• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12694.97
    • RUB161.6
    • EUR14878.5
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    Koronaviruslarning manbai ko‘pincha ko‘rshapalaklar bo‘lgan. Nega?

    Xitoyda yangi koronavirus pandemiyasi davom etmoqda. Internetda virus tarqalishiga ko‘rshapalaklar sabab bo‘lgani borasida gap tarqalgan edi. Quyida ushbu masalada tadqiqot o‘tkazgan olimlarning xulosalarini keltiramiz.

    Ebola, SARS, quturish va MERS viruslari. Va katta ehtimol bilan shu kunlarda Xitoyni larzaga solayotgan yangi koronavirus Corvid-19 ham. Bu kasallik viruslarini odamga ko‘rshapalaklardan o‘tishi aniqlangan. Nega?

    Foto: Getty Images

    Foto: Getty Images

    Tadqiqotlar shunga ishora qilmoqdaki, qo‘lqanotlilar turkumiga mansub ko‘rshapalaklarning organizmi bunday viruslar uchun ideal inkubator bo‘lib xizmat qilar ekan. Chunki bu jonzotlarning immun tizimi juda barqaror va mustahkamki, unga tushgan virus bu muhitda yashab qolish uchun o‘zi kurashishiga to‘g‘ri keladi va natijada virus shtammlari “chiniqib”, yanada kuchliroq bo‘ladi va moslashuvchan tarzda rivojlanadi.

    Natijada ko‘rshapalakdan boshqa organizmlarning immun tizimi uchun bu viruslar xatarli bo‘lib yetiladi. Sababi, boshqa hayvonlar hamda odamning immun tizimi ko‘rshapalaknikichalik chidamli emas. Ko‘rshapalak tanasida hech qanday nojo‘ya ta’sir ko‘rsata olmaydigan tojvirus boshqa istalgan organizmga tushsa, uning hujayralariga halokatli ta’sir qiladigan bo‘lib qoladi. Oqibatda patogen o‘zgarishlar kuchayaveradi.

    Bu jarayon aynan qanday ro‘y berishini o‘rganish maqsadida Berklidagi Kaliforniya universiteti epidemekolog olimlari ko‘rshapalaklar hujayralaridagi viruslarning infeksion xossalarini tadqiq qildi. Ular Misr meva ko‘rshapalagi (Rousettus aegyptiacus) va Avstraliya qora uchar tulkisi (Pteropus alecto) hujayralaridan olingan infeksion virus namunalari bilan tajriba qilib ko‘rdi. Tajriba uchun yashil martishka maymunidan olingan hujayra namunalarining ko‘rshapalaklardan olingan viruslarga reaksiyasi kuzatildi. Tadqiqot haqidagi maqola eLife platformasida e’lon qilindi.

    Aniqlanishicha, ko‘rshapalakning immun tizimini bu qadar kuchli qiladigan eng muhim molekulyar mexanizmlardan biri ularning tanasida signal molekulalari, ya’ni interferonlar favqulodda tez ishlab chiqarilishi bilan bog‘liq ekan. O‘z navbatida, interferonlar virusga qarshi juda tezkor, deyarli shu zahoti reaksiya ko‘rsatadi. Bunda ko‘rshapalakning virus bilan zararlangan hujayrasi virusga qarshi interferon ishlab chiqarishi zahoti unga qo‘shni bo‘lgan boshqa hujayralar ham darhol himoya rejimiga o‘tadi. Bunday mexanizm esa ko‘rshapalaklarning o‘zida bor xolos, tajriba uchun olingan yashil martishka maymunlarida esa u yo‘q.

    Paradoks shundaki, avval boshda o‘sha interferon viruslarga xalaqit qilib, ularni ko‘rshapalak hujayralarini o‘ldirishiga yo‘l qo‘ymasa ham, lekin oxir-oqibat uning o‘zi viruslarga yordam ko‘rsatgan bo‘lib chiqadi. Jarayonning kompyuter modeli shuni ko‘rsatdiki, signal tizimi virusning ishiga to‘g‘anoq bo‘lib, hujayralarni o‘limdan qutqarib qolgani bilan, u infeksiyaning o‘zini bartaraf qilmaydi. Ya’ni virus baribir hujayra ichida yashab qoladi va sharoitga moslashishga kirishadi. Vaqt o‘tishi bilan u bu sharoitga butunlay moslashadi. Natijada ko‘rshapalak ham, virus ham bir tanada bir-biriga xalaqit bermay yashab yuraveradi. Va virus xuddiki payt poylaydi. U ko‘rshapalakdan boshqa jonivorga o‘tishi bilan immun sistemasi ko‘rshapalakchalik bo‘lmagan yangi organizmni tez orada zararlay oladi.

