• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    Qalbaki doriga aldanib qolmaslik uchun nimalarga e’tibor berish kerak?

    Afsuski, bugungi kunda qalbaki va noqonuniy dori vositalari muammosi butun dunyoni, jumladan O‘zbekistonni ham qamrab olgan. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, rivojlanayotgan mamlakatlarda qalbaki va noqonuniy dorilarning ulushi 10 foizdan 30 foizgachani tashkil etishi mumkin. Sayyoramiz bo‘ylab esa, umumiy farmatsevtika bozori 200—300 milliard AQSh dollarga teng bo‘lgan bir sharoitda, bunday preparatlarning ulushi yiliga 14—21 milliard AQSh dollarini tashkil etadi. Qator davlatlar mazkur muammoni hal etish bo‘yicha jiddiy choralar ko‘rmoqda, biroq dori vositalarini qonunga xilof ravishda ishlab chiqaruvchilar va yetkazib beruvchilar yangidan-yangi, jumladan, onlayn bozorlarni ham o‘zlashtirmoqda. Buning keng aholi qatlamiga bo‘lgan xavfi yanada yuqori.

    Foto: Google

    Foto: Google

    2015 yilda internetda amalga oshirilgan “Pangeya VIII” operatsiyasi qalbaki va noqonuniy dorilarni kuzatish bo‘yicha olib borilgan eng yirik xalqaro tadbirlardan biri bo‘ldi. Operatsiya 115 ta davlatning huquqni muhofaza qilish organlari, turli tuzilmalar xodimlaridan iborat 236 ta guruhni qamrab oldi. Interpol ma’lumotlariga ko‘ra, olib borilgan 429 ta tergov ishlari yakuni bo‘yicha umumiy qiymati 81 million AQSh dollariga teng 20,7 million qadoqdagi qalbaki preparatlar musodara qilingan, ushbu noqonuniy dori vositalarini sotgan 2 414 ta veb-sahifa yopib tashlangan. O‘shanda faqat Runetning o‘zida dori vositalari bilan noqonuniy savdo qiladigan 264 ta sayt aniqlangan edi. Shunday dori vositalarining yarmidan ko‘prog‘i Xitoy, Hindiston va Sharqiy Yevropaning qator mamlakatlaridagi maxfiy laboratoriyalarda ishlab chiqarilgan. Qalbaki dorilarga qarshi kurashda Interpol bilan birga Sanofi, Pfizer, GlaxoSmithKline kabi jahonning 29 ta yetakchi farmatsevtika kompaniyalari ham qatnashgan edi.

    Bugungi kunda talab eng yuqori bo‘lgan, xususan, tibbiy preparatlar va O‘zbekistonda ancha keng tarqalgan biologik faol qo‘shimcha (BAD)lar qalbakilashtirilmoqda. Achinarlisi, qalbakilashtirilayotgan dori vositalari orasida qandli diabet va onkologik xastaliklar singari xavfli kasalliklarda qo‘llaniladigan qimmat preparatlar ham ko‘paymoqda. Ularni xarid qilayotgan bemorlar shusiz ham ajal yoqasida turadilar, bunday “dori-darmonlar” esa ularning shifo topishga bo‘lgan so‘nggi ishonchini ham yo‘qqa chiqaradi.

    “Qalbaki dori vositalari, birinchi navbatda, inson hayoti uchun xavflidir. Qalbaki dorilar kasallikni davolash imkonini bermagani yetmaganidek, kuchsiz organizm holatining yanada og‘irlashuviga olib kelishi ham mumkin, — deydi qalbaki dori vositalariga qarshi kurashish bo‘yicha ekspert, Sanofi kompaniyasining Markaziy Osiy va Kavkaz mintaqasidagi xavfsizlik bo‘yicha direktori Denis Astanin. — Kutilmaganda yuz berishi mumkin bo‘lgan qarshi ta’sirlar yoki allergik holatlarning paydo bo‘lishi, ana shunday holatlar sirasiga kiradi. Chunki bunday ‘dori’ning tarkibini hech kim bilmaydi. Faol ingrediyentlarning yuqoridagi retseptura bo‘yicha dozalarga bo‘linishi ancha kam yoki umuman bo‘lmasligi ham mumkin. Bundanda yomoni, ularning o‘rniga umuman boshqa, teskari ta’sir ko‘rsatadigan yoki zararli substansiyalar qo‘shilgan bo‘lishi mumkinligidadir. Qalbaki tabletkalarda kalamush zahri, sement yoki nafas olish yo‘llarining siqilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan zaharli aralashma topilgan holatlar bo‘lgan. Qandli diabet yoki insult oqibatlaridan aziyat chekayotgan bemor uchun bunday ‘ichi bo‘sh’ yoki xavfli, noma’lum dori vositasini qabul qilish nimalarga olib kelishini tasavvur qilish qiyin emas”.

