• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.48
    • RUB159.75
    • EUR14871.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +33°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Koinot

    Tarixda birinchi marta “kelgindi kometa” rasman tan olindi

    Qrimlik havaskor astronom Gennadiy Borisov 2019-yil avgust oyi oxirida o‘zga yulduz tizimidan Quyosh sistemasiga kirib kelgan “kelgindi kometa”ni kashf qilgan edi. Ushbu kashfiyot rasman tan olindi. Shuningdek, mazkur kometaga albatta kashshofning nomi qo‘shib aytiladigan bo‘ldi (uning rasmiy ilmiy nomi C/2019 Q4 Borisov tarzida bo‘ladi). Boz ustiga, Borisov kometasi yaqin oylar ichida Yerga yaqin masofadan taxminan 150 million kilometr naridan uchib o‘tadi. O‘shanda astronomlar bu g‘aroyib mehmonga yaxshiroq nazar tashlab olish imkoniga ega bo‘ladi.

    Yodingizda bo‘lsa, bir necha oy muqaddam astronomlar shu singari “kelgindi” osmon jismlaridan birinchisini – Oumuamua asteroidini kashf qilingan edi. Mana endi yana bir shunga o‘xshash Quyosh sistemasiga tashqaridan kelgan jism aniqlandi. Bu degani, demak bu singari tashqi osmon jismlari Quyosh sistemasiga tez-tez kelib tursa kerak degan xulosaga olib kelmoqda.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Borisov kometasi shu yilning so‘nggi oylarida Yerdan yettinchi yulduz kattaligidagi yorqin obyekt sifatida ko‘rinish bilan yaqinlashib uchib o‘tadi. U shu qadar tez uchib kelmoqdaki, Quyoshning ulkan gravitatsiyasi ham uni tutib qola olmasligi tayin va shu sababli u 2020-yilning dastlabki haftalaridayoq Quyoshdan olislasha boshlaydi. Biroq uning Quyosh sistemasini tark etib chiqib ketishi uchun ming yilga yaqin vaqt ketadi baribir. Kashfiyot haqida Xalqaro astronomiya ittifoqiga qarashli tashkilotlardan biri – Mitti sayyoralar markazi (MPC – Minor Planet Center) rasmiy axborot bergan.

    Qizig‘i shundaki, kometani kashf qilgan shaxs – Gennadiy Borisov aslida havaskor astronom xolos. U Shternberg nomidagi Davlat astronomiya institutida muhandis bo‘lib ishlaydi. Astronomiya institutida ishlagandan keyin albatta jarayonga qiziqib, aralashib yursa kerak-da. Ma’lum qilinishicha, Borisov shu choqqacha yettita oddiy, “o‘zimizniki” bo‘lgan kometani kashf qilgan edi; shu yilning 30-avgust sanasida esa unga yana bir bora omad kulib boqdi. Shu tuni Borisov qachonlardir o‘zi qo‘lbola yasagan 65 santimetrli kichikroq teleskop vositasida g‘ayrioddiy parametrlar bilan harakatlanayotgan g‘alati kometani ko‘rib qolgan.

    Uning g‘alatiligi shundaki, kometa Quyoshga nisbatan nihoyatda tez harakatlanmoqda. Chunonchi, bir necha mustaqil astronomlar tomonidan hisoblangan tezlik soniyasiga 30,5 kilometr qiymatni taqdim etgan! Qolaversa, kometa orbitasi ekssentrisiteti shu qadar cho‘zinchoqki, uning qiymati uchdan katta ekani aytilmoqda. Shu choqqacha Quyosh sistemasidagi bizga ma’lum osmon jismlarining ekssentrisiteti 1,2 dan ortmagan.

