2018-yil 12-avgust kuni O‘zbekistonda qurilish sohasi xodimlari kuni nishonlanadi. Respublikaning qurilish sektori mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda tobora belgilovchi rol o‘ynamoqda. Bu mantiqan to‘g‘ri va uni izohlash mumkin – har qanday korxona, u nima bilan shug‘ullanishidan qat’iy nazar, binoga muhtoj yoki mavjudini unga moslab rekonstruksiya qilish kerak. Bular orasiga kanalizatsiya, yo‘llar, ijtimoiy soha inshootlari kabi infratuzilma obyektlarini ham kiritish lozim.
Bugungi kunda O‘zbekistonning qurilish sohasida 24 100 ta faoliyat ko‘rsatayotgan korxona mavjud, ulardan 3 800 tasi joriy yilda tashkil qilingan. 2018-yilning yanvar-iyun oylarida quruvchilar tomonidan 4 139,0 mlrd so‘mlik ish hajmi bajarildi.
Shu yilning birinchi yarim yilligida qurilish sohasi iqtisodiy faoliyatning tahlil qilinadigan barcha turlari orasida O‘zbekiston YAIM o‘sishining eng yuqori ko‘rsatkichini ta’minladi – 9,7%. Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalarning o‘sish jadalligi 129,4% ni tashkil qildi. Ushbu investitsiyalar tarkibida 60,9% ni qurilish-montaj ishlari tashkil etadi.
Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalarning katta qismi, ya’ni 10 656,6 mlrd.so‘m yangi qurilishgaqaratildi, bu umumiy investitsiyalar hajmining 63,3% ni tashkil qiladi.
Ushbu iqtisodiy ko‘rsatkichlar O‘zbekiston qurilish sohasini eng tez rivojlanayotgan sohaga aylantirdi – hozir u o‘sish sur’atlari bo‘yicha birinchi o‘rinda bormoqda, ya’ni o‘sish ko‘rsatkichi 2017-yilning shu davridagi ko‘rsatkichlar bilan solishtirganda qariyb 112% ni tashkil etdi.
Eng yuqori o‘sish ko‘rsatkichlariga yirik qurilish tashkilotlari erishgan bo‘lib, ular tomonidan bajarilgan qurilish ishlarining hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 134% ni tashkil qildi, qurilish ishlarining umumiy hajmidagi ulushi esa 32,6% ga yetdi.
Kichik qurilish korxonalari va mikrofirmalar ushbu hajmning 41,8% ni bajardi, ular bajargan ishlar hajmi o‘sish sur’ati esa 108,3% ni tashkil qildi.
Prezident tomonidan tilga olingan rejalarga ko‘ra, shuningdek “Obod qishloq” va “Obod mahalla” dasturlariga muvofiq qurilish sohasining rivojlanishi yanada kuchayadi.
Hozirning o‘zidayoq 159 ta tumanda joylashgan 386 ta qishloqda qurilish ishlari qizg‘in ketmoqda. Ushbu qishloqlarda 142 mingta individual va mingdan ortiq ko‘p qavatli uylarni ta’mirlash ko‘zda tutilgan.
Uy-joylar bilan bir qatorda 388 ta maktab, 313 ta bolalar bog‘chasi, 168 ta tibbiy muassasa, 38 ta mahalla guzari va 55 ta boshqa ijtimoiy soha obyektlarini barpo etish va ta’mirlash ishlari rejalashtirilgan.
Bugungi kunga kelib respublikada 51 ming 660 ta individual va 518 ta ko‘p qavatli uy, 610 kilometr elektr uzatish liniyalari, 66 kilometr gaz quvuri, 398 ta transformator punkti ta’mirdan chiqarildi.
Afsuski, dasturga qo‘shimcha ravishda kiritilgan 64 ta qishloqdan 44 tasida, xususan Andijon viloyatidagi 22 ta qishlog‘ida, Navoiy viloyatidagi 6 ta qishlog‘ida, Toshkent viloyatidagi 13 ta qishlog‘ida, Xorazm viloyatidagi 3 ta qishlog‘ida tasdiqlangan bosh rejalarning yo‘qligi ishlarni sekinlashtirmoqda.
“Obod mahalla” dasturiga ko‘ra bu yil mamlakatning har bir shahrida kamida ikkita mahallaning, 2022-yilgacha esa har yili kamida uchta mahallaning qiyofasi tubdan o‘zgartiriladi.
Shu bilan birga 5 ming 607 kilometr ichki yo‘llarni, 369 ta ijtimoiy soha obyektini ta’mirlash, 969 ta bozor infratuzilmasi obyektlari va servis punktlarini tashkil etish ko‘zda tutilgan.
