• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +35°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    Xiva xonligidan Rossiyaga borishga ijozat beruvchi pasport kimga berilgan?

    O‘zA muxbiri Sayyora Shoyeva davlat arxivida saqlanayotgan “Xiva xonligi arxiv hujjatlari” nomli fond hujjatlari bilan tanishdi va qiziqarli ma’lumotlar bilan o‘rtoqlashdi.

    Foto: O‘zA

    Foto: O‘zA

    Yaqinda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivida saqlanayotgan “Xiva xonligi arxiv hujjatlari” nomli fond hujjatlari YuNESKOning “Jahon xotirasi” dasturida e’tirof etilib, mukofotlangani haqida ma’lum qilgan edik.

    Mutaxassislarning ma’lum qilishicha, bu fond o‘zining qadimiyligi, noyobligi va Markaziy Osiyoda yagonaligi bilan muhim ahamiyatga ega. Bu hujjatlarda XVII asr oxiri XIX asr boshlaridagi o‘sha davr davlat boshqaruvi, harbiy holat, fuqarolarning hayot tarzi va boshqa barcha ma’lumotlar mavjud.

    Bunday hujjatlar yig‘majildida 83 ming 551 ta hujjat mavjud. Ular Markaziy Osiyoda yagona bo‘lib, unda qo‘shni davlatlarga taalluqli bo‘lgan ma’lumotlar ham uchraydi. Bu hujjatlarda Xiva xonligining ma’muriy-hududiy joylashishi, davlat boshqaruvi, qishloq xo‘jaligi, hunarmandchilik, savdo aloqalari, xalqning turmush tarzi va madaniyatiga oid keng qamrovli ma’lumotlar mavjud.

    Foto: O‘zA

    Foto: O‘zA

    Keling, ulardan ba’zi birlarini e’tiboringizga havola etamiz. Misol uchun, fonddagi eng qadimiy hujjat 1075-yil hijriy, 1664-yil milodiy sanaga taalluqli bo‘lib, Xiva xoni Anush Muhammad Bohodirxonning fuqaro mulla Mahmud va uning farzandlariga bergan tarxan yorlig‘idir. Tarxan yorlig‘i bu o‘rta asrlarda fuqarolarni soliqlardan ozod qilish va ba’zi bir imtiyozlar berish uchun qo‘llangan. Bu yorliqlar asosan Payg‘ambarimiz (Muhammad s.a.v) avlodlariga hurmat yuzasidan berilgan.

    Yana bir hujjat Xiva xoni Abul Muzaffar val Mansur Sayyid Shohtemir tomonidan Muhamad Nodirshayxning farzandlari – Abdulhay Mahdum, Hoji Poyanda Mahdum, Nurulloh Mahdum va Abdullatif Mahdumlarga berilgan yorliqdir. Bu yorliq barcha soliqlardan ozod qiluvchi yorliq hisoblanib, nasl-nasabi Payg‘ambarimiz (Muhammad s.a.v) avlodlariga borib taqaladigan kishilarga ularni hurmatlash yuzasidan berilgan.

    Foto: O‘zA

    Foto: O‘zA

    Hijriy 1263-yillarda Xiva xonining Angliya bosh vaziriga yozgan maktubi ham ko‘pchilik uchun qiziqarli albatta. Bu xat ikki davlat o‘rtasida do‘stlik aloqalarini yanada mustahkamlash, savdo-sotiqni rivojlantirish va boshqa sohalarda hamkorlik qilish maqsadida yozilgan. Xon ushbu maktubni o‘zining mulozim navkarlaridan bo‘lgan Mahmud Niyoz orqali jo‘natayotganligini ma’lum qilgan. Ushbu navkar Angliyaga borishda qaysi davlatlar orqali o‘tishligi va shu davlatlardan navkarning bexavotir o‘tishligini Xon ushbu davlat mulozimlariga o‘zining murojaati orqali bildirgan. Maktub fors va turkiy tilda bitilgan. Xatning pastki qismida uning yozilgan sanasi ko‘rsatilgan (23 ramazon, 1263-hijriy sana–1847-yil, 3-sentabr).

    Hujjatning orqa tarafida muhr bor. Muhrda (Xiva elchisidan Podshohi Ingliston va vaziri xosga deb yozilgan.)