    O‘zbekistonliklar qalbaki doriga aldanib qolmasliklari uchun nimalarga e’tibor berishlari kerak? Buning uchun asosiy “axloq qoidalari”ga rioya etishning o‘zi kifoya. Birinchidan, preparatlarni faqat dorixonalardan, yaxshisi — yirik dorixona tarmoqlaridan xarid qilgan ma’qul. Ular dori sifatini qat’iy nazorat qiladi, preparatlarni tashish va saqlash uchun lozim sharoitlarni ta’minlaydi, faqat ishonchli distribyutorlar bilan ishlaydi.

    Shubhali onlayn-dorixonalarga yaqinlashmaslik kerak. O‘zbekiston fuqarolari ham boshqa davlatlar aholisi kabi ayrim dori vositalarini an’anaviy dorixonlardan topa olmasa, ularning narxi yoki boshqa omillari tufayli ko‘pincha xususiy shaxslarga murojaat qiladi. Biroq, dori-darmonlarni qo‘ldan, jumladan veb-sahifalar, ijtimoiy tarmoqlar va messenjerlardagi e’lonlar bo‘yicha xarid qilish umuman tavsiya etilmaydi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining ogohlantirishicha, fuqarolar internet orqali 50 foiz hollarda qalbaki preparatlarni xarid qiladi. Firibgarlar ko‘pincha mijoz bilan bog‘lanib bo‘lmaydigan munosabatni afzal ko‘radi, ular mahsulotning haqiqiyligi va uni saqlash uchun talab etiladigan sharoitlarga kafolat bermaydi. Shu bois, fuqaroning aldanib qolish xavfi har safar yuqori bo‘ladi. Buning oqibati esa, yuqorida qayd etilganidek, ancha jiddiy bo‘lishi mumkin.

    Haqiqiy preparatni qalbakisidan ajrata olish ancha qiyin. Shunday bo‘lsa-da, quyidagi belgilarga e’tibor berish kerak:

    • soxta preparat o‘ziga xos bo‘lmagan g‘alati hid, ta’m va rangga ega bo‘ladi;
    • bunday tabletka tez sinib, bo‘laklarga bo‘linib ketadi;
    • dori upakovkasi past sifatli, upakovka va yo‘riqnomasida grammatik xatolar uchraydi;
    • uning narxi odatdagidan arzonroq bo‘ladi.
    Biroq ta’riflangan holatlar fuqarolar allaqachon duch kelgan va taqqoslashi mumkin bo‘lgan dorilarga tegishlidir.

    Ilgari dori qadog‘ining sifati pastligiga qarab uni haqiqiy-qalbakiligini farqlash mumkin bo‘lgan bo‘lsa, so‘nggi vaqtlarda firibgarlar original preparatning xuddi o‘ziga o‘xshash dorilarlarni ishlab chiqarishni o‘rganib olgan. Afsuski, bunday holatda ularni faqat laboratoriya tahlillari orqali fosh etish mumkin.

    Preparatning tashqi ko‘rinishi xavotir uyg‘otgan har qanday holatda uni xarid qilmagan ma’qul. Dorini sotib olishdan oldin farmatsevt, imkon bo‘lsa, shifokor bilan maslahatlashish lozim. U so‘nggi yillarda ushbu preparatning ko‘rinishi, hidi yoki upakovkasi o‘zgargan-o‘zgarmaganidan xabardor bo‘lishi kerak. Dorixona xodimidan preparat sertifikati yoki uni sotib olganlik to‘g‘risidagi chekni ko‘rsatishini talab qilish kerak. Bu fuqaroning qonuniy huquqidir. Agarda dorixona so‘ralgan hujjatlarni taqdim etmasa, yaxshisi, boshqa dorixonaga murojaat qilgan ma’qul.

