Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlaridagi avtomobillarga gaz to‘ldirish kompress stansiyalari (AGTKS)da metan yonilg‘isi taqchilligi kuzatilayotganiga bir haftadan oshdi. Ko‘plab shoxobchalar vaqtincha ishlamayapti, boshqalarida esa haydovchilar soatlab qolib ketayotgan bir necha kilometrlik navbatlar yuzaga kelmoqda. Yonilg‘isi qolmagan mashinalar haydovchilarning bir-biriga ko‘rsatayotgan yordami bilan stansiyalargacha olib kelinyapti, dedi Farg‘ona viloyatining Oltiariq tumanidagi AGTKSlardan birining boshlig‘i “Gazeta.uz”ga bergan intervyusida.
Uning so‘zlariga ko‘ra, “zapravka”lardagi navbatlar magistral gaz quvurlaridagi bosim stansiyalardagi kompresslar ishlaydigan bosimdan ham pasayib ketgani sabab yuzaga kelan. “Katta yo‘llar yoqasida joylashgan ‘zapravka’larda bosim tushib ketgan. Avvallari bosim 7 kg/kv.sm.gacha yetgan bo‘lsa, hozir 2 kg/kv.sm.dan ham past. Mening shoxobchamda kompressor kamida 3 kg/kv.sm. bosimda ishlaydi. Bu holat 10 kundan beri davom etyapti”, — dedi u.
“Gazeta.uz” suhbatdoshining qayd etishicha, “zapravkalar” gaz ta’minoti bilan bog‘liq muammo Muborak gaz qayta ishlash zavodidagi kompressorning ishdan chiqishi sabab yuzaga kelgani haqida ogohlantirish xatlarini olgan. 21-dekabrgi xat Farg‘ona viloyati bo‘yicha hududiy gaz ta’minoti filiali boshlig‘i o‘rinbosari tomonidan imzolangan.
Oltiariq tumani hokimligi “zapravka”larga metan sotish uchun qulay vaqt tanlashni taklif qilgan. Avvallari AGTKSlar kun-u tun ishlagan bo‘lsa, endi faqat ma’lum bir vaqtda mashinalarni yonilg‘i bilan to‘ldirmoqda. “Mendan qaysi vaqtda ishlash siz uchun qulay, deb so‘rashdi. Men qo‘shni ‘zapravka’lar dam olayotgan vaqtda bosim oshishi mumkinligi, chunki gazni hammamiz bir joydan olishimizni aytdim. Shunin uchun ham 20:00 dan 8:00 gacha bo‘lgan vaqtni oldim. Ya’ni, 12 soat ishlashga ruxsat olganman. Bu vaqtda boshqa ‘zapravka’lar vaqtincha ishlamay turadi”, — deya tushuntirdi u.
AGTKS rahbarining qayd etishicha, gaz taqchilligi kuzatilayotganiga qaramay, benzin bilan hech qanday muammo yo‘q. “Bilmadim, benzin sotib olish mumkin bo‘lsa-da, benzin quyish shoxobchalari bo‘sh turgan bo‘lsa-da, nima uchundir hamma gaz sotib olyapti. To‘g‘ri, to‘liq gazda yurishga moslashtirib tashlangan mashinalar ham yo‘q emas”, — dedi u.“O‘ztransgaz”ning javobi
“O‘ztransgaz” kompaniyasi boshqarma boshlig‘i Erkaboy Aliyev “Gazeta.uz”ga bergan intervyusida AGTKSlardagi muammolarni ob-havoning keskin sovib ketishi bilan bog‘ladi.
