Toshkentning qoq markazi — Darxon mahallasida noqonuniy daraxt kesganlar kimlar va ularga qanday chora ko‘riladi?

Tarmoqlarda Toshkentdagi “Asaka” mahalla fuqarorlar yig‘ini hududida 19-sentabr kuni daraxtlar noqonuniy kesilayotgani haqida xabarlar tarqaldi va bu jamoatchilikning keskin noroziligiga sabab bo‘ldi, ijtimoiy tarmoqlarda daraxtlarning kesilishini qoralovchi ko‘plab tanqidiy postlar qoldirildi. Ushbu masalaga oydinlik kiritish maqsadida “Daryo” muxbiri surishtiruv olib bordi.

Daraxtlarni butalash va kesishga ruxsat berilgan

Toshkent shahar ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmasi tomonidan 1-avgust kuni davlat o‘rmon fondiga kirmaydigan daraxt va butalarni kesish uchun 38-sonli xulosa berilgan.

Xulosada “Asaka” mahalla fuqarolar yig‘ini hududida diametri 70 santimetrli terak, 180 santimetrli eman, 135, 65, 39 santimetrli chinor sog‘lom va diametri 40, 43 santimetr bo‘lgan akatsiya qisman zararlangan deb topilgan. Ushbu daraxtlarning kesilishi rad etilib, qurigan shoxlarini butalash tavsiya etilgan.

Shuningdek, diametri 20,7 santimetrli zarang, 12 santimetrli safora, 18 santimetrli o‘rik, 25 santimetrli aylantus, 45 santimetrli akatsiya, 40 santimetrli eman daraxtlari tabiiy omillar ta’sirida zararlangan, kasallangan va qurigan deb topilgan.

Ushbu daraxtlar “O‘simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida”gi qonunning 37-moddasi 3-qismiga asosan, (tabiiy omillar yoki o‘simliklar zararkunandalari, kasalliklar ta’sirida zararlangan, quriyotgan yoki qurib qolgan, shuningdek, insonning hayoti va sog‘lig‘i, yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulki xavfsizligiga tahdid solayotgan daraxtlar va butalarni kesish mahalliy davlat hokimiyati organlarining ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish organlari bilan kelishilgan qaroriga ko‘ra haq to‘lamasdan amalga oshiriladi) kesishga xulosa berilgan.

“Asaka” mahallasi hududidagi qolgan daraxtlarni agrotexnik me’yorlarga rioya qilingan holda butalash tavsiya etilgan. Daraxt va butalarning kesish va butalashda tabiatni muhofaza qilish qoidalariga qat’iy rioya qilinishi lozimligi ko‘rsatib o‘tilgan.

Hokimlikdan ham ruxsat

Toshkent shahar Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmasi xulosasiga asoslanib, Mirzo Ulug‘bek tumani hokimining ijroiya mahkamasi tomonidan 23-avgust kuni davlat o‘rmon fondiga kirmaydigan daraxt va butalarni kesish uchun 38-sonli ruxsatnoma berilgan.

Unda “Asaka” mahalla fuqarolar yig‘ini hududida qo‘riqxonalar va boshqa tabiiy muhofaza hududlaridan hamda tabiat yodgorliklaridan tashqari hududlarda qonun bo‘yicha, binolar, inshootlar va kommunikatsiyalar qurilishi hamda fuqarolar xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq sanitariya tartibida diametri 20,7 santimetr bo‘lgan zarang, 12 santimetr bo‘lgan safora, 18 santimetr bo‘lgan o‘rik, 25 santimetr bo‘lgan aylantus, 45 santimetr bo‘lgan akatsiya, 40 santimetr bo‘lgan eman daraxtlarini kesishga ruxsat berilgan.

Ruxsatnoma muddati 2019-yilning 23-avgustidan 2-sentabrigacha amal qilishi ko‘rsatilgan.

Bu yerda nima noqonuniy?

“Asaka” mahallasidagi uy-joy mulkdorlari shirkati rahbari Salohiddin To‘xtashevning aytishicha, uning qo‘lida daraxtlarni butalash uchun hokimlikdan berilgan ruxsatnoma bo‘lgan. 18-sentabr kuni bir necha fuqaro o‘zini tuman obodonlashtirish boshqarmasi xodimi deb tanishtirib, daraxtlarni kesish uchun kelganini aytgan. Lekin ulardan hech qanday hujjat so‘ralmagan. Tuman hokimligi tomonidan berilgan ruxsatnomaning amal qilish muddati 2-sentabrda o‘tib ketganiga e’tibor berilmagan.

