Chiroyli avtomobil raqamlarini sovg‘a qilib bo‘ladimi?
O‘zbekistonda 2017-yildan buyon avtomobillarning chiroyli raqamlari birja savdolari orqali amalga oshirilmoqda.
O‘zAning yozishicha, 2019-yil yanvar-noyabr oylarida mazkur savdolar orqali 33 ming 182 ta 141,2 milliard so‘mlik avtoraqam savdolari amalga oshirildi. Ushbu mablag‘lar davlat budjetiga va Ichki ishlar vazirligiga tegishli miqdorda o‘tkazib berildi.
Bu raqamlarni Ichki ishlar vazirligi yo‘l harakati xavfsizligi bosh boshqarmalari savdoga qo‘yib boradi. Auksionda raqam belgilari I, II, III toifalarda hamda Toshkent shahri uchun alohida oshirilgan stavkalarda lotga qo‘yiladi.
Misol uchun, birinchi toifada 01 A 001 CA raqami oshirilgan stavka bo‘yicha auksiondagi boshlang‘ich narxi eng kam ish haqining 100 baravarida, 01 777 AAA esa eng kam ish haqining 130 baravarida belgilangan. Bu miqdor viloyatlarda arzonroq bo‘lib, eng yuqori miqdor 25 va 30 barobarni tashkil etadi.
Elektron tijorat va xaridlarni tashkillashtirish bo‘limi boshlig‘i Jasur Yunusovning ta’kidlashicha, savdoni bilib bo‘lmaydi, kuniga bitta ham raqam sotilmasligi yoki yuzta raqam sotilishi mumkin. Qaysidir hudud uchun ba’zi kunlari umuman avtoraqam sotuvga chiqarilmasligi ham kuzatiladi. Bir kunda 4—5 raqam qo‘yilsa, narxlar pastroq bo‘ladi. Lekin ular savdoda bitta qo‘yilsa, narx oshib ketishi ham mumkin.
Qadam va qadam auksion savdosi o‘ziga xos bo‘lib, jarayon ba’zida kunlab davom etishi mumkin ekan. Misol uchun, boshlang‘ich narx 1 million 115 ming. Oxirgi narx 5 million 218 ming. Keyingi narx avtomatik ravishda 5 million 229 ming bo‘ladi. Buni bosgandan keyin yana yangi narx chiqadi va shunga rozi bo‘lganlar savdoda ishtirok etadi. Har bir ishtirokchidan keyin savdo 10 daqiqa cho‘ziladi.
“Negaki hamma ishtirokchiga imkon berish kerak. Hamma oxirini kutib turib, tugashiga bir necha daqiqa qolganda 10 million berib, olib qo‘ysa boshqalar norozi bo‘ladi: ‘Bundan ko‘proq narx bermoqchi edim, savdo tugab qoldi’ deb. Shuning uchun so‘nggi daqiqalarda kimdir narx bersa savdo yana davom ettiriladi. Agar 10 daqiqa tugaganda hech kim tugmani bosmasa, oxirgi ishtirokchi g‘olib bo‘ladi va raqamni pasport ma’lumotlari asosida oladi”, – deydi Jasur Yunusov.
“Auksion savdolarda ishtirok etmoqchi bo‘lganlar bilish kerak bo‘lgan bir jihat bor. Siz chiroyli nomerni kimgadir olib bermoqchi yoki sovg‘a qilmoqchi bo‘lsangiz, bunday qilmaganingiz ma’qul. Shuningdek, avtosalonlarga ishonib, yo‘q avtomobil uchun savdoda ishtirok ham etmang. Chunki savdolar yakunidan so‘ng g‘olib besh ish kuni mobaynida avtoraqam bo‘yicha to‘liq to‘lovni o‘tkazishi va 10 kun davomida avtoraqamni rasmiylashtirib olishi kerak.
Shuningdek, savdoda ishtirok etayotganda nomingizda avtomobil rasmiylashtirilgan bo‘lishi kerak, aks holda avtomobil davlat raqamini ololmaysiz. Misol uchun, avtosalondan mashina bir haftada chiqadi degan va’dani olgan mijoz o‘ziga yoqqan raqamni auksionda sotib oladi. Biroq aytilgan muddatda mashina avtosalondan chiqmay qoladi va raqam ro‘yxatdan o‘tkazilmaydi. Elektron tizim 10 kun kutib, keyin avtomatik ravishda shaxs nomiga jarima chiqaradi. Xaridor ham jarima to‘laydi ham avtomobil davlat raqamidan ayriladi.
Qisqasi chiroyli avtomobil davlat raqamlarini har bir shaxs faqat o‘zi uchun oladi. Turmush o‘rtog‘i, qarindoshi yoki tanishiga olib bermoqchi bo‘lgan holatda muammo ko‘p bo‘ladi. Yoki avtoulovni ishonchnoma bilan haydab yurgan holatda davlat raqami xarid qilish ham shart emas.
Avval o‘zingizga tegishli bo‘lgan avtotransport vositasiga avtoraqamni rasmiylashtirib, so‘ngra belgilangan tartibda yaqin qarindoshlarining avtotransportlariga qayta rasmiylashtirib berish mumkin. Bunda yaqin qarindoshlariga ota-ona, tug‘ishgan va o‘gay aka-uka va opa-singillar, er-xotin, farzandlar, shu jumladan, farzandlikka olinganlar, bobosi, buvisi, nevaralar, shuningdek, er-xotinning ota-onasi, tug‘ishgan va o‘gay aka-ukalari va opa-singillari kiradi.
Auksionda ishtirok etmoqchi bo‘lsangiz, vositachilarga ishonib qolmang. Mutaxassislar o‘zingiz ishtirok etishingizni tavsiya etmoqda. Aslida ham bunday savdolardan ko‘zlangan maqsad olibsotarlikning oldini olish. Yo‘qsa, chiroyli raqam xarid qilgan odam uni qayta sotib ikkinchi bozorni yuzaga keltirishi mumkin. Ana shunday holatlarning oldini olish va adolatni ta’minlash uchun savdoda ishtirok etgan shaxsning nomida avtomobil bo‘lishi kerakligi talab etiladi.
Yana bir gap. Xaridor komission to‘lovlar ham to‘laydi. Misol uchun, 5 million 229 ming so‘mlik raqamni olishi uchun 111 ming so‘m yoki 5 foiz komission to‘lov kerak bo‘ladi”, — deyiladi xabarda.