“Respublikada havoning keskin sovib ketgani sabab, aholi ko‘proq elektr energiya iste’mol qila boshladi. Asosiy iste’molchimiz “O‘zbekenergo” bo‘lgani bois, ularda qo‘shimcha — belgilangan limitdan ortiq gaz hajmiga ehtiyoj paydo bo‘ldi. Reja bo‘yicha biz “O‘zbekenergo”ga har kuni 51 million kubometr tabiiy gaz yetkazib berishimiz lozim bo‘lsa, hozir 52—53 million kubometr beryapmiz. Sovuqlar, elektr energiya iste’molining qo‘shimcha iste’moli va zaxiralarning qisqarishi sabab Farg‘ona vodiysiga uzatilayotgan gazning bosimi pasaydi”, — dedi u.
So‘nggi yillarda AGTKSlarning egalari O‘zbekistonga past gaz bosimida — 1 dan 3 kg/kv.sm.gacha bo‘lgan bosimda ishlay oladigan kompressorlarni olib kiryapti. “Biz ‘gaz-zapravka’larni gaz ta’minotidan to‘liq uzib qo‘yganimiz yo‘q. Ularning ish vaqti hokimliklar va hududiy gaz ta’minoti korxonalari bilan kelishilgan holda ‘zapravka’larning rahbarlari tomonidan soat 20:00 dan 6:00 gacha cheklangan. Gaz jadval bo‘yicha berilyapti. Ba’zi hududlarda elektr ta’minoti bo‘lmasligi mumkin, u holda ‘zapravka’ gaz bo‘lsa ham ishlamaydi”, — deya tushuntirdi “O‘ztransgaz” vakili.
Ayni vaqtda katta yo‘llar yoqasidagi gaz to‘ldirish stansiyalari yopilayotgani yo‘q. “Trassalardagi navbatlarning sababi — ‘zapravka’larning gaz bosimi past bo‘lgan vaqtda ishlay olmasligidandir”, — deya qayd etib o‘tdi Erkaboy Aliyev.
O‘zbekistonda AGTKSlar soin 2016-yildagi 508 tadan hozirga kelib 692 tagacha ko‘paygan, ‘zapravka’lar orqali gaz iste’moli hajmi esa 1,9 milliard kubometrdan 2,6 milliard kubometrgacha oshgan. 1-dekabr holatiga ko‘ra, iste’molning eng ko‘p hajmi Andijon (270,9 million kubometr), Namangan (321,5 million kubometr) va Farg‘ona (292,7 million kubometr) viloyatlari hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
“Muammolar asosan Farg‘ona va Andijon viloyatlarida kuzatilmoqda. Hozir qo‘shimcha gaz yetkazib berish boshlangan. Ular avval, shartli aytadigan bo‘lsa, 10 ming kubometr gaz olgan bo‘lsa, hozir 15—20 ming kubometrdan olyapti. Qish oxirigacha bunday holatlar ortiq takrorlanmasligi kerak, chukni Yangi yildan resurs qayta tiklanadi va yangi norma belgilanadi”, — deya ta’kidladi Erkaboy Aliyev.
Ustun mavqega ega iste’molchilar
Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-yanvardagi qaroriga muvofiq, tabiiy gaz birinchi galda maishiy iste’molchilarga, xususan, oilaviy korxonalarga, shuningdek, strategik ahamiyatga ega va ijtimoiy ahamiyatga ega iste’molchilarga birinchi galda yetkazib berilishi kerak. “Bu — aholi va ‘O‘zbekenergo’. Qolgan tashkilotlar kategoriyalarga bo‘linadi. ‘Gaz-zapravka’lar ushbu ro‘yxatga kirmaydi, lekin mamlakatda benzin ham bor”, — deya tan oldi Erkaboy Aliyev.Bundan tashqari, hukumatning 2008-yil 24-dekabrdagi qarori bilan, O‘zbekistonda tabiiy monopoliya subyektlari xizmat ko‘rsatishi majburiy bo‘lgan iste’molchilar ro‘yxati tasdiqlangan.
