Islom Karimov fondi O‘zbekiston Birinchi Prezidentining jadidchilar nomini, jadidchilik harakati namoyandalarining boy ilmiy-adabiy merosini qayta tiklashdagi o‘rni haqida maqola e’lon qilib, Toshkentdagi Shahidlar xotirasi yodgorlik majmuasi ochilishi (2000-yil 12-may)da bergan intervyusidan parchani ilova qildi.
Turkistonda XIX asr oxiri – XX asr boshlarida yuzaga kelgan jadidchilik harakati Vatanimiz tarixida muhim sahifa ochdi. O‘sha davrning eng ilg‘or kuchlari sanalgan jadidlar bir zamonlar dunyo sivilizatsiyasiga ulkan hissa qo‘shgan o‘lka jahon taraqqiyotidan ortda qolayotganini teran his qilib, jamiyatni tubdan isloh etishga intildilar. O‘lkani mustamlaka kishani hamda asriy qoloqlikdan ozod etish, mazlum xalq qalbiga ma’rifat ziyosi va erk tuyg‘usini singdirish, jamiyatga baxt yo‘lini ko‘rsatish ma’rifatparvarlarning bosh maslagi edi. Behbudiy, Munavvarqori, Fitrat, Qodiriy, Cho‘lpon, Avloniy kabi o‘nlab hur fikrli taraqqiyparvarlar ana shu ezgu maqsad yo‘lida fidokorona kurashdilar.
Jadid namoyandalari sa’y-harakati bilan yangi usuldagi maktablar, nashriyotlar, kutubxonalar, xayriya jamg‘armalari tashkil qilindi, gazeta-jurnallar ta’sis etildi. O‘lkadagi dastlabki oliy o‘quv yurti – Turkiston xalq universiteti (hozirgi O‘zbekiston Milliy universiteti) ochilishida ham ularning xizmati katta bo‘ldi.
Ammo murakkab tarixiy sharoit jadid bobolarimizga o‘z maqsadlarini to‘liq ro‘yobga chiqarishga imkon bermadi. Sho‘ro davlati o‘tgan asrning 20—30-yillarida amalga oshirgan qatag‘onlarda jadidchilik harakatining barcha taniqli vakillari qatl etildi. Hurriyat va ilmu ma’rifatni bayroq qilib chiqqan bobolarimizga “millatchi”, “xalq dushmani” tamg‘alari bosildi. Ma’rifatparvarlar yozgan badiiy, ilmiy va publitsistik asarlar xalq qalbida erk va g‘urur tuyg‘usini jo‘sh urdirishi, milliy o‘zlikni uyg‘otishi mumkin edi. Shu bois sobiq mustabid tuzum davrida jadid adabiyotini o‘qish taqiqlandi.
1991-yili xalqimizning asriy orzusi ushaldi – O‘zbekiston istiqlolga erishdi. Mustaqilligimiz me’mori, O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov milliy o‘zlikni anglash, boy ma’naviy-madaniy merosni qayta tiklashga istiqlolning ilk yillaridanoq davlat siyosati darajasida e’tibor qaratdilar. Jumladan, jadid bobolarimizga qo‘yilgan soxta ayblovlar olib tashlanib, ularning pok nomi qayta tiklandi. Salkam yetmish yil davomida temir sandiqlarda saqlangan kitoblar yana yorug‘ dunyo yuzini ko‘rdi. Jadidchilik harakati namoyandalarining boy ilmiy-adabiy merosi keng tadqiq etilib, ularning serqirra faoliyati darslik va qo‘llanmalarga kiritildi.
Sobiq tuzum davrida xalqimizning ma’rifatparvar o‘g‘lonlari nom-nishonsiz ko‘mib tashlangan Toshkentning Bo‘zsuv sohilidagi qarovsiz joy Birinchi Prezidentimiz rahnamoliklarida obod ziyoratgohga aylantirildi. Bu yerda “Shahidlar xotirasi” yodgorlik majmuasi hamda “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi tashkil qilindi. 31-avgustni Qatag‘on qurbonlarini yod etish kuni sifatida nishonlash ezgu an’anaga aylandi.
Yurt ozodligi va saodati yo‘lida shirin jonidan kechgan ma’rifatparvar bobolarimizning pok nomi tiklanishi chin ma’noda tarixiy haqiqat tantanasi bo‘ldi. Darhaqiqat, Birinchi Prezidentimiz ta’kidlaganlaridek, “Mahmudxo‘ja Behbudiy, Munavvarqori, Abdulla Avloniy, Is’hoqxon Ibrat, Abdurauf Fitrat, Abdulla Qodiriy, Abdulhamid Cho‘lpon, Usmon Nosir kabi yuzlab ma’rifatparvar, fidoyi insonlarning o‘z shaxsiy manfaati, huzur-halovatidan kechib, el-ulus manfaati, yurtimizni taraqqiy toptirish maqsadida amalga oshirgan ezgu ishlari avlodlar xotirasidan aslo o‘chmaydi”.
https://www.facebook.com/IslamKarimovFoundation/videos/1905946186163734/?t=99
Izoh (0)