    O‘z navbatida, Xiva xoni Muhammad Rahimxonga Afg‘oniston amiri Abdurahmon tomonidan yozilgan do‘stlik maktubi ham saqlanib kelinmoqda. Bu maktubda afg‘on amiri Abdurahmonxon Xiva xoniga salomlar yo‘llab, ikki mamlakat o‘rtasida do‘stlik rishtalarini yanada mustahkamlash haqida o‘zining istaklarini yozgan. Shuningdek, Xiva xoni Muhammad Rahimxon bilan uchrashishga intiqligini, lekin yo‘l uzoqligi tufayli bora olmayotganlini, kelgusida albatta xon bilan uchrashishligini izhor qilgan. Hujjatning orqa tarafida afg‘on amiri Abdurahmonxonga tegishli muhr mavjud.

    Foto: O‘zA

    Foto: O‘zA

    Nazarimizda ko‘pchilik uchun qiziqarli bo‘lgan yana bir hujjat bor. Bu Xiva xonligidan Rossiyaga borishga ijozat beruvchi pasport. Bu hujjat fuqaro Shayx nazar Muhammdnazar o‘g‘li va Bekjon Bobojon o‘g‘illariga berilgan bo‘lib, u berilgan kundan boshlab, uch oy mobaynida Rossiyaning turli shaharlariga borib o‘z ishlarini bitirib kelishlari uchun ruxsatnoma sifatida amal qilgan.

    Pasportda fuqaroning ismi sharifi, yoshi, bo‘yi, ko‘zining rangi, qoshi, burni, soqoli, yuzi, toifasi (millati), qavmi (qaysi urug‘dan ekanligi), yashash manzili, pasport seriya raqami, berilgan sanasi aniq ko‘rsatilgan. Pasport rus va turkiy chig‘atoy tillarida yozilgan. Pasportning pastki qismida muhrlar, markalar va imzo mavjud. Ushbu hujjat 1908-yilga taalluqli.

    Arxivda 257 varaqdan iborat yig‘majild kitob mavjud. Unda asosan 1900—1910-yillarga oid Xiva xonining xonlikka tegishli mulklardan soliq to‘plashga taalluqli buyruqlar jamlangan. Masalan, yig‘majildning to‘rtinchi varag‘idagi hujjatda xonlikka tegishli bo‘lgan “Bekyof” mavzesidagi fuqarolar nomidan soliq to‘lashga oid yozilgan ariza bo‘lib, ushbu mavzedagi yerlarning ba’zi qismlari suvsiz yerlar ekanligi, lekin fuqarolar suvli yer uchun soliq to‘layotganliklarini aytishgan. Ular soliq to‘layotganlarida suvsiz yerlar ham hisobga olingan holda hisob-kitob qilinishligini iltimos qilganlar.

    Yig‘majildning o‘ninchi varag‘ida Muhammad Rahimboy degan fuqaro nomidan yozilgan bildirishnoma bo‘lib, unda 1903 yil fevral oyida Andijon shahrida yuz bergan zilzila oqibatida talofat ko‘rgan va boshpanasiz qolgan beva-bechoralar va yetimlar uchun o‘zi 2000 manat va qo‘shnilari 2500 manat miqdoridagi pulni to‘plab jo‘natganligi to‘g‘risida ma’lumot berilgan.

    Umuman olganda bu yig‘majildda turli mavzudagi arizalar jamlangan va raqamlanib qisqacha mazmuni yozilgan. Xiva xonligida vaqtincha yoki doimiy yashab turgan fuqarolarning ro‘yxati ham yuritilgani juda qiziqarli. Bu hujjatlarni varaqlab, uning 1912—1921-yillarda yuritilganini ko‘ramiz.

    Ushbu yig‘majild 59 varaqdan iborat bo‘lib, unda xonlikda vaqtincha yoki doimiy yashab turgan chet el fuqarolari ro‘yxati berilgan. Ro‘yxat jadval shaklida bo‘lib, unda chet el fuqarosining ismi, sharifi va otasining ismi, yashab turgan manzili va qaysi mamlakatdan kelganligi, u yerda yashagan manzili hamda tashrifidan maqsadi haqidagi ma’lumotlar mavjud. Bu ma’lumotlar xonlikdagi har bir shahar uchun alohida tuzilgan. Misol uchun, Xiva shahri uchun alohida, Urganch shahri uchun alohida va hokazo...

