sergey Lisovskiy bo‘lgani haqidagi gaplari eng katta rezonansga sabab bo‘ldi. Keyinchalik “Exo Moskvы” gazetasining bosh muharriri Aleksey Venediktov bilan suhbatda Ernest bu ma’lumotni rad etdi.
Ikki yil o‘tgach, 2015-yil fevral oyida Tergov qo‘mitasi vakili Markin qotillik yuzasidan tergov davom etayotganiga va huquq-tartibot idoralari xodimlari buyurtmachilarni qidirish uchun barcha imkoniyatlarni ishga solayotganiga yana bir bor ishontirdi.
2015-yil mart oyida Birinchi kanal bosh direktori Konstantin Ernest Meduza bilan suhbatda Listyevning o‘ldirilishi haqida izoh berdi. “Men buni kim va nima uchun qilganini tushunaman deb o‘ylayman, ammo qonuniy dalillarim yo‘qligi sababli ayta olmayman. Ular natijaga erishdilarmi? Vaqtinchalik - ha, strategik jihatdan - yo‘q”, dedi u. Bularning barchasi hali ham “sir” sarlavhasi ostida qorong‘ulikda yashiringan.
Listyevning vafotidan keyin VID telekompaniyasining bosh direktori lavozimini egallagan jurnalist Aleksandr Lyubimov Ozodlik radiosiga 2016-yil 1-mart kuni bergan intervyusida qotillikning buyurtmachilarini bilmasligini aytdi. “Odamlar Vladni kim o‘ldirganini bilaman deyishsa men hayron bo‘laman. Chunki bu haqiqat bo‘lsa, u holda, bu haqda gapirish kerak. Agar o‘z fikringizni, shubhalaringizni aytmasangiz, unda siz tergov idoralari ishiga qarshi chiqyapsiz. Mening ham o‘z versiyalarim bo‘lishi mumkin. Ammo ular dalilsiz”, dedi u.
Uning ta’kidlashicha, Listyev jamoat arbobi bo‘lgani sababli, uning minglab odamlar bilan aloqalari bo‘lgan. “Shunday qilib, versiyalar ko‘payib bormoqda, ularni intellektual jihatdan tushunish va mantiqiy xulosaga kelish juda qiyin”, dedi Lyubimov.
Tergov yana davom etishi kerak
2020-yil 20-fevral kuni Jurnalist Aleksey Pivovarov ushbu sirli qotillikka bag‘ishlangan o‘z filmini namoyish etdi. Jurnalistlar Kseniya Sobchak, Aleksey Pivovarov va Rodion Chepel Tergov qo‘mitasi va Bosh prokuratura boshliqlari Aleksandr Bastrikin va Igor Krasnovga qo‘shma videomurojaat yozib, 1995-yil 1-martda teleboshlovchi Vladislav Listyevning o‘ldirilishi bo‘yicha tergovni davom ettirishni talab qildi.
https://www.youtube.com/watch?v=Txv1m5GA8zU
Izoh (0)