• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12654.13
    • RUB161.18
    • EUR14817.99
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +29°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    “Tinchlik bulog‘i” Suriyaga tinchlik olib keladimi?

    Turkiya Suriya shimolida “Tinchlik bulog‘i” deb nomlangan harbiy operatsiyani boshladi. Bu operatsiya tufayli Anqaraning G‘arb bilan munosabatlari yanada yomonlashdi, ko‘plab davlatlar Turkiyaga qurol sotishni to‘xtatdi va yanada jiddiy choralar ko‘rishni rejalashtirmoqda.

    Mavzuga doir:

    Turkiya qo‘shinlari Suriya hududiga bostirib kirdi. Asosiy ma’lumotlar

    Shu munosabat bilan tayyorlangan materialda “Daryo” kolumnisti Jahongir Ergashev Turkiya va kurdlar o‘rtasidagi ixtilof tarixiga nazar tashlaydi hamda bugungi kunda mintaqada bo‘layotgan voqealarga baho beradi.

    Qisqacha tarix

    Kurdlar – Yaqin Sharqda, Sharqiy Eron, Sharqiy Turkiya, Iroq shimoli va Suriya shimolida istiqomat qiladigan xalq. Bugungi kunda kurd xalqi taxminan 40–45 million atrofida deb baholanadi. Kurd tili hind-yevropa oilasining eron guruhiga mansubdir. Kurdlar Yaqin Sharqdagi turli mamlakatlarda yashaydigan elat bo‘lgani uchun turli shevalarda gaplashadi. Kurd xalqi asosan islom dinining sunniy mazhabiga mansub bo‘lsa-da, ular orasida shialar, xristianlar hamda yazidlarni topish mumkin.

    Hozirgi davrda kurdlar o‘z davlatchiligiga ega bo‘lmagan xalqlardan biri hisoblanadi. Tarixga nazar tashlasak, 1920-yilda Antanta va Turkiya o‘rtasida imzolangan Sevr tinchlik bitimiga muvofiq, mustaqil Kurdiston davlatini tuzish nazarda tutilgan edi, biroq bu bitim kuchga kirmadi va 1923-yilgi Lozanna shartnomasi bilan uning shartlari bekor qilindi. Natijada kurdlar bir necha bor Turkiyaga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tardi. Ulardan eng yirigi va fojialisi Dersim qatliomi bo‘lib, unda 13 mingdan 70 minggacha odam halok bo‘lgani aytiladi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia

    1961-yilda Iroqdagi kurdlar tanaffuslar bilan bir necha o‘n yillab davom etgan qo‘zg‘olon boshladi. Kurd millatchiligining o‘sib borishi 1978-yilda Kurdiston ishchi partiyasining tuzilishiga olib keldi. Mazkur partiya asosiy maqsadi sifatida Turkiya hududidagi kurdlarning mustaqil davlatini tuzishni belgilab oldi. Ammo Kurdiston ishchi partiyasi 1993-yildan boshlab o‘z siyosiy maslagini biroz o‘zgartirdi va Turkiya tarkibida muxtoriyat maqomi olish uchun harakat qila boshladi. Shu davrdan beri kurdlar muxtoriyat uchun kurashib kelmoqda.

    1999-yilda Turkiya Kurdiston Ishchi partiyasi yetakchisi Abdulla O‘jalanni Keniyada qo‘lga oldi. Bunga AQSh va Isroil maxfiy xizmatlari yordam berdi. Shundan keyin kurdlarning partizanlik urushi so‘na boshladi, ammo 2005–2006-yillarda kurdlarning partizanlik urush harakatlari faollasha boshladi.

    Kurdlar va IShID

    Kurd masalasiga yaqin vaqtlarga qadar local muammo sifatida qaralar, u bugungi davrgidagidek dunyo miqyosiga chiqmagan muammo edi. Kurdlar 2003-yili AQShning Iroqqa bostirib kirishi oqibatida keng jamoatchilik nazariga tusha boshladi.

    Suriyada IShID tashkil etilgani e’lon qilinganidan so‘ng kurdlar ikki o‘t orasida qolib ketdi: bir tarafdan Suriya hukumati, boshqa tarafdan IShID orasida. Kurdlarni qamchi va qon bilan ushlab turgan Saddam Husaynning hokimiyatdan ketishi, Suriyadagi notinch vaziyat Turkiya hududidagi kurdlar harakatini yanada faollashishiga olib keldi.

    Aynan shu paytlarda IShID bilan yuzma-yuz qolib ketgan kurdlar haqida terrorizmga qarshi kurashayotgan millat sifatida gapira boshlashdi. Kurdlar harakati dunyo siyosati sahnasiga chiqdi; bugun kurd masalasi turli qutblardagi kuchlar tomonidan o‘z manfaatlari yo‘lida ishlatib kelinmoqda.