2018—2019-yillarda “Obod mahalla” dasturini amalga oshirish uchun hukumat tomonidan 3 trillion 130 milliard so‘m mablag‘ ajratiladi.
Shu o‘rinda, innovatsion texnologiyalar va materiallarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydigan Tashkent city va Sky city kabi murakkab va kompleks obyektlar qurilishini alohida ko‘rsatib o‘tish zarur.
30 qavatli va undan yuqori qavatli binolar qurilishi yuqori seysmik zonada joylashgan O‘zbekiston tarixida ilk bor amalga oshiriladi. Bugungi kunda zamonaviy qurilishda qo‘llanadigan materiallar xavfsizligiga qo‘yiladigan talablarni, ya’ni materiallarning zilzilaga chidamliligi, ekologiya nuqtai nazaridan bezarar bo‘lishi va yong‘inga bardoshliligi talablarini hisobga olmaslikning iloji yo‘q. Bu maxsus konstruksiyalar, innovatsion materiallar va texnologiyalardan foydalanishni talab etadi.
Masalan, KNAUF xalqaro guruhining boshqaruvchi hamkori Manfred Grundke O‘zbekiston bosh vaziri Abdulla Aripov bilan 2018-yil may oyida bo‘lib o‘tgan uchrashuvda O‘zbekistonda modulli qurilish texnologiyasini rivojlantirishga tayyorligini bildirdi. U qurilish maydonida oldindan tayyorlangan qurilish elementlari yordamida binolar ishlashni ko‘zda tutadi. Kompaniya siyosati qurilishda o‘z materiallaridan foydalanishda kompleks yechimlarni nazarda tutadi.
Bugungi kunda KNAUF kompaniyasi investitsiyalarining umumiy miqdori 75 mln. AQSh dollariga yetdi. Ushbu nemis kompaniyasi “KNAUF GIPS Buxoro” ishlab chiqarish liniyasini kengaytirishga 2020-yilga qadar 22 mln. AQSh dollari miqdorida mablag‘ investitsiya qilishni rejalashtirgani inobatga olinadigan bo‘lsa,ushbu ko‘rsatkich qariyb 100 mln. AQSh dollariga yetadi.
2017-yilda Jizzaxda bazalt tola, armatura va kompozit to‘r ishlab chiqaruvchiBasalt zavodini ishga tushirgan Mega Invest Industrial kompaniyasining texnologik siyosati ham taklif qilinayotgan materiallardan foydalangan holda qurilish texnologiyasida kompleks yechimlarni ko‘zda tutadi.
2018-yilning birinchi yarim yilligida “O‘zqurilishmateriallari” AJ tasarrufidagi 110 dan ortiq korxona 2270,9 mlrd.so‘mlik qurilish materiallarini, shu jumladan 59,4 mlrd.so‘mlik zamonaviy talablarga javob beruvchi mahalliylashtirilgan mahsulotlarni ishlab chiqardi.
Qurilishda innovatsion materiallar mustahkamlik, korroziyaga chidamlilik, ekologiklik va yong‘in xavfsizligining eng qat’iy talablariga javob berishi zarur.
“Yong‘inlar sabablari tahlili, tashqi tomondan chiroyli bo‘lgan, maxsus sertifikatlashtirish jarayonidan o‘tmagan turli pardoz materiallariga bo‘lgan qiziqish yengil alangalanish xavfiga sabab bo‘lishini ko‘rsatdi. Bu nafaqat katta moddiy yo‘qotishlarga, balki undan ham mudhish oqibatlarga olib keladi, chunki bundan odamlar aziyat chekadi, ko‘p hollarda esa ular halok bo‘ladi. Bunga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Shuning uchun binolar va konstruksiyalarning ichki va tashqi pardozida yong‘inlarga bardoshli, sertifikatlangan zamonaviy qurilish materiallaridan foydalanish yangidan qurilayotgan va rekonstruksiya qilinayotgan binolarga qo‘yiladigan qat’iy talab hisoblanadi. Yong‘in xavfsizligi binoni loyihalashtirish bosqichida hisobga olinishi kerak ”, — deya ta’kidlaydi yong‘in xavfsizligi bo‘yicha ekspert Alisher Eshonov.
Toshkent shahar IIBB Yong‘in xavfsizligi boshqarmasi boshlig‘i Dilshod Tillaxo‘jayevning so‘zlariga ko‘ra, Yong‘in xavfsizligi xizmati binolar va inshootlar qurilishida, ularni rekonstruksiya qilish va ta’mirlashda “O‘zstandart” muvofiqlik sertifikatlariga va O‘zbekiston Respublikasi IIV YOXBB Yong‘in xavfsizligini ilmiy-texnikaviy ta’minlash markazi bayonnomalariga ega bo‘lgan pardoz materiallarini qo‘llashni tavsiya qiladi.
