O‘zbek futboli tarixida birinchi marta: Braziliyalik futbolchi “Qo‘qon-1912” darvozaboniga kalla qo‘ydi. Bunga irqiy kamsitish sabab bo‘lgan bo‘lishi mumkin

2018-yil fevralida O‘zbekiston futboli rahbariyati so‘nggi yarim yilda ikkinchi marta o‘zgardi — Umid Ahmadjonov o‘rniga bosh vazir birinchi o‘rinbosari — “O‘zbekiston temir yo‘llari” rahbari Ochilboy Ramatov yangi tashkil etilgan O‘zbekiston Futbol Assotsiatsiyasi prezidentiga aylandi. To‘g‘ri, shundan beri Ramatov biror joyda O‘FA prezidenti sifatida ko‘rinish bergani, chiqish qilgani yo‘q. Tashkilot va butun futbol (nafaqat futbol, balki butun sport tizimi) boshqaruvi baribir Umid Ahmadjonov qo‘lida qoldi. U aynan yarim yil avval respublikaning bosh futbol tashkiloti rahbari etib saylangan edi.

Shundan beri O‘FA (sobiq O‘FF)da ko‘p va xo‘b o‘zgarishlar bo‘ldi. Eng katta o‘zgarishlardan biri sifatida futbol bo‘yicha milliy chempionat isloh qilinib, Oliy Liga o‘rnini mutlaqo yangicha formatdagi Superliga egallaganini aytish mumkin. Futbolning yangi rahbariyati o‘zining har bir kutilgan va kutilmagan qarorlarini “o‘zbek futboli tarixida birinchi marta” deb ko‘rsatishga urinayotgani ham bir qiziq yangilik. Masalan, chempionat g‘oliblariga mukofot puli berilishini “futbolimiz tarixida birinchi marta” deb anons qilishdi (aslida bu birinchi marta emas). Yoki milliy chempionatga Pepsi titul homiy bo‘ldi — bunisi rostdan ham birinchi marta, avvallari titul homiy degan narsa bo‘lgan emas (Nestle Pure Life savdo belgisining 2003-yilgi tushunarsiz ham muvaqqat homiyligi hisobga olinmasa).

Superliganing 5-turida “o‘zbek futboli tarixida birinchi marta” deb atasa arzigulik yana bir voqea yuz berdi — Toshkentning “Lokomotiv” futbol klubi braziliyalik hujumchisi Nivaldo “Qo‘qon—1912” darvozaboni O‘tkir Yusupovga boshi bilan zarba berdi. Legioner futbolchining aytishicha, bunga raqib darvozaboni uni “negr”, “maymun” deb atagani sabab bo‘lgan.

Nivaldo o‘zi kim?

To‘liq ismi Nivaldo Rodriges Ferreyra bo‘lgan 29 yoshli hujumchi O‘zbekistondagi birinchi mavsumini o‘tkazmoqda va mavsum starti u va uning jamoasi uchun omadli kechmoqda, deb bo‘lmaydi. Bo‘ydor hujumchi Chempionlar Ligasida jamoasi uchun ikkita gol urdi, biroq Superligada hali gol urishning uddasidan chiqa olgani yo‘q (5-turda — aynan kalla qo‘ygan o‘yinida — gol urishga yaqin kelgandi, biroq “uloq”ni so‘nggi soniyada Marat Bikmayev ilib ketdi).

Umuman olganda, Nivaldo to‘purarligi bilan ajralib turmaydi. U 2011-yildan beri MDH mamlakatlari klublarida to‘p suradi va biror mavsum 10 ta ham gol urmagan. Jumladan, 2011—2012-yilgi mavsumlarda u Qozog‘istonning “Atirau” jamoasi safida 33 o‘yinda maydonga tushib, atigi bitta gol urgan. 2013—2014-yillarda Rossiyaning “Sibir” klubida o‘ynagan — Rossiya 1-divizionidagi 22 uchrashuvda 2 ta gol urgan.

So‘ng ketma-ket uch mavsumni Vladivostokning “Luch-Energiya”sida o‘tkazgan — 1-divizondagi 59 uchrashuvda 8 ta gol. Vladivostokdan keyingi manzil Krasnoyarsk bo‘ldi — Nivaldo “Yenisey” safida olti uchrashuvda maydonga tushib, birorta ham gol urmadi. 2017-yilda esa Belarusning ikki klubida o‘ynashga ulgurdi — “Gomel”ning 13 o‘yinida qatnashib, 5 ta gol urgan bo‘lsa, “Dinamo Brest”da ham 13 o‘yinda maydonga tushib, 2 ta gol bilan kifoyalandi.

