“Daryo” kolumnisti an’anaviy ruknda o‘tgan haftada muhokama qilingan asosiy ijtimoiy masalalarga to‘xtalib o‘tadi.
Darvoza – o‘zimizdan andoza
Shahardan tashqariga chiqsangiz, “sanoatlashgan” hududlarda sotish uchun xilma-xil darvozalarni devorga tirab qo‘yishganiga ko‘zingiz tushadi. Rang-barang, murakkab naqshli darvozalar. Oxirgi yillarda modaga kirgan bu darvozalarni o‘zimizning fe’limizga, tabiatimizga o‘xshataman.
Presslab bir qolipga solingan. Naqshlari sirtdan originaldek, ammo yaxshilab tikilib, bir-birini takrorlashini payqaysiz.
Chiroyli, ammo mo‘rt. Uzoqdan o‘ziga tortadi, yaqinroq kelib bir chertsangiz, bum-bum degan tovush beradi.
Xuddi pishiq-puxtadek turadi. Uyingizga olib kelib o‘rnatmaguncha bilmaysiz. Egilib ketadimi-ey. Tirnoq tegib ketsa, siri ko‘chadimi-ey.
Ko‘plar uchun orzu-havas. Shunaqa darvoza o‘rnatilmasdan to‘y qilinmaydi. Ichkari devor sho‘rlab, tulab yotsayam farqi yo‘q, asosiysi, yaltiroq sirli darvoza o‘rnatish shart. Ko‘rganlar “o‘, to‘kis xonadon ekan”, deb o‘ylaydi.
E’tibor berganmisiz: aksar o‘zbek xonadonlarida hammom yo‘q. Hammom nima bo‘pti, qo‘l yuvadigan chinni chanoq (rakovina) yo‘q. To‘g‘ri, jo‘mrakli tunuka suvdon yoki qo‘lyuvgich (umivalnik) qo‘yishadi, ammo, qimmatroqqa tushsayam, chinni chanoq qulayroq. Ham dekorativ. Ammo negadir shunday gigiyena jihozlarini uyga o‘rnatishni urfga aylantirolmadik. Hojatxonalarimiz ahvolini eslashim bilan hidi chiqib ketishi mumkinligi uchun, tilga olmay qo‘ya qolaman.
Biz esa, baribir, yaltiroq va sirli darvoza qurishga o‘chmiz.
Yordam bermang, o‘zim turaman
Mashhur lofchi baron Myunxgauzen haqidagi multfilmda qiziq sahna bor. Ko‘lga yiqilgan Myunxgauzen o‘zining mo‘ylovidan tortib yuqoriga chiqib oladi. Tabiiyki, hayotda bunday qilishning iloji yo‘q: chetdan biror nuqta bo‘lmasa, kuch o‘zi ta’sir qilayotgan obyektga tayanib, uni qo‘zg‘altira olmaydi. Mavzuimiz fizika emas.
Human Rights Watch tadqiqotchisi Stiv Sverdlovga tahdid qilib, beo‘xshov savollar bergan videobloger Sardor Komilovni ko‘plab blogerlar tanqid qilib yozdi (1, 2, 3). Biroq uni qo‘llab-quvvatlovchilar ham oz bo‘lmaganini adolat nuqtai nazaridan aytib o‘tishimiz lozim (guruhdagi muhokama, tarmoqdagi o‘z sahifasi o‘chirilgan). Sardor tarafdorlarining e’tirozi: bizga chetdan himoyachi kerakmas, o‘zimizni o‘zimiz himoyalaymiz, yurtimizni Suriyaga aylantirmang va hokazo. Tanish gaplar-a? 70 dan ortiq mamlakatda faoliyat yurituvchi Human Rights Watch fitna qo‘zg‘ovchi tashkilot, deb o‘ylovchilar ko‘pligi ajablanarli.
Nega shunday? Mening nazdimda, bizning auditoriya uzoq vaqt tashqi manbalardan mutlaqo uzilib qolgani buning sababidir. Bo‘lmasa, O‘zbekistonda inson huquqlari vaziyati yaxshi emasligini, yaqin-yaqingacha xalqaro tashkilotlar ko‘p bora xavotir izhor qilganini, qonun ustunligi bo‘yicha reytinglarning odatda eng pastki pog‘onasini egallashimizni odamlarimiz bilardi. Afsuski, rus va ingliz tilidagi ma’lumotlarni kuzatmaydigan (aniqrog‘i, bu tillarni bilmaydigan), faqat “.uz” domeni bilan kifoyalanadigan auditoriya ijtimoiy ongi hanuz ustunligicha qolmoqda. Buning chorasi esa til o‘rganish, tashqi manbalardan axborot olish orqali fikriy mahdudlikdan qochishdir. Zotan, to‘silgan xorijiy saytlarni ochishdan ham davlatimizning maqsadi shu aslida.
Sarvar usta
Muallif fikri tahririyat nuqtai nazaridan farq qilishi mumkin.
Izoh (0)