Elektromobillarni tezkor zaryadlovchi suyuq akkumulyatorlar yaratilmoqda. Bunday akkumulyatorlar elektromobillarni bir necha daqiqa ichida zaryadlash imkonini berishi maqsad qilingan.
Albatta, elektromobillarning afzallik jihatlari oydek ravshan: ular o‘zidan atmosferani ifloslovchi tutun va gazlar chiqarmaydi. Lekin ularning kamchiligi ham hammaga ayon: zaryad to‘lishini anchayin uzoq kutishga to‘g‘ri keladi. Olimlar taklif qilayotgan “suyuq akkumulyator” texnologiyasi esa ushbu zaryadlash jarayonini keskin qisqartirish imkonini berishi kutilmoqda.
Bu maqsad yo‘lida mutaxassislar odatiy litiy-ion batareyalaridagi elektrolitning tugashi bilan uning o‘rniga tezkor quyish orqali zaryadni yana darhol maksimumga chiqarish imkonini beruvchi suyuqlikni yaratishgan. Bu esa akkumulyatorni statsionar zaryadlashga ketadigan uzoq vaqtni tejashda juda katta yordam beradi. Demak, elektromobilda uzoq yo‘lga chiqishdan cho‘chiydigan haydovchilarning hadiklari yaqin orada bartaraf bo‘lishi mumkin. Buning uchun olimlar endi ushbu suyuqlik vositasida qayta to‘ldiriluvchi akkumulyatorlarni ishlab chiqish ustida ishlashmoqda. Rejaga ko‘ra, ushbu suyuqlik bilan savdo qiluvchi shoxobchalarning keng tarmog‘ini ishga tushirish orqali, elektromobilni tezkor qayta zaryadlash muammosini hal etilishi ko‘zda tutilgan.
Loyiha ustidagi tadqiqotlar asosan Glazgo universitetida, mutaxassis Li Kronin boshchiligida olib borilmoqda. Albatta, bu g‘oya ham, xuddi benzin AYoQShlari singari, butun mamlakat bo‘ylab maxsus shoxobchalar tarmog‘ini barpo etishni talab qiladi. Lekin Glazgo universiteti ilmiy jamoasining bu borada ham o‘z taklifi bor: ular mavjud benzin quvurlarini yangi akkumulyator suyuqligini uzatishga moslab, rekonstruksiya qilish orqali masalani yechishmoqchi. Hozirda ushbu suyuqlikning dastlabki sinov namunalari allaqachon yaratilgan. Endilikda uning elektrolit sifatidagi samaradorligini oshirish uchun, metall oksidlarining yuqori konsentratsiyasini ta’minlash orqali akkumulyatordagi energiya zichligini orttirish masalasi ustida bosh qotirishmoqda. Shu bilan birga, bunday suyuqlikdan foydalana oladigan akkumulyatorlarning vazni ham yengillashishi hamda o‘lchamlari ixchamlashishi kutilmoqda.
Xuddi shu paytda Atlantikaning narigi tarafida, aniqrog‘i, AQShning Perdyu universitetida mutaxassis Jon Kushman boshchiligidagi ilmiy guruh bu kabi elektrolitni allaqachon yaratganini va u oddiy batareyalardan ko‘ra 4-5 barobar yuqori energiya zichligini ta’minlay olishini e’lon qilgan. Ularning g‘oyasi esa ushbu elektrolitni batareya elementlari orasida katta tezlikda aylantirib turish orqali akkumulyatorni zaryadlash muddatini keskin qisqartirish fikriga asoslangan. Kushman o‘zi 2016-yilda IFBattery nomli startap ochgan edi. U albatta ushbu elektrolit ishlab chiqarish jarayoni ustidan o‘z biznesini yaratishni maqsad qilgan.
Hozirda mavjud elektromobillarda qo‘llanayotgan litiy-ion akkumulyatorlarida bo‘lgani singari, taklif qilinayotgan, elektroliti qayta to‘ldirib turiladigan yangi tur akkumulyatorlarida ham energiya akkumulyatorning uchlari hamda elektrolit o‘rtasida yuzaga keladigan kimyoviy reaksiya natijasida hosil bo‘ladi. Elektrolit tugab-bitgan sari akkumulyatorning quvvati pasayib, uni qayta zaryadlash ehtiyoji tug‘iladi. Zaryadlash jarayoni esa ko‘p vaqt oladi. Yangi tur akkumulyatorlarida esa elektrolit batareya elementlari orasida muntazam aylantirib turiladi. Bunda elektrolit faolligi pasayishi bilan uni shunchaki yangi partiya bilan to‘ldirib, zaryad miqdorini yana maksimumga yetkazish mumkin.
Nima bo‘lganda ham, hozircha ushbu qiziq g‘oyalar hali amaliyotga tadbiq etilmagan konsepsiya shaklida rivojlanmoqda. Tanqidchilar esa bu g‘oyaning hali hal etilishi zarur bo‘lgan texnik masalalari bilan birga, u tufayli yuzaga keladigan muhim bir paradoks haqida so‘z ochgan. Bu — mazkur turdagi akkumulyatorlar bilan jihozlangan elektromobillarga iste’mol talabini shubha ostida qoldiradigan paradoksdir. Haqiqatan ham, aslida elektromobil falsafasiga ko‘ra u — odam o‘z uyida, o‘zi bemalol zaryadlay oladigan mashina bo‘lib, uning egasi kun ora maxsus shoxobchalarga borishiga hojat qolmasligi kerak. Yuqoridagi g‘oya esa baribir maxsus shoxobchalar tarmog‘iga vaqti-vaqti bilan murojaat etish masalasini ko‘ndalang qo‘ymoqda.
Suyuq akkumulyatorli elektromobillar bozorda qachon paydo bo‘lishini hozir aytish qiyin. Kushman bu muddatni yaqin uch yil ichida deb baholagan. Kronin esa undan ham optimistroq chiqib qoldi. U o‘zi yaratgan elektrolitni elektromobillarda yaqin 18 oy ichida sinovdan o‘tkazishni maqsad qilgan. Lekin har ikkala tadqiqotchining yakdil qilib turgan bir masala bor. Ularning har ikkisi ham elektromobil ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan moliyaviy qo‘llab-quvvatlashga muhtoj. Boz ustiga, ular yaratgan texnologiya sinovdan o‘tgan taqdirda ham, avtomobilsozlar uni ommaviy ishlab chiqarishga taqdim etishlari katta gumon ostida. Sababini esa, yuqorida aytganimizdek, bunday avtomobilning egasi o‘z uyida zaryadlay olmaydi.
