Moliya vaziri tirikchilik uchun zarur eng kam miqdorning oshkor qilinmagani sababini tushuntirdi

O‘zbekistonda tirikchilik uchun zarur eng kam miqdorning qancha ekanini aytish huquqiy savollar va Konstitutsiyada belgilangan normalarni buzishga olib keladi. Bu haqda Xalqaro Press-klubning shanba kuni bo‘lib o‘tgan sessiyasida bosh vazir o‘rinbosari — moliya vaziri Jamshid Qo‘chqorov aytib o‘tgan, deb yozmoqda “Gazeta.uz”.

Moliya vaziriga nima uchun O‘zbekistonda hanuzgacha iste’mol savatchasi va tirikchilik uchun zarur eng kam miqdor qancha ekani oshkor qilinmagani yuzasidan savol berilgan. Qo‘chqorov davlat ushbu savolga kambag‘allikni kamaytirishga qaratilgan dastur ishlab chiqish bilan javob berishi mumkinligini bildirgan.

“Rostini aytganda, biz iqtisodiyot va sanoat vaziri Botir Xo‘jayev bilan birgalikda tirikchilik uchun zarur eng kam miqdorni oshkor etish muayyan yuridik savollarni vujudga keltiradi degan xulosaga keldik. Buni ochiq tan olish lozim. Biz eng kam xarajatlarni hisoblab chiqqanmiz, raqamni aniq eslay olmayman, 2018-yilda ushbu raqam taxminan 700 ming so‘mni tashkil etardi, hozir 800–900 ming so‘m atrofida bo‘lsa kerak. Ushbu raqamni oshkor etish Konstitutsiya normalarini buzish bilan barobar, asosiy qonunimizda pensiya va ijtimoiy to‘lovlar tirikchilik uchun zarur eng kam miqdordan kam bo‘lmasligi kerakligi qayd etilgan”, — degan Jamshid Qo‘chqorov.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 39-moddasida pensiyalar, nafaqalar, ijtimoiy yordam boshqa turlarining miqdori rasman belgilangan tirikchilik uchun zarur eng kam miqdordan oz bo‘lishi mumkin emasligi belgilab qo‘yilgan.

“Pensiya va ijtimoiy yordam pullarini oshirish imkoniyati yo‘q, budjet bunga yo‘l bermaydi. Yalpi ichki mahsulot darajasi past, tashqi qarzdan boshqa narsa yo‘q”, — degan moliya vaziri.

Avval Iqtisodiyot va sanoat vaziri Botir Xo‘jayev Rossiyaning tirikchilik uchun zarur eng kam miqdor va eng kam oylik ish haqini aniqlashiga 10 yil sarflaganini aytgandi. Jamshid Qo‘chqorov Rossiyada 10 yil vaqt eng kam ish haqini tirikchilik uchun zarur eng kam miqdor va iste’mol savatchasiga mutanosib qilishga sarflanganini izohlagan.

Bosh vazir o‘rinbosarining so‘zlariga ko‘ra, Prezidentning Parlamentga Murojaatnomasida O‘zbekistonda kam ta’minlangan oilalarga yordam berish va qashshoqlikka qarshi kurashish haqida bildirgan takliflaridan keyin tirikchilik uchun zarur eng kam miqdorni hisoblash chiqish va uni ommaga ma’lum qilishga hech qanday to‘siq qolmagan.

“Biz 2020-yil davomida tirikchilik uchun zarur eng kam miqdorni hisoblab chiqamiz va iste’mol savatchasi bilan birga e’lon qilamiz. Oldindan aytishim mumkinki, biz yaqin ikki-uch yil ichida ushbu natijalarga erishamiz. Buni bir urinishda uddalash imkoni yo‘q”, — deydi u.

2020-yil 1-fevraldan budjet muassasalari xodimlarining ish haqi va pensiyalar miqdori 7 foizga oshiriladi, biroq bazaviy hisoblash miqdori (223 ming so‘m) o‘zgarmaydi. Bu soliqlar, yig‘imlar, jarimalar, davlat bojlari va ko‘rsatilayotgan davlat xizmatlari uchun to‘lovlar miqdori o‘zgarmasligini anglatadi.

2020-yil 1-fevraldan boshlab O‘zbekiston hududida:

• mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori — oyiga 679 330 so‘m (hozir 634 880 so‘m);
• pensiyani hisoblashning bazaviy miqdori — oyiga 238 610 so‘m (hozir 223 000 so‘m);
• eng kam yoshga doir pensiyalar — oyiga 466 680 so‘m (hozir 436 150 so‘m);
• bolalikdan nogironlarga beriladigan nafaqa — oyiga 466 680 so‘m (hozir 436 150 so‘m);
• zarur ish stajiga ega bo‘lmagan keksa yoshdagi va mehnatga layoqatsiz fuqarolarga beriladigan nafaqa — oyiga 286 390 so‘m (hozir 267 650 so‘m);

Shavkat Mirziyoyev 24-yanvarda Parlamentga yo‘llagan Murojaatnomada hududlarda, ayniqsa, qishloqlarda aholining aksariyat qismi yetarli daromad manbayiga ega emasligini, har qanday mamlakatda bo‘lgani kabi bizda ham kam ta’minlangan aholi qatlamlari mavjudligi, hisob-kitoblarga ko‘ra, ular taxminan 12-15 foizni tashkil etishi, gap kichkina raqamlar emas, balki aholining 4-5 millionlik vakillari haqida borayotganini qayd etgan. Jahon banki, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan birga kambag‘allikni kamaytirish dasturini ishlab chiqishni taklif etgandi.