• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12857.35
    • RUB163.45
    • EUR14672.81
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +32°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Sport

    Sportga juda tashna odam va narkoman: nega ularning farqi deyarli yo‘q?

    Inson ba’zan biz foydali deb hisoblaydigan mashg‘ulotlarga ham qaramlikka duch kelishi, bu esa ko‘pincha narkotik moddalardan kam bo‘lmagan darajada jiddiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Sportga qaramlikning oqibatlari va undan chiqish yo‘llari haqida psixolog Sarvinoz Omonova hikoya qiladi.

    Bir paytlar narkotik va alkogolga qaramlikdan aziyat chekkan Eminem bir necha bor o‘lim yoqasiga kelib qoladi. Shunday holatlarning birida bunga chek qo‘yishga qaror qiladi. 2009-yildan so‘ng qo‘shiqchi spirtli ichimliklar iste’moli va narkotikdan voz kechadi. Ammo unda yangi qaramlik paydo bo‘ladi — yugurish. Uning o‘zi shunday deydi: “Boshida kuniga uch mil yugurdim, keyin esa — olti, keyin — o‘n, so‘ng — o‘n besh, so‘ngra — o‘n yetti… Aqldan ozayotganimni tushundim. Shunchaki bir qaramlikni boshqasiga almashtirgandim. Ba’zi kunlari oyoqda zo‘rg‘a turardim”.

    Ha, yugurish Eminem uchun haqiqiy qaramlikka aylangandi.

    Foto: Google Images

    Foto: Google Images

    Ko‘pchilik qaramlik deganda ko‘z oldiga narkotik moddalar, alkogol mahsulotlariga ruju qo‘yish, chekish, videoo‘yinlar va ijtimoiy tarmoqlarga mukkasidan ketish singari zararli odatlarni ko‘z oldiga keltiradi. Ammo biz foydali deb hisoblaydigan mashg‘ulotlarga ham qaramlik mavjud. Ular narkotik moddalardan kam bo‘lmagan darajada jiddiy muammolarga olib kelishi mumkin. Yana bir salbiy jihati shundaki, ijobiy hisoblanuvchi mashg‘ulotlarga qaramlikni ko‘pchilik zararli ekanini bilmaydi, aksincha, u g‘urur manbayiga aylanadi, atrofdagilar olqishiga sazovor bo‘ladi. Jumladan, sportga qaram odamlarni ijtimoiy tarmoqlarda sog‘lom turmush tarzi targ‘ibotchilari sifatida olqishlanadi, ular ham o‘z “ustunligi”dan faxrlanadi. Lekin tanganing ikkinchi tomonida nima borligiga qiziqib ko‘rish kerak. Ushbu maqolada sportga qaramlik va uning belgilari haqida gaplashamiz. Bu qaramlikning oqibatlari va undan chiqish yo‘llarini bilib olamiz.

    Kun davomida sizda paydo bo‘ladigan (xoh ijobiy, xoh salbiy) hissiyotlarning asosiy qismi nima ta’siridan kelib chiqadi? Bu savolga javob berish orqali nafaqat sport, balki har qanday mashg‘ulotga qaramligingiz bor-yo‘qligini bilib olish mumkin. Masalan, mutolaaga, mehnatga va hokazo…

    Sportga qaramlik sabablari

    Sog‘lom hayot tarziga qaramlik haqida ilk bor 1997-yildan boshlab gapira boshlandi. Amerikalik Stiven Bretman bunga alohida nom — “Ortoreksiya” atamasini o‘ylab topdi. To‘g‘ri, Bretman ushbu so‘zda faqat to‘g‘ri ovqatlanishga qaramlikni nazarda tutgan, keyinchalik uning ma’nosi tarkibiga sog‘lom turmush tarzi va qomatga haddan tashqari ko‘p e’tibor ham kiritilgan. Ularning asosini esa sport tashkil qiladi.

    Sportga qaramlikning ikki turi bor: birlamchi va ikkilamchi.

    Birlamchi qaramlikda sport o‘z holicha qaramlik obyektiga aylanadi.

    Ko‘pincha, sportga qaramlikning sababi — jiddiy hayotiy qiyinchiliklar, masalan, oiladagi muammolar, yolg‘izlik, ishdagi kelishmovchiliklar bo‘lishi mumkin. Ta’sir qilish qiyin bo‘lgan vaziyat bilan yuzma-yuz kelish — qo‘rqinchli va yoqimsiz. Mashg‘ulotlar zalida esa hamma narsa nazoratingiz ostida: gavda tuzilishingiz, qomatingiz qanday bo‘lishi sizga, sizning urinishlaringizga bog‘liq.