Daraxt kesuvchilardan biri “Daryo” muxbiri bilan suhbat vaqtida dastlab Qibray tumani obodonlashtirish bo‘limida ishlashini aytdi. Keyin esa obodonlashtirish bo‘limida doimiy emas, balki yordam uchun, chaqirishsa borib turishini bildirdi.

Daraxt kesuvchilardan yana birining so‘zlariga ko‘ra, “Asaka” mahallasida yashovchi bir ayol qurigan daraxt shoxlarini kesib berishni so‘ragan. “Biz o‘zimizdan o‘zimiz kelmaymiz-ku — telefon qilib chaqirishdi, keldik. O‘sha ko‘p qavatli uyda yashovchilardan biri daraxtni qurigan shoxlarini kesib berishimizni iltimos qildi. Haqiqatan ham o‘sha daraxtlar qurib bo‘lgan. Shamol bo‘lsa sinib tushishi aniq” — dedi u.

Hukumatning 2019-yil 17-yanvardagi 43-sonli qarorining 4-bob, 38-bandiga asosan kesish ishlarini obodonlashtirish boshqarmalari tomonidan amalga oshirilishi belgilangan. “Nima uchun daraxtlarni butalash uchun tuman obodonlashtirish boshqarmasiga o‘z vaqtida murojaat qilmadinglar?”, — degan savolga uy-joy mulkdorlari shirkati rahbari ham, mahalla raisi ham bir necha bor qilgan arzlari zoye ketganini bildirdi. Mirzo Ulug‘bek tumani obodonlashtirish boshqarmasi boshlig‘i Umidjon Halilov esa hech qanday murojaat bo‘lmaganini bildirdi.

“Ushbu mahalladan may oyida bir marta xat kelib tushgan. Ushbu xatga daraxtlarni kesish uchun Toshkent shahar Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmasining xulosasi kerakligi haqida javob yuborilgan. Tuman hokimining ijroiya mahkamasi tomonidan 23-avgust kuni berilgan 38-sonli ruxsatnoma boshqarmaga yetib kelmagan”, — dedi Umidjon Halilov.

Mahalla ahli nima deydi?

“Asaka” mahallasida istiqomat qiluvchi ayollardan birining aytishicha, bu muammolar bir necha yillardan buyon davom etib kelmoqda.

“Mashinalar ustiga necha marta daraxt shoxlari sinib tushdi. Bolalarimiz, nevaralarimizning ustiga qulab tushsa nima bo‘ladi, nega vaqtida kelib buni hal etishmaydi? Daraxt kesganlardan norozi emasman. Daraxtlarni butab, chiroyli qilib qo‘yib, yana u aybdor bo‘ladimi? Keltirilgan zararni u qanday qilib to‘laydi axir, o‘tin sotib kun ko‘radigan odam ekan”, — dedi u.

Mahalla mutaxassisi ham uning gaplarini ma’qullab: “Biz insonning xavfsizligini o‘ylab, daraxtlarning shoxini kesishni so‘rayapmiz”, deya qo‘shimcha qildi.

Noqonuniy daraxt kesganlar kimlar va ularga qanday chora ko‘riladi?

Ushbu hodisa yuzasidan Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasi matbuot xizmati “Daryo”ga taqdim etgan ma’lumotga ko‘ra, Qibray tumanida istiqomat qiluvchi fuqarolar — A.K va M.K. diametri 112,7 santimetr bo‘lgan bir dona chinor daraxtining noqonuniy kesilishi natijasida o‘sishdan to‘xtaydigan darajagacha, ikki dona chinor daraxti noto‘g‘ri butalanishi oqibatida shikastlangani aniqlangan. Natijada o‘simlik dunyosiga jami 86,6 million so‘mlik zarar yetkazilgan.

Yetkazilgan zarar ko‘p miqdorda bo‘lganligi sababli to‘plangan hujjatlar Jinoyat kodeksining 198-moddasi (ekinzor, o‘rmon yoki boshqa dov-daraxtlarga shikast yetkazish yoki ularni nobud qilish) bilan jinoiy ish qo‘zg‘atish hamda aybdor shaxslarga tegishli choralar ko‘rish uchun Toshkent shahar prokuraturasiga yuborish uchun tayyorlanmoqda. Ushbu modda bo‘yicha aybdor deb topilganlar kamida eng kam ish haqining 50 baravari (11 150 000 so‘m)gacha miqdorda jarimaga tortiladi, ko‘pi bilan uch yilgacha ozodlikdan mahrum etilishi mumkin.