    Noqonuniy dori vositalari haqida ham alohida to‘xtalish joiz. Bu preparatlar ishlab chiqaruvchilarning haqiqiy dori vositalari hisoblanadi. Biroq ular mamlakat hududiga (jumladan, O‘zbekistonga) amaldagi qonunchilikka rioya etilmagan holda, nazorat organlarining majburiy tekshiruvlarisiz olib o‘tilgan dorilardir. Gap “savdogarlar” tomonidan olib o‘tiladigan yoki olib kiriladigan preparatlar haqida boryapti. Ular maxsus jihozlangan transport o‘rniga oddiy qutilar va sumkalar, yuk mashinalari yoki avtobus bo‘lmalarida olib o‘tiladi.

    Bunda preparatlar turli texnikalar, qurilish materiallari, meva sabzavot mahsulotlari bilan yonma-yon holda, oddiy sanitar-gigiyenik qoidalar, havo harorati tartibiga rioya qilinmagan holda tashiladi. Tibbiyot vositalarini tayyorlashdan tortib, ularni sotishgacha bo‘lgan butun jarayon mahsulot xavfsizligi va sifatini ta’minlash maqsadida GxP xalqaro qoidalari bilan qat’iy reglamentga solinadi. Biroq yuqoridagi holatda, ushbu me’yorlarga amal qilinmaydi.

    Ayniqsa +2...+8 saqlash shartlariga rioya etish talab etiladigan insulin singari in’eksiya preparatlarining bozorga kirib kelayotgani alohida xavotir uyg‘otadi. Zamonaviy insulin — bu yuqori texnologiyali biotexnologik ishlab chiqarish mahsuloti bo‘lib, uning oqsilli molekulasi to‘g‘ri saqlash va tashish sharoitlarini talab etadi. Aks holda, yuqori harorat yoki silkinish ta’sirida ushbu preparat yomonlashishi mumkin. Bu esa uning samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

    Yana bir misol. O‘zbekiston Davlat bojxona qo‘mitasidan olingan ma’lumotlarga ko‘ra, Sirdaryo viloyati bojxona xodimlari tomonidan O‘zbekiston hududiga “Malik” chegara punkti orqali kirib kelgan Damas to‘xtatiladi. Bojxona tekshiruvlari natijasida avtomobilning oldingi bamperi ichida bojxona nazoratidan yashirin holda, 9 turdagi 1 214 dona dori preparatlari, tamaki, buyumlari hamda idish va kir yuvish vositalari olib kirilgani aniqlanadi. Shuningdek, dori preparatlari orasida alohida qoidalarga amal qilgan holda tashilishi va saqlanishi lozim bo‘lgan maz va suppozitoriyalar boriligi ham aniqlangan. Chunki bevosita quyosh ta’sirida ulardagi shifobaxsh xususiyatlar yo‘qoladi, ular erib, foydalanishga yaroqsiz bo‘ladi. Ushbu preparatlar kimgadir zararli ta’sir ko‘rsatsa, bunda kim aybdor hisoblanadi? Buning javobi yo‘q.

    Denis Astaninning so‘zlariga ko‘ra, tibbiyot preparatlarini yetkazib beruvchi firmalar qalbaki va noqonuniy tovarlarni aniqlash maqsadida O‘zbekiston va boshqa davlatlar farmatsevtika bozoridagi holatni doimiy monitoring qilib boradi. Ana shunday mahsulotlar aniqlansa, kompaniyalar tegishli tartibga soluvchi organlarga noqonuniy tovarni tarqatuvchilarga nisbatan chora ko‘rish haqida rasmiy bildirishnoma yuboradi. Qayd etish kerakki, qalbaki dorilarni tarqatganlik uchun javobgarlik ko‘zda tutilgan. Noqonuniy dori vositasi uchun esa yetarlicha kata miqdorda jarima to‘lashga to‘g‘ri keladi, kamiga shunday preparatni sotgan dorixonaning litsenziyasi olib qo‘yilishi ham mumkin. Shu bois bu borada aholi tomonidan ko‘rsatiladigan munosabat muhim ahamiyatga ega.

    Agarda siz va tanishlaringiz shubhali yoki qarshi ta’sir ko‘rsatgan, yohud aksincha, qabul qilganda, samara bermagan dori vositasini uchratsangiz, bu haqda sog‘liqni saqlash organlari yoki ishlab chiqaruvchilarga xabar bering. Har bir aniqlangan qalbaki mahsulot minglab insonlar hayotini saqlab qolishga yordam beradi.