    Iroq va Kurdiston

    Iroq Kurdistoni ayni paytda Iroqqa tegishli hududlardagi eng omadlisi desa bo‘ladi. Neftga boy hududlarga egalik qiladigan bu hududda infratuzilma yaxshi rivojlangan, mudofaa tizimi ham a’lo darajada.

    Iroq masalasidagi muammolarda kurdlar AQShning yaqin ittifoqchisiga ham aylanib ulgurgan. Bu esa iroqlik kurdlarga milliy muxtoriyati hamda ta’sirini oshirib olishga imkon bergan. Natijada Iroq Kurdistoni 6 million aholi istiqomat qiladigan, 40 ming kvadrat kilometr maydonga ega o‘ziga xon, ko‘lankasi maydon tuzilmaga aylandi. Iroq Kurdistoni o‘z prezidentiga va hududiy kengash – parlamentiga ega bo‘lib, bu parlamentda 111 deputat faoliyat olib boradi. Poytaxt Arbilda hattoki xalqaro aeroport ham mavjud bo‘lib, bu Bag‘dodga tushmay Kurdistonga borish imkonini beradi.

    Turkiya va kurdlar

    Turkiya uchun Kurdistonning rasmiy Bag‘dodga iqtisodiy tobe bo‘lishi manfaatli. Turkiyada 20 millionga yaqin kurd yashayotganini nazardan qochirmasak, Turkiyaning kurdlar borasidagi tashvishlarini tushunish mumkin. Kurdistonning Iroq tarkibida qolishi Iroq neftining Turkiyaga oqib kelishini anglatadi, shunday ekan, kurdlarning mustaqilligidan tashvishlanmasa ham bo‘ladi. Mabodo Kurdiston mustaqillikka erishgudek bo‘lsa, bu rasmiy Anqaraning siyosatini doimo qo‘llab-quvvatlashdan bosh tortib kelayotgan kurdlarning Turkiya hukumati uchun haqiqiy bosh og‘rig‘i masalasiga ham aylanishi mumkin.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Kurdlarning muxtoriyatga intilishi turk hukumatining qarshiligiga uchrab keladi. Turkiya nazdida kurdlar “ayirmachi bo‘lg‘inchilar”dir. Kurdiston ishchi partiyasi Turkiyada terrorchi tashkilot sifatida e’tirof etiladi. Turk matbuotida kurd nomi tez tez qoralanadi. Kurd milliy kiyimi, kurd taomillari, hatto kurd tili taqiqqa uchragan davrlar ham bo‘lgan.

    Kurdiston ishchi partiyasining tashkil qilinishi Turkiya va kurdlar o‘rtasidagi adovatni yanada chuqurlashtirib yubordi. 2013-yilda Suriya chegarasidan uncha uzoq bo‘lmagan shaharchada IShID jangarilari terakt uyushtirdi. Terakt oqibatida 33 nafar kurd halok bo‘ldi. Mazkur terakt Kurdiston ishchi partiyasi tomonidan qoralandi va Turkiya IShID jangarilariga mazkur teraktda ko‘maklashgani iddao etildi. Ayblovlardan so‘ng Turkiya Kurdiston ishchi partiyasiga qarshi harakatlarni boshlab yubordi.

    2019-yilning 31-avgust sanasida Rajab Toyyib Erdo‘g‘on, AQShning e’tiroziga qaramasdan, Suriya shimolidagi  kurd harbiylashgan mudofaa guruhlarini tor-mor qilish rejasini e’lon qilgan edi (bu hudud esa AQSh harbiylari tomonidan nazorat qilinadigan hududdir). Rasmiy Anqaraning mazkur bayonotidan keyin Suriya Turkiya-Amerika bitimi Suriyaning mustaqilligi va hududiy yaxlitligiga qarshi qaratilgan harakat deya e’tirof etdi.

    “Tinchlik bulog‘i”

    E’lon qilingan reja asosida Turkiya hukumati qo‘shinlari 9-oktabr sanasida Suriyadagi kurd mudofaa bo‘linmalariga qarshi “Tinchlik bulog‘i” hujum amaliyotini boshlab yubordi. AQSh va G‘arb matbuoti Turkiyaning bu yurishi ortidan Donald Tramp hukumatini kurdlarga xiyonat qilganlikda aybladi. Boisi, kurdlar IShIDga qarshi kurashda AQSh harbiylarining asosiy tayanchi sifatida baholanib kelingan, IShIDni tor-mor keltirishda muhim vazifani bajarib kelgan edi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Urush harakatlari boshlanganining 4-kunida kurd mudofaa otryadlari IShID lashkarlari safida bo‘lgan xorijiy davlat fuqarolari Turkiya hujumi natijasida kurdlar qo‘riqlayotgan lagerdan qochib ketgani haqida xabar tarqatdi. Suriya demokratik kuchlari matbuot kotibi Twitter’dagi sahifasida “Sizlarning IShIDga a’zo bo’lgan terrorchilaringizni qo‘riqlayotganimizda bizning oilalarimizni, bolalarimizni havo hujumidan nishonga olishar ekan, bizdan biror narsani kutmasangiz ham bo‘ladi” deb yozdi.

