Hafta ijtimoiy muammolari: Nanomaterialdan ketmon yasab...

Ikki haftadan beri yo‘qolgan kolumnist Sarvar usta Gulxaniyning “Zarbulmasal”ini qo‘ltiqlab qaytdi. Bu kitobdan doim qiroat qilishga so‘z bermoqda.

Zambarak bilan chumchuq ovlash

Fanlar akademiyasi institutini paxtaga haydashmoqchi ekan. Manba qani, deb yoqamizdan olmang. Teshik quloq eshitadi-da. Partiyalar va qo‘mitalar paxtaga chiqqanda Fanlar akademiyasi yalpayib o‘tirsinmi, deguvchilar bor.

Ilm-fan nima? U odamzodning og‘irini yengil qiluvchi, muammolariga javob topuvchi vositadir. Akademiya esa jamiki vositalarni o‘zida jamlagan aqllar qaymog‘idir. Biz bu qaymoqni novvosga berib semirtirishni ko‘zlayapmiz. Dunyoning yetakchi davlatlari tabiiy resurs uchun emas, ilm-fan kishilari uchun ochiq kurashayotgan zamonda olimlarning qo‘liga etak, oyog‘iga kirza etik berib dalaga haydayapmiz.

Biz yetib keldik. Kosmik kemalar koinotni kezib yurgan paytda o‘zbekistonlik olimlar paxta terishi shart. Shunaqa vaqtda istehzo san’atim gullab-yashnaydi. Davlat olimlarga paxta tergizishini nimaga o‘xshatish mumkin?

• Zambarak bilan chumchuq ovlashga;
• Atom bilan o‘tin yorishga;
• Bugatti bortida tuproq tashishga;
• Xokandozga tilla qoplashga;
• Shag‘alni zarqog‘ozga o‘rashga;
• 2 ga 2 ni superkompyuterda qo‘shishga;
• Miltiq bilan dushmanni kaltaklashga;
• Hovuzga parashyutda sakrashga;
• Choy ichgani samolyotda borishga;
• Superkompressor bilan pufak shishirishga;
• Nanomaterialdan ketmon yasashga;

..va yana ko‘plab beaqllar amallarga.

Qo‘shimcha qilib aytish mumkinki, qishloq xo‘jaligida bugun olib borayotgan islohotlar ham shilliqqurtning kunduzi ustunning tepasiga, kechasi pastiga qarab o‘rmalashiga o‘xshaydi.

Meritokratiya

Shu kunlarda davlat xizmatlarini isloh qilish haqidagi yangi hujjatda qo‘llangan meritokratiya so‘zining ma’nosini odamlar izlab yuribdi. Meritokratiya nima?

So‘z oxiridagi -kratiya qo‘shimchasidan ham boshqaruvga aloqador iboraligi ma’lum. Meritokratiya bu “amalga munosib odamlarni o‘tirg‘izish” usulidir. Meritokratik tamoyillar ishlaganda qobiliyatli, mehnatkash, izlanuvchan, bir so‘z bilan aytganda, munosib kadrlar mansabga tayinlanadi. Ular tanlov asosida saralab olinadi.

Xo‘sh, O‘zbekistonda qaysi tashkilot saralab oladi? Buning uchun prezident huzurida ARGOS nomli tashkilot tuziladi. Nomi Rim xudolari ismidan olingan deb o‘ylamang, “Davlat xizmatlarini rivojlantirish agentligi” jumlasining ruschadagi qisqartmasidir.

Har narsaga shubha bilan qarovchilar meritokratiyani texnokratik utopiya deb kamsitishiga qaramasdan, munosiblarni saralashning o‘ziyoq umid uyg‘otadi. Asosiysi, “o‘zbekcha saralash”da sariq kamzulda ko‘cha tozalovchi Absamat akaning geniy o‘g‘li qolib, To‘ra To‘rayevichning dumbul arzandasi direktor bo‘lishini yo‘l qo‘ymaslik.

Hech bo‘lmasa, davlat organlari meritokratiya so‘zining ma’nosini bilib olishadi. Bu ham progress.

Sarvar usta

Muallif fikri tahririyat nuqtai nazaridan farq qilishi mumkin.