Mana 2019-yilning oxirgi kuni ham o‘tmoqda. Bu yili xalqimiz hayotida qanday o‘zgarishlar bo‘ldi? Jamiyatimizga qanday islohotlar kattaroq ta’sir ko‘rsatdi? Nimalarga erishdik va nimalardan ayrildik? “Daryo” 2019-yilning eng asosiy yangiliklarini sanab o‘tadi.
Shubhasiz, xalqimiz hayotiga ta’sir ko‘rsatgan islohotlardan biri soliqdagi o‘zgarish bo‘ldi. Soliq islohoti o‘tkazilishi zaruriyatini mutaxassislar ko‘p yillardan beri aytib kelishar, harakat ham boshlangan edi. Avvalgi soliq tizimi mamlakat iqtisodini turg‘un holatga keltirdi, biroq hukumat xatolarni kech bo‘lsa-da anglab, tuzatayotganini e’tirof etmaslikning iloji yo‘q. To‘g‘ri, 2019-yil importni cheklash va proteksionizmning kuchayishi bilan kechdi. Biroq daromad solig‘ining barcha uchun bir xil 12 foiz etib o‘zgartirilganligi, bu yilning eng muhim voqealaridan bo‘ldi, deya baralla aytish mumkin.
* * *
Mustaqillikdan so‘ng katta rejalar bilan tashkil etilgan “Kamolot” harakati uzoq yillik boshqaruv natijasida bir qolipga tushgan, o‘zgarishlardan mosuvo rasmiy bir tashkilotga aylangandi, desak xato bo‘lmaydi. Uch yil muqaddam Yoshlar ittifoqi deya o‘zgartirilishi faqat kosmetik o‘zgartirish bo‘ldi, chunki tizimli o‘zgarish bo‘lmas ekan, faqat nom o‘zgarishi samarasizdir.
O‘quvchilarimizga “taksi voqeasi” va boshqa kulgili holatlar bilan tanish, tanqidlarga nishon bo‘lgan Yoshlar ittifoqi bu yil o‘zgardi. Hukumatdagi eng yosh a’zo Alisher Sa’dullayev yozning so‘nggi kunlarida ittifoqqa bosh bo‘lgach, tashkilotning hurmati sezilarli tiklandi, eng kamida bepisand gaplar yo‘qoldi. Zotan Yoshlar ittifoqiga yoshlarni bosh qilish mantiqan to‘g‘riligi isbotini topdi. Alisher boshchiligidagi ittifoq fan va madaniyatga doir loyihalarni amalga oshirishga kirishdi, xorij safarida bo‘ldi.
* * *
Kirish imtihonlarida test tizimi joriy etilganiga yigirma uch yildan ziyod vaqt o‘tgan bo‘lsa, abituriyentlarda hamisha bir OTMga hujjat topshirish imkoni bo‘lgan. Bu esa mamlakatda oliy ta’limga bo‘lgan ehtiyoj yildan yilga oshishiga, kirish ballarining sun’iy ko‘tarilishi, abituriyentlar o‘rtasida OTM, xususan Davlat test markazi, test sinovlaridagi savollarga ishonchsizlikka sabab bo‘lgan. Asli dunyoning aksar mamlakatlarida talaba bo‘lishni istaganlar uchun bunchalik cheklov yo‘q – birdan ortiq OTMga hujjat topshirib, o‘tganida o‘qiyverishi mumkin. 2019-yil abituriyentlar uchun ham quvonchli bo‘ldi. Ularga uchtagacha OTMga hujjat topshirish imkoni yaratildi. Bu kirish imtihonlarini tashkil etishda juda sezilarli o‘sishdir. Chunki endi abituriyent faqat bir martalik imtihon uchun bir yil vaqtini tikmaydi, stressda qolmaydi. Abituriyent qizlar uchun esa 1-avgust imtihonidan o‘tolmasa, turmushga chiqarib yuborish tahdidi uch baravar pasaydi.
* * *
Mustaqil O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov turli ittifoqlarga qo‘shilishni mustaqillik uchun xavf deb hisoblab kelgani sir emas. Islom Karimovning o‘gitlariga rioya qilgan holda uch yil o‘tkazdik, mustaqillikka tahdid qiluvchi ittifoqlarga, xususan so‘nggi vaqtda zo‘r berib chaqirilayotganimiz Yevrosiyo Iqtisodiy ittifoqiga qo‘shilishga moyillik bildirmadik. Biroq Rossiya Federatsiyasi tomonidan elchilar paydar-pay kelishi davom etmoqda va axborot qutqulari yangi kuchliroq fazaga ko‘chdi. Shu bilan birga partiyalarimiz, hukumatimiz a’zolari tarafidan YeOIIga qo‘shilish unchalik xatarli emas, bil’aks foydaliligiga oid bayonotlar yangray boshladi. Shunday qilib, 2019-yil O‘zbekiston Yevrosiyo Iqtisodiy ittifoqi sari moyillashuv yili bo‘ldi, deb aytish mumkin.