    Xullas, bu hujjatlarni o‘rganish asosida bildikki, tarixsiz kelajakka qadam bosib bo‘lmas ekan. Inson tarixga aylanib ulgurgan soat, kun, oy, yillarida yuz bergan voqealarni yodga olib, oldinda turgan kunlar uchun fikr yuritadi, o‘z oldiga maqsad qo‘yadi va unga yetishish rejalarini ishlab chiqadi.

    25.05.2018, 14:26   Izoh (0)   27826
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Sirdaryoda Spark’ning shartnomasi uchun “shapka” so‘ragan shaxslar qo‘lga olindi

    25.05.2018, 13:17

    Shodiyor Mamatqulov Toshkent hokimligiga o‘tib ketgan Qahramon Oripov o‘rniga bog‘cha vazirining o‘rinbosari etib tayinlandi

    25.05.2018, 13:06

    TAPOiChda yangi chorraha qurilishi munosabati bilan uylar buziladi

    25.05.2018, 12:55

    Andijonning Baliqchi tumaniga yangi hokim tayinlandi. Uning otasi ham Baliqchida hokimlik qilgan

    25.05.2018, 12:12

    Toshkentda ilk bor Yosh liderlar xalqaro konferensiyasi bo‘lib o‘tadi

    25.05.2018, 11:37

    Toshkentda ikkita avtobus yo‘nalishi yopildi

    25.05.2018, 11:15
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    Toshkentda xalqaro fintex-hodisa — Visa Cashless Forum 2025 bo‘lib o‘tdi 


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi


    UCMG Amsterdamda bo‘lib o‘tayotgan Money 20/20 Europe xalqaro fintech ko‘rgazmasida O‘zbekiston nomidan ishtirok etadi


    Yangi ufqlar: Centrum Air haftasiga ikki marta Toshkentdan Bishkekka parvozlarni amalga oshiradi


    Mobiuz "Mehribon" imtiyozli tarif rejasini taqdim etdi


    Kapitalbank va Visa O‘zbekiston terma jamoasining JCH-2026 saralash o‘yinini BAAda tantanali ravishda ochishdi


    Tenge Bank Tenge24 ilovasida yangi raqamli avtokreditini e’lon qildi


    Bektemir Residence — oilaviy turmush uchun mo‘ljallangan uy-joy majmuasi


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


     ADM Jizzakh Jizzaxda joylashgan 5-ixtisoslashtirilgan muassasa tarbiyalanuvchilari ehtiyoji uchun avtobus taqdim qildi


    UZTELECOM "Muruvvat" tarifini taqdim etadi: Atigi 25 000 so‘m evaziga g‘amxo‘rlik va e’tibor bilan boyitilgan aloqa


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring

     

    Tavsiya etamiz

    Sevgi yoxud KGB maxsus operatsiyasi — grek milliarderiga uylangan sovet xizmatchisi

    7 iyun, 16:20

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Iste’dodlar fabrikasi — Bo‘zatov FEST yangi yulduzlarni kashf etdi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 16:51

    Bolgariya prezidenti rasmiy tashrif bilan O‘zbekistonga keladi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 16:17

    O‘zbekistonda yo‘l infratuzilmasini rivojlantirish jamg‘armalari tashkil etiladi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 15:26

    Kolumbiya prezidentligiga nomzodga suiqasd uyushtirildi

    Dunyo | 8 iyun, 14:25

    Lamin Yamal: “Ronaldu — afsona, lekin mening vazifam g‘alaba qozonish”

    Sport | 8 iyun, 14:05

    “Ozodlikka qorong‘i yo‘l orqali” — avval qizil armiyada, so‘ng Turkiston legioni va AQSH razvedkasida ishlagan o‘zbek o‘g‘loni haqida

    O‘zbekiston | 8 iyun, 13:30

    Yopiq liboslar ajoyib yechim: Sanepidqo‘m jaziramada kiyinish bo‘yicha tavsiyalar berdi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 12:55

    Tramp Los Anjelesdagi namoyishlarni to‘xtatish uchun Milliy gvardiya askarlarini yubordi

    Dunyo | 8 iyun, 12:25

    Qozog‘iston terma jamoasi ustozi: “O‘zbekistonni mundial bilan tabriklaymiz, lekin UEFA boshqa daraja”

    Sport | 8 iyun, 12:08
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.