    Odam tanasida ham interferonlar albatta mavjud. Biroq odam interferoni ko‘rshapalaknikichalik kuchli emas. Eng yomoni shundaki, odam tanasiga bu kabi tojvirus tushganda avvaliga hech qanday aniq belgilar ko‘zga tashlanmaydi. Faqat uzoq muddatli, yashirin infeksiya avj ola boshlaydi.

    Koronaviruslarni ko‘rshapalakdan odamga to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘tishi qiyin masala. Bu jarayonda odatda boshqa bir hayvon (odatda xonaki hayvon) vositachi bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, odamda aniqlangan turli koronaviruslarda tuya, cho‘chqa va ot vositachi bo‘lgan. Uxan koronavirusi, ya’ni Covid-19 da esa vositachi pangolinlar bo‘lgan bo‘lishi taxmin qilinmoqda.

    Ko‘rshapalaklarning interferonlaridagi o‘ziga xoslik aynan nimada ekanini aniqlash uchun qo‘shimcha ilmiy tadqiqotlar o‘tkazilishi kerak bo‘ladi.

    14.02.2020, 08:38   Izoh (0)   129236
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Rossiyalik olim qishning iliq kelgani chivinlar yo‘qolib ketishiga sabab bo‘lishi mumkinligini aytdi

    07.02.2020, 20:36

    Olimlar ulkan iqlimiy “bomba” topdi

    31.01.2020, 10:26

    Qadimgi Misrda mumiyolangan kohin murdasi gapirtirildi (video)

    25.01.2020, 11:37

    Olimlar Tibetning qadimgi muz namunalaridan fanga noma’lum 28 ta virus topdi

    24.01.2020, 09:47

    Dinozavrlar qirilib ketishining jumbog‘i o‘z yechimini topdi

    18.01.2020, 10:39

    Yer magnit qutbining rekord darajada siljigani qayd etildi

    20.12.2019, 20:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Toshkent va Bangkok o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnov: Centrum Air yangi xalqaro yo‘nalishni ishga tushiradi 


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya


     Navoiy innovatsiyalar universiteti: zamonaviy bilim sari ishonchli qadam 


    Market Yandex Go Samarqandda ishga tushdi


    Savdo, fintex va “yashil” loyihalar: Octobank Xitoy bilan hamkorlikni qanday yo‘lga qo‘ymoqda


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    Qashqadaryoning Chimyoni – Miraki haqida siz bilmagan faktlar


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    BI Group va Asakabank O‘zbekistonda tijorat ko‘chmas mulki uchun biznes ipotekasini ishga tushirdi


    Qayerga investitsiya kiritish mumkin? Qanday aktiv turlari mavjud? 


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi

     

    Tavsiya etamiz

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39

    AQSHning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalari soni nechta va qayerda joylashgan?

    24 iyun, 19:05
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Daryo” videoreportaji: Ozodbek Nazarbekov Namanganda katta sahnaga qaytdi

    O‘zbekiston | 1 iyul, 00:10

    Tailandda budda rohibi o‘z hamkasbini otib o‘ldirdi

    Dunyo | 30 iyun, 23:55

    Shahrisabzda ikkita do‘kon yonib ketdi (video)

    O‘zbekiston | 30 iyun, 23:40

    Britaniyada ChatGPT tufayli ish o‘rinlari bilan bog‘liq muammolar paydo bo‘ldi

    Dunyo | 30 iyun, 23:25

    Yaponiyada qora ayiq tufayli aeroport faoliyati to‘xtab qoldi (video)

    Dunyo | 30 iyun, 23:10

    “Daryo” dayjesti: 30-iyunning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 30 iyun, 23:00

    “Operachi bo‘lish oson emas” — Aqlbek Piyazov italyan tilini o‘rgangani, musofirchilikdagi hayoti va eng ko‘p olgan gonorari haqida gapirdi (foto, video)

    Shou-biznes | 30 iyun, 22:45
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.