Adabiyot yo‘nalishi bo‘yicha Nobel mukofoti polshalik Olga Tokarchuk hamda avstriyalik Peter Xandkega nasib etdi

10-oktabr, payshanba kuni Nobel haftaligining to‘rtinchi kunida shved akademiyasi a’zolaridan iborat mukofot qo‘mitasi adabiyot sohasidagi laureatlarni e’lon qildi.

Yodingizda bo‘lsa, qo‘mita vakillari orasidagi ixtilof tufayli 2018-yilda adabiyot bo‘yicha mukofot egasi aniqlanmay qolgan edi. Shu sababli Stokgolmda bugun birvarakayiga ikkita Nobelchi nomi yangradi. Ulardan birinchisi 2018-yil hisobidan “Chegaralarni kesib o‘tish jarayonini hayot shakllaridan biri sifatida ensiklopedik ishtiyoq bilan yoritilganligi uchun” ta’rifi bilan polshalik adiba Olga Tokarchuk bo‘lsa, ikkinchisi joriy yil hisobidan “Lingvistik ixtirochilik ila inson borlig‘ining chegaralari va o‘ziga xosliklarini tadqiq qilgani uchun” ta’rifi bilan avstriyalik yozuvchi Peter Xandkedir.

Olga Tokarchuk 1962-yilda Sulexov shahrida tug‘ilgan, hozirda Vroslavda istiqomat qiladi. O‘qituvchilar oilasida tug‘ilib o‘sgan. Otasi maktabda kutubxonachi bo‘lgan. Aynan otasi ishlagan kutubxonada u imkoni va vaqti yetgan darajada barcha kitoblarni mutolaa qilib chiqqan va shu joyda uning adabiyotga bo‘lgan ishtiyoqi shakllangan. Varshava universitetida psixologiya bo‘yicha ta’lim olgach, ilk bora 1993-yilda fantast-yozuvchi sifatida adabiyot maydonida debyut qilgan. Uning ilk asari “Kitob — odamlarning sayohati” deb nomlangan. Adibani mashhur qilgan asar esa 1996-yilda nashrdan chiqqan bo‘lib, “Ibtidoiy zamon va boshqa paytlar” (Prawiyek i inne czasy) deb nomlangan. Roman juda yuksak badiiy tasviriy mahorat bilan yozilgan bo‘lib, unda 1989-yildan keyingi yangi davrdagi Polsha xalqi hayoti juda ajoyib yoritilgan.

Tokarchukning hozirda eng mashhur asari “Iakov kitoblari” deb nomlangan tarixiy roman bo‘lib, 2014-yilda katta shov-shuv bilan Sharqiy Yevropada qo‘lma-qo‘l bo‘lib o‘qilgan.

Avstriyalik yozuvchi Peter Xandke 1942-yilda Avstriyaning janubida joylashgan Griffen qishlog‘ida tug‘ilgan. 1961-yilda Grats universitetiga huquqshunoslik yo‘nalishi bo‘yicha o‘qishga kirgan. Biroq o‘qishni yakuniga yetkazmay, universitetni tashlagan. Uning ilk asari 1966-yilda nashrdan chiqqan “Diye Hornissen” nomli roman bo‘lgan. Keyinchalik 1969-yilda uning “Publikumsbeschimpfung” (Auditoriyaning haqoratlanishi) nomli asari hatto sahnalashtirilgan. Xandke Ikkinchi jahon urushidan keyingi davr Yevropa adabiyotida eng ko‘zga ko‘ringan arboblardan sanaladi. O‘tgan ellik yilga yaqin muddatda uning juda ko‘p janrlarni qamrab oluvchi asarlari butun Yevropa adabiyotiga kuchli ta’sir ko‘rsatgan. Xandke bibliografiyasida dramatik asarlar ham, romanlar va tarixiy yo‘nalishdagi asarlar ham bor. Uning esselari va ssenariylari ham o‘z mamlakatida juda mashhur bo‘lgan.