    Orbita ekssentrisiteti shunday tushunchaki, u mazkur orbitaning konus kesimi sifatidagi shakli ideal aylanadan qanchalik farq qilishini ko‘rsatadi. Agar muayyan osmon jismining orbita ekssentrisiteti nolga teng bo‘lsa, demak u ideal aylana bo‘ylab harakatlanadi; agar ekssentrisitet qiymati noldan katta va birdan kichik bo‘lganida, osmon jismi Quyosh atrofida ellips shaklidagi orbita bo‘ylab harakatlanadi. Bunda ekssentrisitet qiymati qanchalik birga yaqinlashgani sayin orbita ellipsi shunchalik cho‘zinchoq, oval shakliga kirib boradi. Ekssentrisitet birdan ortishi bilan osmon jismining orbitasi berk kontur bo‘lmay qoladi va avvaliga parabolik (ekssentrisitet bir bo‘lganda) va keyin giperbolik (birdan yuqori har qanday qiymatda) ko‘rinishga keladi. Ekssentrisitet qiymati cheksizlikka intilgani sari jism orbitasi to‘g‘ri chiziqqa aylanib boradi. Shunga muvofiq, ekssentrisiteti birda katta bo‘lgan har qanday jism ertami-kechmi Quyosh tizimini tark etib chiqib ketishi tayin demakdir. Biroq buning uchun jism tezligi ham yetarli bo‘lishi lozim. Fizikadan yaxshi xabardor kishilar darhol fahmlashganidek, “yetarli tezlik” bu uchinchi kosmik tezlik, ya’ni 16,4 kilometr/soniya bo‘lishi kerak. Shundan past tezlikda uchayotgan har qanday jismini oxir-oqibat Quyosh gravitatsiyasi tutib oladi va uning ekssentrisiteti albatta birdan pasayadi.

    Borisov kometasidan avval ekssentrisiteti birdan katta bo‘lgan atigi ikkita osmon jismi fanga ma’lum edi. Ularning dastlabkisi 1980-yilda kashf qilingan C/1980 E1 (Bowel) kometasi bo‘lib, u 1,057 ekssentrisitetga ega. Shunga qaramay, u Quyosh tizimining oddiy, ichki kometasidir. 80-yillarda uni kuzatgan astronomlar mazkur kometa qanday qilib bunaqa katta ekssentrisitetga ega bo‘lib qolganini aniqlagan. Ma’lum bo‘lishicha, u Yupiter yaqinidan uchib o‘tayotganida olgan qo‘shimcha tezlanish evaziga tezligini 23 kilometr/soniyagacha yetkazib olgan va endi Quyosh sistemasini tark etish yo‘nalishiga ega trayektoriya hosil qilib olgan.

    Ekssentrisiteti birdan katta bo‘lgan ikkinchi obyekt albatta o‘sha Oumuamua yulduzlararo asteroidi bo‘lib, u o‘tgan yili kashf qilinganidan ko‘pchilik boxabar bo‘lsa kerak. Oumuamua 1,2 ekssentrisitetga va 26,33 kilometr/soniya tezlikka ega. Oumuamua shunchaki Quyosh sistemasi ichidan uchib o‘tib ketmoqda.

    C/2019 Q4 (Borisov) kometasi esa Oumuamua asteroididan sezilarli darajada katta bo‘lgan tezligi bilan farqlanib turibdi. Boz ustiga, uning dumi mavjud va demak undan gazlarning faol ravishda sochilishi ro‘y bermoqda. Shu singari g‘alati parametrlari tufayli Xalqaro astronomiya ittifoqi ushbu kometani tan olishga avvaliga shoshilmadi va havaskor astronom Borisovning hisob-kitoblarini butun jahon bo‘ylab yana boshqa o‘nlab mustaqil astronomlar orqali qaytadan tekshirtirib chiqdi. Olingan natijalar haqqoniy ekanligini kuzatuvlar ham dalilladi va xatolik ehtimolini barcha mustaqil ekspertlar istisno qildi. Shundan so‘ng 2019-yilning 12-sentabr kuni tarixda birinchi marta “kelgindi kometa” aniqlangani rasman e’tirof etildi.