* * *
Yakka shaxsning taqdiri yillik o‘zgarishlar safidan o‘rin olishi mumkinmi? Mumkin, qachonki ijtimoiy faollik, fuqaroviy pozitsiyaning keskinligiga aloqador bo‘lsa. Chunki unga yuz minglab nazarlar tikiladi va voqea oqibatini kutib, shunga mos xatti-harakat qiladi. Shu yilning sentabrida Urganchda mas’ullar e’tiborini jalb etish uchun ko‘cha yurishiga chiqqan Nafosat Olloshukurova ruhiy asab kasalliklari dispanseriga joylandi. Nafosatga yaqin manbalar u sog‘lomligini ta’kidlagani holda u shifoxonaga joylanishi jamoatchilikda aks-sado bermasdan qolmadi. Ombudsman Olloshukurova bilan uchrashdi, AOKA direktori shaxsan munosabat bildirdi.
Dekabrning oxirida tibbiy ekspertiza Olloshukurovaning “salomatligini yaxshi deb topganligi” uchun shifoxonadan chiqarildi.
* * *
Uzoq yillardan beri O‘zbekistonning xalqaro obro‘siga soya solib kelgan, afkor ommasi tomonidan “eng mudhish zindon” deya ta’riflangan Jasliq qamoqxonasining yopilishi ham 2019-yilga to‘g‘ri keldi. Oddiy aholiga Jasliq xususida ko‘p narsa ma’lum bo‘lmasa-da, mahkumlar ko‘p ma’lumotni biladi va oshkor etmaydi. Biroq qamoqxonaning ko‘zdan panaligi uning yopilishi naqadar ulkan amal ekanligiga soya solmaydi. Human Rights Watch vakili Stiv Sverdlov Jasliq yopilishini “fantastik yangilik” deb, prezidentning qarorini siyosiy jasorat deb atadi. AQShning O‘zbekistondagi sobiq elchisi Pamela Spratlen “Yangi O‘zbekistonga Jasliqqa o‘xshash maskanlar kerak emas”, deya munosabat bildirdi. Shuningdek, BMT va Yevropa Ittifoqi bu zindonning yopilishini olqishladi.
Yana bir voqea O‘zbekistondagi o‘zgarishlar dunyo tomonidan tan olinayotganini bildirdi. O‘zbekiston Britaniyaning The Economist jurnali versiyasiga ko‘ra “Yil davlati” deb topildi. Jurnalning yozishicha, majburiy mehnat sezilarli kamaytirilgani, Jasliqning yopilgani, xorijlik jurnalistlar mamlakatga kiritilayotgani bu e’tirofga sababdir.
* * *
Va nihoyat yangiliklarimiz so‘ngida O‘zbekistonda yilning asosiy voqeasi bo‘lgan saylovni aytib o‘tmasak bo‘lmaydi. Dekabr parlament saylovlari so‘nggi yigirma yillikda eng qizg‘in va qiziqarlisi bo‘ldi deb aytish mumkin. Televideniye orqali muntazam uzatilgan “Demokratik debat” fikrlar qarama-qarshiligini mamlakat ahliga namoyish etdi, partiya faollarini jurnalistlar va blogerlar savollar va tanqidlarga ko‘mib tashladi. Avvallari tinchlik va loqaydlik uzra o‘tuvchi saylovlar bir qadar jonlangani sezildi. Xususan, internet olamida tanilgan bir guruh blogerlar ham saylovlarga o‘z nomzodini qo‘ygani fuqaroviy faollikning yuksalishi deb atasak bo‘ladi. Ayrim saylov uchastkalarida jarayon jonli translyatsiya qilindi. Qator xorijiy jurnalistlar saylovni kuzatishga taklif qilindi, xususan YeXHT vakillari aholi fikrini o‘rgandi va tanqidiy fikrlarini yashirmadi.
Shuningdek, O‘zbekiston rahbariyati tomonidan muxolifat borasida bayonot berilgani sensatsion holat bo‘ldi. “Muxolif partiyalarsiz jamiyatda plyuralizmni ta’minlab bo‘lmaydi”, deb fikr bildirdi O‘zbekiston Markaziy saylov komissiyasi raisi Mirzo Ulug‘bek Abdusalomov. O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev esa muxolifatga qarshi emasligini, biroq u mamlakatning o‘zida shakllanishi kerakligini aytdi.
Yangi yil O‘zbekistonga yanada barakali kelishini tilab qolamiz!
Izoh (0)