Olimlar o‘tmishga “nazar tashlab”, Antraktida muzliklariga oid 1970-yillarda magnit tasmasiga yig‘ilgan radar ma’lumotlari orqali qit’a muzliklarining o‘ylaganimizdan ko‘ra jadalroq eriyotganini aniqladi.
Tueyts muzligi Antarktidaning g‘arbiy sohilida joylashgan. Bu muzlikni olimlar Janubiy yarim sharning eng asosiy muzligi deb hisoblaydi. Chunki u qit’aning qolgan muzliklari bilan okean o‘rtasida joylashgan. Tueyts muzligi erib ketgudek bo‘lsa, buning natijasida kaskad reaksiyasi boshlanib ketishi va qit’a ichkarisidagi muzliklar ham okeanga tomon jadal sirpanib kelishi mumkin. Oqibatda dunyo okeani sathi sezilarli ko‘tarilishi tayin.
Taassufki, Tueyts muzligi qit’aning shunday joyida joylashganki, bu joyda global iqlim isishi ta’siri eng ko‘p seziladi. Yaqinda o‘tkazilgan tekshirishlarga ko‘ra, G‘arbiy Antarktidadagi muzliklarning chorak qismi beqaror holatda turibdi. Hozirda bu yerdagi muzlik 1990-yillardagiga qaraganda besh karra tezroq erimoqda. Boz ustiga, Tueyts muzligi yonbag‘rida katta bo‘shliq (g‘or) aniqlangan bo‘lib, u tufayli muzlik erishi yanada jadal tus oladi.
Yuqorida qayd etilgan faktlarning barchasi 1992-yildan 2017-yilgacha bo‘lgan muddatda to‘plangan ma’lumotlarga asoslanadi. Voqealarning keyingi rivojini yanada aniqroq tasavvur qilish uchun so‘nggi 25 yilga asoslangan ma’lumotlarning o‘zi kamlik qiladi. Imkon qadar undan avvalgi yillarga oid ma’lumotlarni ham tahlil qilish darkor. Stenford, Kembrij va Edinburg universitetlari hamda Londondagi Imperial kolleji olimlaridan iborat ilmiy guruh ushbu vazifa ustida izlanish olib borgan. Ular 1970-yillarda yig‘ilgan radar ma’lumotlari tushirilgan magnit tasmalaridagi axborot asosida muzliklar erishiga oid ma’lumotlar bazasini boyitgan.
Buning uchun ular avvaliga magnit tasmasidagi axborotni raqamli formatga o‘tkazdi va u asosida Antraktida muzliklari va muzlik ostidagi tuproq yuzasiga oid ma’lumotlarni umumlashtirdi. O‘sha yillarda radar o‘rnatilgan samolyotlar Antarktida muzliklari ustidan qariyb 400 ming kilometr masofani uchib o‘tgan edi.
70-yillarga oid tiklangan ma’lumotlarni zamonaviy o‘lchash natijalari bilan taqqoslash natijalari, afsuski, ijobiy taassurot bermadi. Ha, afsuski, Tueyts muzligining erish tezligi borgan sari jadallashmoqda ekan. Ushbu ma’lumot asosida olingan eng kerakli xulosalardan biri shuki, olimlar Tueyts muzligining aynan qaysi joylari eng yupqa bo‘lib qolgani va yoriq hosil bo‘lishini qayerdan kutish kerakligini bilib olgan. Hisoblashlar natijasiga ko‘ra, muzlik yaqin yillar ichida aynan qayeridan darz ketishi ma’lum bo‘lgan. Bu haqda OAVda maqola bilan chiqish qilgan Dastin Shryoderning ma’lum qilishicha, muzlikning bu hududlari borish juda qiyin yerlar bo‘lib, 70-yillarda samolyotlar aynan shu joydan uchib o‘tgani hozirgi tekshiruvlar uchun muvaffaqiyat garovi bo‘lib xizmat qilgan.
Dastin Shryoder, shuningdek, deyarli 50 yil avval olingan bu ma’lumotlar qay darajada aniq olinganiga ham hayratlangan. Ushbu ma’lumotlar asosida hatto o‘tmishda Antarktidada otilgan vulqonlardan qolgan kul qatlamlari va shelf ostida yashiringan suv sizib chiqadigan joylarni ham topishgan. Hisob-kitoblar shuni ko‘rsatdiki, o‘tgan 40 yil mobaynida Tueyts muzligining uchdan bir qismi erib ketibdi.
Izoh (0)