    Bobur Abidov

    24.10.2019, 15:23   Izoh (0)   20393
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    O‘zbekistonda alimentlar va boshqa qarzlarni plastik kartalardan yechib olish va ish haqidan ushlab qolish taklif etildi

    24.10.2019, 15:10

    Jismoniy shaxslar tomonidan tovarlarni notijorat maqsadlarda olib o‘tish tartibi takomillashtiriladi

    24.10.2019, 14:56

    Toshkent davlat texnika universiteti hududiga 40 ta quyosh panellari o‘rnatildi

    24.10.2019, 14:27

    IIBB Toshkentda pedofil paydo bo‘lgani haqidagi xabarlarga izoh berdi

    24.10.2019, 14:12

    O‘zbekiston Jahon bankining Doing Business 2020 reytingida Lyuksemburgni ortda qoldirib 7 pog‘ona ko‘tarildi

    24.10.2019, 13:28

    Polshada 2 oydan beri davolanayotgan O‘zbekiston fuqarosi vafot etdi

    24.10.2019, 12:44
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Uklonda taksi haydovchilari uchun katta tadbir o‘tkazildi!


    InfinBANK Global Money Week 2025 da ishtirok etdi


    HONOR kompaniyasi HONOR 400 Lite smartfonini taqdim etdi. Qiziq, u nimasi bilan lol qoldira oladi?


    Moliyaviy firibgarlik: murakkab sxemalar bo‘yicha sodda tushunchalar 


    CHERY bilan o‘z orzungizni amalga oshiring: barcha modellar uchun boshlang‘ich to‘lov pasaytirildi! 


    Siberian Wellness — O‘zbekistonda 15 yil


    UZCARD SHERDOR premium kartasi endi MKBANKda mavjud


    Silk Avia Shahrisabzga ko‘proq parvoz qiladi


    Ziffler‘dan katta taqdimot: yangi qiyofa, zamonaviy dizayn va aqlli maishiy texnikalar


    OKMK 2,3 milliard dollar kredit mablag‘larini jalb qildi va 125 million dollar moliyaviy xarajatlarni iqtisod qildi


    Moliyaviy savodxonlik maktab ostonasidan boshlanadi


    Mobiuz “MazzaFest”da yangi “Mazza” va “Mazza 2.0” tarif rejalarini taqdim etadi


    Coca-Cola 139 yillik ilhom, ajoyib kashfiyotlar, mashhur kampaniyalar va butun dunyo sevib qolgan ta’mni taqdim etmoqda 


    Kapitalbank 2024-yilgi Brand Awards International mukofotiga sazovor bo‘ldi


    Parvoz — katta shahar xarakteriga ega qulay biznes-klass turar joy

     

    Tavsiya etamiz

    “Ular o‘z vatani mustaqil bo‘lishi uchun kurashgan edi” — Turkiston legionining ayanchli tarixi

    8 may, 15:09

    Rashidov, gazli ichimliklar zavodi, Qizil maydon. 9-may — Toshkent tarixidan fotolavhalar

    7 may, 14:40

    Fazoviy poyganing boshlanishi — Gagarinning parvozi yolg‘on bo‘lganmi?

    6 may, 18:00
    Audio Icon

    “Qurolli qushchalar”. O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan dronlar haqida

    5 may, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Anchelotti “Real” boshqaruvini qachon tark etishi ma’lum bo‘ldi

    Sport | 9 may, 23:38

    Superliga. “Dinamo” “Surxon”ni mag‘lub etib, turnir jadvalida kuchli uchlikka kirib oldi

    Sport | 9 may, 22:35

    AQSH byudjeti taqchilligi yil boshidan beri 196 mlrd dollarga ko‘paydi

    Dunyo | 9 may, 22:05

    Fransiyada ikki general hokimiyatni tanqid qilgani uchun ishdan olindi

    Dunyo | 9 may, 21:35

    “Liverpul” “Real”ning qaroridan norozi bo‘ldi

    Sport | 9 may, 21:12

    NATO Kiyevga tinchlik shartnomasining bir qismi sifatida a’zolikni va’da qilmaganini bildirdi

    Dunyo | 9 may, 20:35

    Superliga. Vodiy derbisida “Neftchi” ustun keldi

    Sport | 9 may, 20:21
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.