    17-oktyabr sanasida Turkiya va AQSh o‘rtasidagi muzokarlar natijasida Anqara harbiy amaliyotini 120 soatga to‘xtatib turishi haqida ma’lumot paydo bo‘ldi. Kelishuvning asosiy sharti sifatida Kurdiston ishchi partiyasi mudofaa guruhlarini Turkiya belgilagan 30 kilometrlik xavfsiz hududdan Suriya ichkarisiga olib ketishi belgilangan. Ammo Turkiya hukumati kurdlar kelishilgan bitim shartlarini bajarmay, turk harbiylariga qarshi hujumlar uyushtirayotganini iddao qilmoqda. Suriya demokratik kuchlari esa, o‘z navbatida, rasmiy Anqarani kurd mudofaa guruhlarini Ras-al-Ayndan olib chiqib ketishga to‘sqinlik qilayotganlikda ayblamoqda.

    21-oktabr sanasida Turkiya tashqi ishlar vaziri Mavlud Chovusho‘g‘li Turkiya 35 soatdan keyin Suriyadagi harbiy operatsiyani qaytadan boshlashi mumkinligini e’lon qildi.

    Turkiya kurdlarga qarshi jangga kirishining asosiy sabablaridan biri o‘z chegaralari yaqinida kurdlar hujumidan saqlanishdir. Turkiya nazdida, chegara hududlarda kurd ayirmachilari pozitsiyalari zaiflashtirilmasa, bu kelajakda Turkiyaning kurdlar yashaydigan mintaqalarida jangovar harakatlar keng quloch yoyishiga olib kelishi mumkin.

    Shuningdek, Turkiya hukumati 30 kilometrlik xavfsiz hudud orqali Suriyadagi urushdan qochib kelgan odamlarni vataniga qaytarish istagida. Bu Anqaraning xarajatlarini yanada qisqartirgan bo‘ladi.

    Nihoyat, Turkiya Suriya shimolidagi harbiy operatsiya natijasida harbiy qurollari qay darajada ishonchli ekanligini ham sinab olish imkoniga ega bo‘ladi.

    Hozirda Turkiya ichida Erdo‘g‘onning Suriya shimolida olib borayotgan “Tinchlik bulog‘i” operatsiyasi aksar turklarga ma’qul kelmoqda va qo‘llab-quvvatlanmoqda. Bu ham Erdo‘g‘onga kutilgan natijani, ya’ni yaxshi piarni bermoqda.

    Operatsiya qanday yakun topadi buni albatta vaqt hal qiladi.

    Muallif fikri tahririyat nuqtai nazaridan farq qilishi mumkin.

    22.10.2019, 15:39   Izoh (0)   51799
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Market Yandex Go Samarqandda ishga tushdi


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    Qayerga investitsiya kiritish mumkin? Qanday aktiv turlari mavjud? 


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya


    Qashqadaryoning Chimyoni – Miraki haqida siz bilmagan faktlar


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi


    Savdo, fintex va “yashil” loyihalar: Octobank Xitoy bilan hamkorlikni qanday yo‘lga qo‘ymoqda


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    BI Group va Asakabank O‘zbekistonda tijorat ko‘chmas mulki uchun biznes ipotekasini ishga tushirdi


    Toshkent va Bangkok o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnov: Centrum Air yangi xalqaro yo‘nalishni ishga tushiradi 


     Navoiy innovatsiyalar universiteti: zamonaviy bilim sari ishonchli qadam 


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda

     

    Tavsiya etamiz

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39

    AQSHning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalari soni nechta va qayerda joylashgan?

    24 iyun, 19:05
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Daryo” videoreportaji: Ozodbek Nazarbekov Namanganda katta sahnaga qaytdi

    O‘zbekiston | 1 iyul, 00:10

    Tailandda budda rohibi o‘z hamkasbini otib o‘ldirdi

    Dunyo | 30 iyun, 23:55

    Shahrisabzda ikkita do‘kon yonib ketdi (video)

    O‘zbekiston | 30 iyun, 23:40

    Britaniyada ChatGPT tufayli ish o‘rinlari bilan bog‘liq muammolar paydo bo‘ldi

    Dunyo | 30 iyun, 23:25

    Yaponiyada qora ayiq tufayli aeroport faoliyati to‘xtab qoldi (video)

    Dunyo | 30 iyun, 23:10

    “Daryo” dayjesti: 30-iyunning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 30 iyun, 23:00

    “Operachi bo‘lish oson emas” — Aqlbek Piyazov italyan tilini o‘rgangani, musofirchilikdagi hayoti va eng ko‘p olgan gonorari haqida gapirdi (foto, video)

    Shou-biznes | 30 iyun, 22:45
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.