    Sport bilan shug‘ullanishni ko‘p hollarda to‘liqmaslik kompleksi tufayli boshlaymiz. Kimdir o‘zini xunuk, kimdir esa ojiz deb o‘ylaydi, yana birov esa kimdandir xafa bo‘lib, o‘ziga nisbatan bahosini oshirish uchun reablitatsiya vositasi sifatida sportga murojaat qiladi. Bundan kelib chiqadiki, sportga qaramlikning bosh sababi ruhiy muammolardir. Ayniqsa, o‘smirlarda sportga qaramlikni ko‘p uchratish mumkin. To‘g‘ri, o‘smirlikda sport bilan shug‘ullanish — to‘lib-toshayotgan energiyani sarflashning foydali yo‘llaridan biri. Ammo bu o‘ziga nisbatan bahoni oshirish istagi oldida juda kichik sabab. Tashqi ko‘rinishidan qoniqmaslik va tengdoshlarining oldida darajasini tushirmaslik o‘smirni sport bilan shug‘ullanishga undaydi. Mashg‘ulotlardagi progress o‘ziga ishonch hissini beradi. Bu ishonchni mustahkamlash uchun mashg‘ulotlar kuchayib boraveradi.

    Ijtimoiy tarmoqlarda, ayniqsa, Instagram’da sog‘lom va chiroyli tanani — oliy maqsadga aylantirgan blogerlar mustaqil fikrli odamlarga hech qanday ta’sir qilmasligi mumkin, biroq bu ta’sirchan va o‘ziga nisbatan bahosi past o‘smirga sport muammolarning qulay yechimi bo‘lib ko‘rinadi. Buni hech kim taqiqlamasligi, aksincha, olqishlashi ayni muddao. Sport zaliga abonement esa — baxtli hayot sari chipta…

    Sportga nisbatan qaramlik yoxud sport addiksiyasi qanday shakllanadi? Juda oddiy: jismoniy mashqlar vaqtida miyada zavq gormoni – endorfinlar ishlab chiqariladi. Qanchalik ko‘p shug‘ullansangiz, uning organizmdagi darajasi shunchalik oshadi. Navbatdagi porsiyani olish uchun sport zaliga qarab otlanasiz. Zavqlanish kimga ham yoqmaydi? Asta-sekin sport narkotikka aylanadi, usiz o‘zingizni yomon his qila boshlaysiz.

    Endi ikkilamchi qaramlikka to‘xtalsak. Bunda sportga qaramlik asosida oziqaviy qaramlik yotadi. Ushbu holatda vazn kamaytirish yoki qomat ko‘rinishini o‘zgaritish zarurati tufayli sport bilan shug‘ullanishga kuchli ishtiyoq paydo bo‘ladi.

    Ko‘pincha, bunday qaramlar tanani ayamaydi, uni ayyor va dangasa hayvonday bilib, imkoniyatlar chegarasidan tashqarida ishlashga majbur qiladi.

    Sportga qaramlikni aniqlash yo‘llari

    Performance in Mind sayti muallifi, sport psixologi Jozefin Perri ko‘p shug‘ullanish bilan juda ko‘p shug‘ullanish o‘rtasidagi nozik chegarani belgilaydi: “sportga munosabatingiz jiddiy bo‘lsa, unga ko‘p kuch va vaqt sarflasangiz, qoldirgan mashg‘ulotlaringiz uchun afsuslansangiz — sizni intiluvchan sportchi deya atash mumkin. Ammo qanday bo‘lmasin, mashg‘ulotlarga borishni kanda qilmasangiz, sportni deb oilangiz, do‘stlaringiz o‘rtasida ziddiyat paydo bo‘lsa, nosog‘lom qurbonliklar qilsangiz — chegaradan oshib o‘tgan bo‘lasiz”.

    Amerikalik olimlar sportga qaramlikni aniqlaydigan ikkita asosiy mezonni belgilagan: biri mashg‘ulotlarning qoldirilishiga o‘ta salbiy reaksiya, ikkinchisi esa jismoniy yuklamalar hajmining normasidan oshib ketishi.

    O‘zingizda sportga qaramlik bor-yo‘qligini aniqlamoqchi bo‘lsangiz, quyidagi jumlalarni o‘qing va ularning qanchalik haqiqatga yaqinligi haqida o‘ylab ko‘ring:

    • Mashg‘ulotlar — men uchun juda muhim;
    • mashg‘ulotlar hajmini doimiy oshirib boraman;
    • kayfiyatim yaxshilanishi uchun shug‘ullanaman;
    • shug‘ullanolmasam, azoblanaman;
    • shug‘ullanmagan paytimda aybdorlik hissini tuyaman;
    • mashg‘ulotlar orasida tanaffus bo‘lsa, ularning sonini ko‘paytirish orqali “aybimni yuvaman”;
    • sport hayotimning mazmuni, usiz boshqa maqsad qo‘yolmayman.
    Bu jumlalar asosiy ishi sport bo‘lgan professionallar uchun normal bo‘lishi mumkin, ammo shundoq ham boshqa majburiyat va ishlari bor havaskorlar uchun emas.