Futbolda shunaqasi ham bo‘ladi — ba’zi hujumchilar gol urmasa-da, sheriklari gol urishi uchun qulay vaziyatlar yaratadi. Odatda bunday “yaratuvchi” futbolchilarni yarim himoyachi deb atashadi. Lekin hujumchi deb ataladigan qoidadan tashqari istisnolar ham bo‘lib turadi. Nivaldo, aftidan, shunday kamyob braziliyalik hujumchilardan biri.

Aytmoqchi, Nivaldo Ukraina klublarida o‘ynamagan bo‘lsa-da, shu mamlakatga kuyov — ayol Anna Karavayeva tennischi. Juftlikning ikki nafar farzandi bor.

“Lokomotiv”da gol urishdan boshqa nima ish qildi?

Nivaldo dastlab “Navbahor”ga qarshi 3-tur uchrashuvida katta sahnaga chiqqandi. U mag‘lubiyatga uchrayotgan jamoasining shiddatli hujumini yo‘qqa chiqargandi — “Navbahor” darvozasiga kirib ketayotgan to‘p yo‘liga o‘zi bilib-bilmay to‘g‘anoq bo‘lgan edi.

Ikkinchi eng shov-shuvli vaziyat — shu maqolaga asos bo‘lgan “kalla qo‘yish voqeasi”.

Ta’kidlanganidek, mavsum nafaqat Nivaldo, balki u to‘p surayotgan “Lokomotiv” klubi uchun ham nisbatan og‘ir boshlandi. Jamoa Chempionlar Ligasi bilan xayrlashish ostonasida, Superligada esa besh uchrashuvdan so‘ng besh ochko to‘plagani holda 12 jamoa orasida 9-o‘rinni egallab turibdi. Mamlakatning amaldagi chempioni, boz ustiga, musobaqadagi eng kuchli tarkibga ega jamoa uchun yarashmagan bir holat.

Superliganing so‘nggi turida “Lokomotiv” “Qo‘qon—1912”ni qabul qilib, jiddiy qarshilikka uchradi. Birinchi bo‘lib gol o‘tkazib yubordi. So‘ng o‘yindan tashqari holatdan gol urdi (gol hisoblandi, bu golni hisobga olgan bosh hakam Valentin Kovalenko esa noma’lum muddatga chetlatildi). O‘yin ikkinchi taymida esa haqqoniy penaltidan mahrum bo‘ldi (bosh hakam Kovalenko va uning yordamchisining chetlatilishiga sabab bo‘lgan vaziyatlardan biri bu ham). Turgan gapki, bunday vaziyatda chempionlar ham asabiylashadi.

Uchrashuvning 89-daqiqasida, “Lokomotiv” navbatdagi hujumni tashkil etayotgan vaqtda, Nivaldo raqib himoyachisini “nari bor” degandek qilib qo‘pollik bilan turtib yuborgan. “Qo‘qon-1912” darvozaboni O‘tkir Yusupov bu vaziyatga hakamning e’tiborini qaratish uchun qo‘llarini ko‘targan, so‘ng o‘zi ham Nivaldoga tashlangan. Dahanaki jang boshlangan. “Qo‘qon-1912” futbolchilari Nivaldoni o‘rab olgan — kimdir unga baqirgan, boshqasi uni ajratishga uringan. Hakam vaziyatni anglab yetgach, Nivaldoga darhol qizil kartochka ko‘rsatgan. Nivaldoga kartochka ko‘rsatilishi bilan O‘tkir Yusupov braziliyalikka qarab nimadir deb baqirgan (har ikki jamoa futbolchilari qurshovida), shunda kutilmaganda Nivaldo boshi bilan Yusupovning ko‘kragiga zarba bergan. Xuddi Zidan 2006-yilgi jahon chempionati finalida kalla qo‘yganidek.