    13.09.2019, 08:41   Izoh (0)   26424
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Hindiston Oy yuzasiga qo‘nish chog‘i yo‘qolgan qurilmasini topdi

    09.09.2019, 08:40

    Hindiston o‘z kosmik apparatini Oyga qo‘ndira olmadi

    07.09.2019, 21:39

    Qora tuynukni suratga olganlar 3 mln dollar mukofotni qo‘lga kiritdi

    06.09.2019, 10:14

    Yerga bir vaqtning o‘zida ikkita katta asteroid yaqinlashib kelmoqda

    28.08.2019, 07:18

    Hubble kosmik teleskopi minglab yulduzlar to‘plamini suratga oldi (foto)

    24.08.2019, 12:50

    Ilon Maskning Tesla Roadster sportkari Quyosh atrofini aylanib chiqdi

    19.08.2019, 11:08
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Mirzo Ulug‘bek tumanida joylashgan yirik ko‘chmas mulk auksionga qo‘yildi


    Vaqt sinovidan o‘tgan tarmoq: 33-yillik faoliyat, 12 million foydalanuvchi tanlovi va mobil aloqaning yangi arxitekturasi


    Yandex Music’da jazirama kayfiyat uchun maxsus “Chilla” bo‘limi paydo bo‘ldi


    “Biznesni rivojlantirish banki” BMT Taraqqiyot Dasturi bilan hamkorlik qiladi


    O‘zbekistonda tibbiy sug‘urta nima uchun zarur: shifokor qarashi va Neo Insurance tajribasi


    “Biznesni rivojlantirish banki” 2025 yilda 138 mingdan ortiq fuqaro bandligini ta’minladi


    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda


    Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi magistratura dasturlariga qabul jarayonlari davom etayotganini ma’lum qiladi


    “O‘zbekinvest” sug‘urta kompaniyasi 2025-yilning I yarim yilligi yakunlarini eʼlon qildi


    Kia Sonet va ADM Global: O‘zbekiston avtomobil klasterini mahalliylashtirilishiga qariyb 260 mln AQSH dollari miqdorida sarmoya


    Mobiuz — 8 milliondan ortiq abonentlar tanlovi 


    Sug‘urta sohasidagi uzoq kutilgan islohotlar: manfaatlar qonun himoyasida 


    Navoiy innovatsiyalar universiteti 2 milliard so‘mlik grant dasturini e’lon qildi 


    “Euromoney” talqinida “O‘zsanoatqurilishbank” O‘zbekistonning eng yaxshi banki deb e’tirof etildi


    Visa Kapitalbank bilan Xitoyga: WeChat Pay va Alipay orqali naqd pulsiz to‘lovlar – erkin, oson va xavfsiz

     

    Tavsiya etamiz

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
    Audio Icon

    Andijoncha hotamtoylik: “Dunyo sadolari”ga sarflanayotgan milliardlar va shubhali shartnomalar

    24 iyul, 21:25

    “Rossiya allaqachon katta og‘alik maqomini yo‘qotib bo‘ldi”. Ukraina urushi postsovet hududida nimalarni o‘zgartirdi?

    24 iyul, 15:15

    Nildan Frot daryosigacha: maxfiylikdan tobora reallikka aylanib borayotgan “Katta Isroil” konsepsiyasi

    22 iyul, 12:22
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Ichki ishlardan pensiyaga chiqqanlar pul evaziga huquqbuzarliklar profilaktikasiga jalb etiladi

    O‘zbekiston | 27 iyul, 10:05

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    Dunyo | 27 iyul, 09:25

    Toshkentda 100 MVt quvvatli elektr energiyasini saqlash tizimi quriladi

    O‘zbekiston | 27 iyul, 08:55

    AQSH Ukraina dronlarini sotib olish uchun 30 mlrd dollarlik shartnoma tuzishi mumkin

    Dunyo | 27 iyul, 08:31

    Nigeriyada gumanitar vaziyat: 6 oyda qariyb 700 bola ochlikdan halok bo‘ldi

    Dunyo | 26 iyul, 23:57

    AQSHda shtatlarga migrantlarni saqlash markazlari qurish uchun 608 mln dollar beriladi

    Dunyo | 26 iyul, 23:47

    Qatar Yevropa Ittifoqiga gaz ta’minotini to‘xtatish bilan tahdid qildi

    Dunyo | 26 iyul, 23:19

    “Qaytmas bo‘lib ketdi”. Rossiyaning yagona aviatashuvchisi sotilishi yoki utilizatsiya qilinishi mumkin

    Dunyo | 26 iyul, 23:07

    UFC on ABC 9. Abu-Dabidagi musobaqaning ilk janglarining birida o‘ziga xos natija qayd etildi

    Sport | 26 iyul, 23:06
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.