    Oqibatlari

    Sportga qaramlar har safar zo‘riqishlar miqdorini oshirib borgani uchun organizmni stressga, charchoqqa va hatto jarohatlarga duchor qiladi. Yetarlicha ovqatlanmaslik tufayli yuzaga keladigan kaloriya yetishmasligi depressiya hamda ochlikdan hushni yo‘qotishgacha olib kelishi mumkin.

    Ortiqcha shug‘ullanganda quyidagi holatlar paydo bo‘ladi:

    • Mushak va bo‘g‘imlardagi og‘riq;
    • keyingi mashg‘ulotgacha o‘zini tiklab ololmaslik;
    • tez charchash;
    • xotirjamlik vaqtida ham yurakning tez urishi;
    • mashg‘ulotlardan so‘ng hamda dam olish vaqtida ishtahaning yo‘qolishi;
    • bosh og‘rig‘i;
    • ko‘ngil aynishi;
    • uyqusizlik;
    • immunitetning zaiflashuvi.
     Sportga qaramlikdan qanday chiqish mumkin?

    Yuqoridagi holatlarning aksariyati sizda bo‘lsa, chora ko‘rish vaqti keldi. Birinchidan, endorfinga qaramlikni kamaytirish uchun haftasiga besh soatdan ko‘p shug‘ullanmang. Mashg‘ulotlarsiz hech bo‘lmasa, bir hafta yashasangiz, organizmning nafas rostlab olishiga imkon berasiz. Vaqtingizni esa qiziqarli boshqa bir ishga sarflab ko‘rishingiz mumkin. Masalan, toza havoda sayr qilish, do‘stlar bilan uchrashish, kitob o‘qish va hokazo.

    Shaxsiy trener xizmatidan foydalaning: u organizmingiz ehtiyojlaridan kelib chiqib, zaruriy yuklama miqdorini hisoblab beradi. Sportga qaramlik qandaydir og‘ir hayotiy muammolarga olib kelayotgan bo‘lsa, psixolog kabinetiga ham mo‘ralab ko‘rish foydali.

    Sportga qaramlikdan qutulishning eng muhim yo‘li — “Mashg‘ulotlarga qatnashimga sabab nima?” deya savol berishdir. To‘g‘ri savollar to‘g‘ri yechimlarga olib keladi. Shuni biling, sport miya ovozini o‘chirib qo‘yadigan, ba’zi mummolarni unutishga yordam  beradigan “narkotik”ka aylanishi mumkin. Buning o‘rniga muammolarga tik qarab boring va hal qiling.

    20.02.2020, 20:12   Izoh (0)   50088
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


    Mastercard Digital Uzbekistan 5- xalqaro PLAS-Forumida qatnashdi


    Yangiyo‘lda “Tomorqa maktabi” ochildi


    Centrum Air yozgi yo‘nalish ochadi: Toshkentdan Issiqko‘lga to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslar


    Suv — bebaho neʼmat: Agrobankdan fermerlar uchun yangi metodik to‘plam


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    Chirchiqdagi yangi bog‘ - zamonaviy ko‘ngilochar va dam olish maskani ochildi


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring


    InfinBLACK - ortiqcha to‘lovlar talab qilmaydigan kredit karta


    Moliyaviy firibgarliklar: firibgarlar keksalarni qanday aldamoqda 


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi


    O‘zbekiston Milliy banki Xitoy yuani ayirboshlash xizmatini Toshkent shahri va poytaxt aeroportida yo‘lga qo‘ydi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    Hyundai Uzbekistan - foizsiz bo‘lib to‘lash imkoniyati qaytdi!

     

    Tavsiya etamiz

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10

    Ko‘zi o‘tkir, qulog‘i sezgir temir qushchalar. Razvedkachi dronlarning “katta akalari”

    3 iyun, 20:40
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Biz o‘zimizning imkoniyatimizga ishonamiz” – BAA bosh murabbiyi

    Sport | 4 iyun, 19:51

    Ispaniyada har to‘rtinchi fuqaro qashshoqlikdan aziyat chekmoqda

    Dunyo | 4 iyun, 19:50

    “Kuchli oshpaz yangilik qilishdan cho‘chimaydi” — xalqaro toifadagi shef-oshpaz Suhrob Mahmudov bilan suhbat

    O‘zbekiston | 4 iyun, 19:41

    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi

    Reklama | 4 iyun, 19:30

    Italiya 1 500 nafar o‘zbekistonlikni ish bilan taʼminlamoqchi

    O‘zbekiston | 4 iyun, 19:29

    250 grammdan ortiq emas: sulton Sulaymon haramidagi ayollar qanday ovqatlangan?

    Kino | 4 iyun, 19:25

    Janubiy Koreyaning yangi prezidenti ishga kirishdi

    Dunyo | 4 iyun, 19:10

    Farg‘onadagi kulolchilik sexida 7,6 mlrd so‘mlik gazdan o‘g‘rincha foydalanildi

    O‘zbekiston | 4 iyun, 19:00

    iPhone 17’ning ekrani boshqa modellarnikidan yomonroq bo‘lishi aytilmoqda

    Gadjetlar | 4 iyun, 18:50
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.