“Meni ‘negr’, ‘maymun’ deb haqorat qildi”

O‘yin yakuniga yetishi bilan Superliga bahslari tashkilotchisi hisoblangan O‘zbekiston Professional futbol ligasi Nivaldoga nisbatan qo‘llanilgan jazo choralarini e’lon qildi — endi braziliyalik Superliga doirasidagi beshta o‘yinni o‘tkazib yuboradi, qo‘shimchasiga 25 million so‘m (salkam 3000 dollar) miqdorida jarima to‘laydi.

“Championat.asia” nashri voqeaning har ikki ishtirokchisidan qisqa intervyu oldi. Rus, ingliz va ispan tillarida erkin so‘zlashuvchi Nivaldo “Qo‘qon—1912” darvozaboniga jiddiy ayblov qo‘ydi: “Raqib darvozaboni meni ‘maymun’, ‘negr’ deb haqorat qildi. Men o‘zimni tutib tura olmay, boshim bilan unga zarba berdim. O‘zimni yo‘qotib qo‘ydim, buni tan olaman. To‘g‘ri, bu futbol qoidalariga to‘g‘ri kelmaydigan ish. Muxlislar va ‘Lokomotiv’dan uzr so‘rayman”.

“Qo‘qon—1912” darvozaboni O‘tkir Yusupov esa, turgan gapki, “Lokomotiv” legionerining bu ayblovini rad etdi va buni “tuhmat” deb atadi: “Nivaldoni maymun yoki shunga o‘xshash so‘zlar bilan haqorat qilganim yo‘q. Men irqchi emasman. Bu vaziyatda oldimda uchrashuv bosh hakami Valentin Kovalenko ham turgandi. Shu boisdan Kovalenko bunga bemalol guvohlik qilishi mumkin. Nivaldoning bu uydirmasi quruq tuhmatdan boshqa narsa emas”.

“Uff.uz” nashrining yozishicha, Nivaldo o‘yindan so‘ng O‘FA nomiga shikoyat yozib, o‘z shikoyatida “Qo‘qon—1912” himoyachisi Marko Milich va darvozaboni O‘tkir Yusupov tomonidan irqiy kamsitishlarga yo‘l qo‘yilganini bayon qilgan. “Shu bilan birga Nivaldo O‘FA tomonidan tegishli chora ko‘rilmagan taqdirda FIFAga murojaat qilishini ham bildirgan. Ammo uchrashuvni boshqarib borgan bosh hakam Valentin Kovalenkoning hisobotida Nivaldoga nisbatan bo‘lgan haqoratlar qayd etmagani aytilmoqda”, — deb yozadi internet-nashr.

Jamoalar, futbolchilar va hakamlarni hali o‘yinlar tugab-tugamay, “issiq izi sovumay” jazolab tashlayotgan O‘zbekiston Professional futbol ligasi internet-nashrlarda paydo bo‘lgan bu intervyular, bayonotlar yuzasidan hozircha hech qanday izoh berganicha yo‘q. Qayd etish joiz, O‘zbekiston chempionatida qora tanli futbolchilar ko‘p bo‘lmagan va bo‘lganlarini ham muxlislar nari borsa erkalash ma’nosida “Qoravoy” deb chaqirgan. Qora tanli legioner futbolchilarning o‘zi esa matbuot orqali bu holat ularga noma’qul ekani, bundan ranjishlari mumkinligi haqida avvallari hech bayonot bermagan.

O‘zbek klubida to‘p surayotgan qora tanli futbolchi boshqa bir o‘zbek klubidagi futbolchini ochiqchasiga irqchilikda ayblashi o‘zbek futboli tarixida birinchi marta kuzatilmoqda. Bu ayblov asoslimi yoki O‘tkir Yusupov aytganidek tuhmatmi — bunga oydinlik kiritish, albatta, O‘zbekiston Professional futbol ligasi vakolatidagi masala. Muxlislari uchrashuv bosh hakami va “Paxtakor” futbolchilarini haqorat qilgani uchun “Buxoro”ga 300 million so‘m jarima yozgan tashkilot bu masala yuzasidan surishtiruv olib borishi ayniqsa maqsadga muvofiqdir.

Stadionlarda haqoratli so‘zlarning jaranglashi yomon, biroq irqchilik kayfiyatining bo‘lishi undan-da yomon. Boz ustiga, agar yolg‘onligi aniqlansa, OAV orqali berilgan yolg‘on bayonotlarning ham to‘lovi bo‘lishi kerak.