“Gazeta.uz” nogironligi bo‘lgan fuqarolar nima sababdan o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga kira olmayotgani haqida maqola e’lon qildi. Quyida ushbu maqola to‘liq holda keltirilgan.
Tahririyatiga ko‘rish bo‘yicha bolalikdan birinchi guruh nogironligi bo‘lgan Davron Ziyomedovning qarindoshlaridan murojaat kelib tushdi. Murojaatda Davronning beshinchi yildirki Toshkentdagi “Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom ta’lim muassasasiga kira olmayotgani yozilgan edi. Bunga uning kirish imtihonlarida o‘tish balini to‘play olmayotgani sabab qilib ko‘rsatilgan.
Davron bolalikdan Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutiga kirish hamda imom bo‘lishni orzu qiladi. Biroq, afsuski, o‘rta maxsus islom ta’limisiz oliy diniy ta’lim muassasasida o‘qish yo‘li uning uchun yopiqligicha qolmoqda.
“Madrasa rahbariyati imomlar tayyorlaymiz, deb takrorlaydi, nevaram esa imom bo‘lib ishlay olmaydi, institut faqat madrasani tamomlaganlarni qabul qilamiz, deb turib olgan. Ikki yildan beri Muftiy devoni va Diniy idora devoni kvota ajratish masalasini hal eta olmaydi”, — deydi Davronning bobosi Rustam Matkarimov o‘z murojaatida.
“Fiqh kitoblarida ko‘zi ojiz odamning mukammal tahorat qilishi qiyin kechgani sababli uning imom bo‘lmasligi avlo, deyiladi. Biroq undan ko‘ra boshqa imomlikka loyiq kishi topilmasa, uning imom bo‘lishi yaxshidir. Chunki ilmli odam ko‘zi ojiz bo‘lsa ham parhezkor bo‘ladi, odamlarda shubha uyg‘otadigan ishlar qilmaydi”.
“Ko‘kaldosh” madrasasida ham shu kabi uchta fan bo‘yicha kirish imtihonlari o‘tkaziladi. Biroq dastlab abituriyentlar ma’naviyat va ma’rifat bo‘yicha ijodiy imtihon topshirishlari, so‘ngra chet tili va tarix bo‘yicha test sinovlaridan o‘tishlari lozim. Davron Ziyomedovga ham ijodiy imtihon doirasida barcha fanlar bo‘yicha imtihon topshirish imkoniyati berildi va u eng yuqori 189 baldan 78 ball to‘play oldi. Go‘zal Botirovaning natijasi — 52 ball.
Joriy yilda “Xadichayi Kubro” madrasasida bir o‘ringa tanlov 35 nafardan ziyodroqni tashkil etdi, ajratilgan 20 ta o‘ringa 704 abituriyent hujjat topshirdi. “Ko‘kaldosh” madrasasida esa 30 o‘rinlik kvota ajratilgan holda 842 nafar abituriyent hujjat topshirib, bir o‘ringa tanlov 28 kishini tashkil etdi. Har ikki madrasada ta’lim olish narxi 2018−2019-o‘quv yilida 6,5 million so‘mni tashkil etdi va yangi o‘quv yilida kontraktlar miqdorining o‘sishi kutilmoqda.
Huquqlar istisnolarsiz barcha uchun tengmi?
19-iyul kuni O‘zbekiston Ko‘rlar jamiyati O‘zbekiston Musulmonlari idorasiga o‘zining faol a’zolari — ikki nafar ko‘zi ojiz abituriyentga amaliy yordam ko‘rsatish hamda ularga istisno tariqasida o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga kirish uchun qo‘shimcha kvota ajratishni so‘rab xat bilan murojaat qildi.
“Sizga ma’lumki, ko‘rish faoliyatining buzilishi bo‘lgan shaxs o‘qish va yozish uchun maxsus Brayl yozuvidan foydalanadi… Prezidentimizning adolatli siyosati natijasida ular uchun arab tili va Qur’on o‘qish kurslari tashkil etildi. Biroq, mazkur yo‘nalish jadal rivojlanayotgan bir vaqtda, ko‘rish faoliyati buzilishiga ega talabalarga saboq berish imkoniyatiga ega ko‘rish bo‘yicha nogironligi bo‘lgan mutaxassislar yetishmovchiligi kuzatilmoqda”, — deya qo‘shimcha kvotalar zarurligini asoslab berdi O‘zbekiston Ko‘rlar jamiyati Markaziy boshqarmasi.
“O‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga abituriyentlarni qabul qilish tartiblari to‘g‘risida”gi Nizomga muvofiq, o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga qabul barcha uchun teng huquqlilik, yagona qabul qoidalari va yagona tanlov asosida amalga oshirilib, ijodiy imtihon va test sinovlarida eng yuqori ball to‘plagan abituriyentdan boshlab ketma-ketlik asosida O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan qabul kvotasiga muvofiq, to‘lov-shartnoma asosida qabul qilinadi”, — deyiladi xatda.
Bundan tashqari, xatda O‘zbekiston Prezidentining 2017-yil 1-dekabrdagi “Nogironligi bo‘lgan shaxslarning davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmonida ko‘rsatilgan nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun qo‘shimcha ikki foizlik kvota faqatgina davlat oliy ta’lim muassasalariga taalluqli ekani hamda mazkur imtiyoz O‘zbekiston Musulmonlari idorasi tasarrufidagi oliy va o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga joriy etilmasligi ta’kidlanadi.
Ijobiy diskriminatsiya nima uchun zarur?