“Bunda birinchi galda — aholi. So‘ng ijtimoiy soha obyektlari — kasalxonalar, bolalar bog‘chalari, maktablar, oliy ta’lim muassasalari va boshqalar. Bizga birinchi galda aynan ushbu kategoriyalarni gaz bilan ta’minlash vazifasi yuklatilgani bois, biz boshqa iste’molchilarni gaz ta’minotidan uzishga va ularni zaxira yoqilg‘isiga o‘tkazishga majburmiz”, — dedi “O‘ztransgaz” boshqarma boshlig‘i.
Sovuqlar vaqtida iste’molchilar va “O‘zbekenergo”ning stratetik tashkilotlarini gaz bilan uzluksiz ta’minlash maqsadida mavsumiy iste’molchilar yoqilg‘ining zaxira ko‘rinishlariga o‘tkaziladi.
“Shartnoma tuzish vaqtida iste’molchilar yoqilg‘ining uch oylik ehtiyojni qondirishga yetadigan kamaymaydigan zaxirasiga ega bo‘lishlari va sovuq tushgan davrda undan foydalanishga o‘tishlari lozimligi haqida ogohlantiriladi. Masalan, issiqxonalarni olaylik — agar gaz-transport tizimida uzilish yuz bersa, u mahsulotlarini yo‘qotib, zarar ko‘rmasligi kerak. Ular oldindan ogohlantirilishi lozim”, — dedi “Gazeta.uz” suhbatdoshi.
Prezidentning 2018-yil 12-iyuldagi qaroriga muvofiq, viloyatlar hokimliklariga ehtiyojdan kelib chiqib 2018—2019 yilgi kuz-qish mavsumida elektr va gaz ta’minotidan uzilmasligi lozim bo‘lgan kategoriyalashtirilgan va alohida muhim ob’ektlar ro‘yxatini tasdiqlash haqida topshiriq berilgan.
“Aholi birinchi kategoriyaga kiradi, so‘ng — strategik obyektlar, undan keyin — eksport tashkilotlari. Bu vaqtda boshqa — uchinchi kategoriya iste’molchilari gaz ta’minotidan uziladi va ulardan zaxira yoqilg‘isiga o‘tish talab etiladi. Bu, odatda, havo harorati -10...-5 daraja bo‘lanida kuzatiladi. Ular o‘zlarini zaxira yoqilg‘isi bilan ta’minlashlari kerak. Bu narsa ularni, birinchi galda, iqtisodiy jihatdan himoya qiladi”, — deya qayd etib o‘tdi “O‘ztransgaz” vakili.
Gazning uzoq yo‘li
Erkaboy Aliyevning aytishicha, Farg‘ona vodiysining joylashuvi ham gaz bosimining pasayib ketishiga yana bir sababdir.
“Quvvatni oshirish uchun zaxira bor, biroq Farg‘ona vodiysi qolgan shaharlardan uzoqda joylashgan. Hozir Qarshidan yetkazib berilayotgan gaz Buxoro, Jizzax, Sirdaryo, Toshkentdan o‘tib, so‘ng Farg‘ona vodiysiga yetib boradi. Avval bu hududlar gazga to‘yadi, keyin — vodiyga o‘tadi”, — dedi u.
Farg‘ona vodiysi tomon alohida gaz quvurlarini yotqizish haqidagi savolga Aliyev Sovet Ittifoqi davrida ishlagan alohida gaz ta’minoti liniyalarini eslab o‘tdi. “Avvallari, SSSRda Tojikiston va Qirg‘izistondagi Shimoliy So‘x orqali o‘tgan alohida liniyalar bo‘lgan. Adashmasam, hozirda bu masala bo‘yicha va ushbu yo‘llarni qayta tiklash bo‘yicha muzokaralar olib borilmoqda”, — dedi “O‘ztransgaz” boshqarma boshlig‘i.
Ishga tushish arafasidai yangi investitsiya loyihalarini ham qo‘shib hisoblaganda, 2019-yilda O‘zbekistonda gazga bo‘lgan ehtiyoj 2018-yildagiga nisbatan 20 foizga oshadi.
Izoh (0)