Energiyani tejash, binolar va inshootlardan tejamkorlik bilan foydalanishga qo‘yiladigan talablar ham issiqlikni o‘tkazmaydigan materiallardan foydalanishni, buning ustiga yana o‘rta va uzoq muddatli kelajakda iqtisodiy foydali bo‘lish zaruratini ham qo‘yadi. Bu esa, o‘z navbatida, binolarni isitish va ularni issiq suv bilan ta’minlashning eskirgan tizimlarini qayta ko‘rib chiqish zaruratiga olib keladi.
“Yangi qurilishlar sharoitida, ishlab chiqilgan normativlar, reglamet mavjudligi sharti bilan, tegishli texnik nazoratda, mahalliylashtirilgan qozonxonalar bo‘lishi ma’qul hisoblanadi. Biroq buning uchun mahalliy qozonxonalarga qo‘yiladigan texnik talablar, ularning qurilishini moliyalashtirish, qozonxona faoliyatini boshqarish va unga texnik xizmat ko‘rsatish tartibi, markazlashtirilgan dispetcherlashtirish, shu jumladan favqulodda holatlarda ishlaydigan dispetcherxonalar loyihasini ishlab chiqish bilan bog‘liq normativ-huquqiy bazani tayyorlash muhim ahamiyatga ega. Ko‘pgina rivojlangan mamlakatlarda issiqlik ta’minoti tizimlariga kombinatsiyalashtirilgan yondashuvdan foydalaniladi, bu ijobiy iqtisodiy samarani namoyish etmoqda” – deydi “Elit Polimer” kompaniyasining rahbari Abduaziz Rahimov.
Innovatsion materiallar va texnologiyalardan foydalanish barcha darajadagi kadrlarni – ishchi qurilish mutaxassisliklaridan tortib, to yuqori darajadagi bilim va mahoratga ega, zamonaviy darajada ishlashga qodir menejerlarni tayyorlash masalasini ilgari surmoqda.
O‘zbekiston Fanlar Akademiyasining akademigi Risbay Jo‘rayevning fikricha, agar eski yondashuvlarga amal qilinsa, unda mantiqqa to‘g‘ri kelmaydigan vaziyat yuzaga keladi, ya’ni o‘quvchi o‘qishni tugatgunicha, u o‘rgangan materiallar ham, texnika ham eskiradi. Ishchilar jamoasiga kelgandan keyin esa u hammasini yana qaytadan o‘rganishga majbur bo‘ladi, bu esa qurilish sur’ati va uning sifati susayyadi, degani, shuningdek iqtisodiy ko‘rsatgichlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi O‘rta maxsus ta’lim markazi ushbu muammolarni hal etishga qaratilgan islohotlarni amalga oshirmoqda. Kollejlar va korxonalar hamkorlik qilishi uchun Markaz tomonidan qurilish materiallari va texnikasini ishlab chiqaruvchi hamda qurilishda kompleks yechimlarni taklif qiluvchi yirik xalqaro va mahalliy korxonalar bilan hamkorlik yo‘lga qo‘yilmoqda.
“Islohotlarning mohiyati, o‘qishni o‘quvchining kelajak ish joyi va sharoitlariga iloji boricha yaqinlashtirish, uni o‘z mahoratini mustaqil takomillashtirishga o‘rgatish, unga o‘z bilimlarini mustaqil ravishda yangilash ko‘nikmalarini berishdan iborat”, — deydi Risbay Jo‘rayev.
Bugun, mamlakatda qurilishlar avj olgan bir paytda, nafaqat mamlakat erishgan iqtisodiy muvaffaqiyatlarni, balki ish o‘rinlarini yaratish kabi muhim ijtimoiy jihatni ham qayd etish mumkin.
Jamoatchilik muhokamasiga havola qilingan hamda O‘zbekiston Respublikasi Urbanizatsiya va ijtimoiy rivojlanish milliy agentligini yaratish, Toshkent va Samarqand shaharlarining Bosh rejalarini ishlab chiqish bo‘yicha xalqaro tanlov e’lon qilishni ko‘zda tutuvchi “Urbanizatsiyani tartibga solish va davlat uy-joy siyosatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaror loyihasi qurilish har doim davlatning diqqat markazida bo‘ladigan sohaga aylanganidan dalolat bermoqda.
Lola Islomova, jurnalist
Izoh (0)