Vazirlar Mahkamasining oliy ta’lim muassasalariga nogironligi bo‘lgan shaxslarni qo‘shimcha davlat granti kvotalari asosida o‘qishga qabul qilish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqidagi qarorida Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligiga manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda o‘zlari qabul qilgan normativ-huquqiy hujjatlarni Prezidentning “Nogironligi bo‘lgan shaxslarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoniga muvofiqlashtirish topshirilgan edi.
Masalan, mavjud ma’lumotlarga ko‘ra, 2019−2020-o‘quv yilida O‘zbekiston Xalqaro islom akademiyasiga Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 20-iyundagi 393-sonli qarori doirasida tasdiqlangan “Oliy ta’lim muassasalarining bakalavriatiga talabalarni o‘qishga qabul qilish tartibi to‘g‘risida nizom”ga uchinchi — “Oliy ta’lim muassasalariga ko‘zi ojiz abituriyentlarni o‘qishga qabul qilish” ilovasiga muvofiq, olti nafar ko‘zi ojiz talaba qabul qilindi. Bir paytning o‘zida, ko‘zi ojiz abituriyentlar uchun mazkur nizom Toshkent islom instituti va madrasaga joriy etilmasdan qolmoqda.
“Bundan Musulmonlar idorasi o‘zini ‘manfaatdor idora’ deb hisoblamasligi va O‘zbekistonda nogironligi bo‘lgan shaxslarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini takomillashtirishga o‘z hissasini qo‘shishni xohlamayotganini ko‘rish mumkinmi? Ular ham ko‘rish bo‘yicha nogironligi bo‘lgan abituriyentlar ehtiyojlarini hisobga olgan holda qandaydir normativ-huquqiy hujjatni qabul qilishi yoki o‘zining Islom ta’lim muassasalariga abituriyentlarni qabul qilish tartiblari to‘g‘risidagi nizomiga tegishli o‘zgartishlarni kiritishi maqsadga muvofiq bo‘lar edi”, — deya taklif kiritmoqda O‘zbekiston Ko‘rlar jamiyati Markaziy boshqarmasi tashkiliy-ijtimoiy bo‘lim yetakchi mutaxassisi Ulug‘bek Mamatxonov.
Masalan, ko‘zi ojiz bolalar uchun Brayl yozuvidagi ommabop va zamonaviy o‘quv adabiyotlari va kitoblar sonining yetishmasligi. Buning ustiga, nogironligi bo‘lgan ko‘plab bolalar aynan ta’lim sifati boshqa odatiy maktablardan keskin farq qiladigan ixtisoslashtirilgan maktab-internatlarda ta’lim olishga majbur bo‘lmoqda. Ular mamlakatda inklyuziv ta’lim rivojlanmagani hamda umumta’lim maktablari ularning ehtiyojlariga muvofiq kelmasligi sababli ta’lim muassasasini tanlash imkoniyatiga ega emas.
Bunday sharoitlarda, aytish mumkinki, ijobiy diskriminatsiya o‘zini oqlaydi va nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun qo‘shimcha kvotalarning ajratilishi barcha uchun adolatli qaror bo‘lar edi. Axir nogironligi bo‘lgan yoshlar ham diniy ta’limdan ortda qolib ketishlari kerak emas, bu, shuningdek, Prezidentning 2018-yil 16-apreldagi “Diniy-ma’rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmonida tilga olingan “jaholatga qarshi ma’rifat” ulug‘vor g‘oyasiga ham zid keladi.
Ko‘zi ojiz talabalar tahsil olishlari uchun o‘zlari ham xuddi shunday nogironlikka ega bo‘lgan Brayl bo‘yicha mutaxassislar zarur. Karlar va zaif eshituvchi odamlar uchun esa — diniy bilimlardan yaxshigina xabardor bo‘lgan va diniy mavzularni chuqur anglab yetgan imo-ishoralar tili tarjimoni yoki yaxshisi zaif eshituvchi mutaxassislar bo‘lishi lozim. Nogironlar aravalari foydalanuvchilari va tayanch-harakat apparati buzilishlari bo‘lgan shaxslar uchun esa madrasa va oliy diniy muassasalarda qo‘shimcha jismoniy muhit yaratilishi zarur.
Boshqacha qilib aytgancha, turli darajadagi islom ta’lim muassasalari uchun Davron Ziyomedov va Go‘zal Botirov singari ko‘rish bo‘yicha nogironligi bo‘lgan odamlar bilan ishlash ko‘nikmasiga ega nogironligi bo‘lgan bo‘lg‘usi islomshunoslar o‘ta zarur. Chunki ular islom va dunyo tamadduniga o‘zlarining beqiyos ulushlarini qo‘shgan ajdodlarimizning boy madaniy va diniy merosini o‘rganishni xohlovchi nogironligi bo‘lgan yoshlarning navbatdagi guruhini yetishtirib chiqarishi mumkin bo‘lgan kadrlarga aylanishlari mumkin. Zero, Toshkent islom institutiga nomi berilgan o‘rta asrlar olimi al Buxoriyga ham ko‘z nurining zaiflashgani madrasada ta’lim olishida hech qanday to‘sqinlik yaratmagan.
Hech qachon unutmaslik lozimki, Allohning Elchisi (sallollohu alayhi va sallam) Madinadan safarga chiqar ekan, odatda ko‘zi ojiz tug‘ilgan Abdulloh ibn Ummu Maktumni shaharga noib sifatida qoldirib ketar edi. Bu hol Payg‘ambarimizning Abdulloh ibn Ummu Maktumga yuksak hurmatlari ifodasi edi.
Ulug‘bek Mamatxonov — O‘zbekiston Ko‘rlar jamiyati Markaziy boshqarmasi tashkiliy-ijtimoiy bo‘lim yetakchi mutaxassisi.
Izoh (0)