Gepatit A vaksinasi haqidagi o‘tgan safargi maqoladan keyin juda ko‘p mushtariylardan turli xil taklif va savollar oldik. Ularning aksariyati “Nima uchun vaksinatsiya bunchalik qimmat?”, “Agar farzandimni gepatit A vaksinasiga emlashga sharoitim bo‘lmasa, maktabgacha ta’lim muassasasi yoki maktab farzandimni qabul qilishdan bosh tortishi va vaksinatsiyaga majburlashi mumkinmi?” degan umumlashgan savollardan iborat bo‘ldi. “Daryo” kolumnisti Abdulazizxon Akramov mana shu muammoli savollarni bir qadar o‘rganib, ularga javoblar topishga harakat qildi.
Avvalo, shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, emlash jarayoni juda ko‘p rivojlangan davlatlarda keng qo‘llanilib kelayotgan va o‘z ijobiy ta’sirini tasdiqlagan tibbiy amaliyot hisoblanadi. Davlat tomonidan ta’minlanadigan va bola tug‘ilganidan boshlab ma’lum taqvim asosida amalga oshiriladigan emlash hech shubxasiz foydali jarayondir. Gepatit A virusi ham jigar to‘qimasini zararlashi va, agar kasallik holati yuzaga kelsa, bir necha og‘ir asoratlarga olib kelishi yoki tuzalgach ham umr davomida qaytalanish ehtimoli bor kasalliklar ro‘yxatiga kiradi. Aslini olib qaralsa, bola kasal bo‘lib, vaksinaga sarflangan moddiy mablag‘dan oshiqroq mablag‘ ketishi, bundan tashqari, bola sog‘ligini yo‘qotishi oldida hozirgi gepatit A vaksinasi ancha arzon va samarali. Ammo shuni ham e’tiborga olish kerakki, aholining hammasi ham doimo bu sharoit va mablag‘ga ega bo‘lmasligi, bir vaziyatda mana shu mablag‘ va majburlov ham og‘ir tuyulishi bor gap.
Narx masalasiga oydinlik kiritish maqsadida O‘zbekiston bozoriga vaksinani olib kiruvchi firmalardan biri — “Tibbiyot dunyosi” MChJ bilan bog‘landim.
“Tibbiyot dunyosi” MChJ rahbari bilan bog‘langanimda ular meni bajonudil qabul qildi. MChJ rahbari O‘zbekiston tibbiyoti rivojiga katta hissa qo‘shayotgan, xorij tajribasini joriy qilishda jonbozlik qilayotgan savobtalab inson ekan. Barcha ma’lumotlar, xususan, vaksinani olib kelish, saqlash, mahsulot tannarxi, uni yetkazishga oid ma’lumotlarni ochiq-oydin taqdim etishdi. O‘rganishlar natijasida shunga amin bo‘ldimki, gepatit A ga qarshi vaksina nafaqat Yevropa, balki MDH davlatlari orasida ham O‘zbekistondan arzonroq ekan. Bunga, albatta, yuqoridagi tashkilot tashabbusi va tadbirkorligi, ishni to‘g‘ri tashkil qilingani katta omil bo‘lib xizmat qilgan.
Qo‘yiladigan narx bir qancha xarajatlar, xususan, vaksinani Xitoydagi zavoddan olib kelish, saqlash, tarqatish, ishchilar maoshi, Farmqo‘mitadagi tekshiruvlar va boshqa ko‘zda tutilmagan xarajatlar hisobga belgilanishini bilib oldim. Bundan tashqari, tashkilot bir qancha kam ta’minlangan oilalarga har oyda bepul vaksina qilib berib turar ekan.
Vaksinalash jarayoniga majburlovchi qaror bor-yo‘qligini oxirigacha aniqlash maqsadida sog‘liqni saqlash ishonch telefoniga qiyinchilik bilan bog‘landim. Ammo ular sog‘liqni saqlash boshqarmasiga, boshqarmadan Toshkent shahar sanitariya-epidemiologiya markazi o‘rinbosariga, undan tashkilotning respublika bo‘yicha rahbariga bog‘landik. Ular bunga hech qanday majburlovchi qaror yoki qonun yo‘qligini, epidemiologiya markazi faqat tashviqot va tushuntirish ishlarini amalga oshirishini aytib o‘tdi. Bundan tashqari, fepatit A vaksinasi olib kelingach, gepatit bilan kasallanish soni keskin tushganini, kasallanish o‘choqlari kamayganini statistika orqali ma’lumot berdi.
Xulosa qilib aytganda, gepatit A vaksinasi kasallanish xarajatlaridan va bola kelajagi oldida ancha arzon. Ammo majburlovchi biror qaror yo‘q. Agar majburlanadigan bo‘lsa, fuqaro bemalol adliya vazirligiga, prokratura yoki sudga murojaat etishi mumkin.
Muallif fikri tahririyat nuqtai nazariga mos kelmasligi mumkin.