• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +29°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    “Sentabr” yoziladimi yoki “sentyabr”?

    O‘zbekiston Milliy axborot agentligi lotincha o‘zbek alifbosiga asoslangan imlo qoidalarida yuzga kelayotgan mumammolar sabab, xususan “sentabr” va “sentyabr” so‘zlarining qanday yozilishi borasida Xalq ta’limi vazirligiga bitilgan e’tiroznoma bilan bo‘lishdi.

    Foto: “Shopolove.uz”

    Foto: “Shopolove.uz”
    Sarlavhadan ayonki, maqolamiz ko‘p bor muhokama qilingan til muammosi haqida. Lotincha o‘zbek alifbosiga asoslangan imlo qoidalariga muvofiq, “sentabr” va “sentyabr”, “oktabr” va “oktyabr” so‘zlarini yozishda aniqlikka erishish lozimligi ommaviy axborot vositalarida qayta-qayta ta’kidlandi. Bu muammo Nizomiddin Mahmudov tahriri ostida “Akademnashr” tomonidan yangi imlo lug‘ati chop etilgach yuzaga keldi. Taniqli tilshunos olim Nizomiddin Mahmudov 5-va 6-sinf “Ona tili” darsliklarining hammualliflari bo‘lsa-da va bu darsliklarda “sentabr” va “oktabr” shakllari ishlatilganiga qaramay, 2013-yilda nashr etilgan imlo lug‘atida “sentyabr” va “oktyabr” shakllari qo‘llanishiga rozilik bildirdi. O‘shandan buyon o‘qituvchi va o‘quvchilar sarson, qaysi shakllardan foydalanishni bilolmay hayron.

    Bloger Xushnudbek Xudoyberdiyevning “Qaysi ifoda to‘g‘ri?” degan savoliga “Madaniyat va ma’rifat” telekanalida namoyish etilgan ko‘rsatuvda mutaxassislar “Eng so‘nggi chop etilgan imlo lug‘atga asoslanish lozim”, deya javob berishdi. Natijada ta’lim muassasalari va ommaviy axborot vositalarida alg‘ov-dalg‘ov boshlandi. Muammoga sabab bo‘layotgan so‘zlarni kimdir “sentabr” va “oktabr”, boshqa birov esa “sentyabr” va “oktyabr” ko‘rinishida yozishga kirishdi. Garchi rasmiy tasdiqlangan darsliklarda bu so‘zlar “sentabr” va “oktabr” shakllarida yozilgan bo‘lsa-da, o‘qituvchilar darsliklar mualliflaridan birining qarashini inobatga olishdi va o‘quvchilarga darsliklardagi xatoni tushuntirishdi. Ta’kidlash joizki, bu jarayon faqat ona tili darslarida qolib ketdi. Boshqa fanlarga taalluqli darslarda “sentabr” va “oktabr” shakllaridan foydalanish davom etmoqda. Chunki barcha fanlarga oid darsliklarda shunday yozilgandi.

    Yangi imlo lug‘ati chop etilgandan so‘ng oradan ikki yil o‘tgach, 5-sinf darsliklari yangilandi. Ikki o‘t orasida qolgan o‘qituvchi va o‘quvchilar darsliklarning yangi nashrida muammo bartaraf etilishiga ishongandi. Afsuski, ishonchlar chippakka chiqdi. Negaki, Nizomiddin Mahmudov hammuallifligidagi 5-sinf “Ona tili” darsligida yana avvalgi shakllar – “sentabr” va “oktabr” saqlangandi. Shundan keyin ta’lim muassasalarida sodir bo‘lgan bahs-munozara va hangomalarni ta’riflashga til ojiz. Qisqasi, egasiz qolgan yoki egasi mas’uliyatsiz imloni har ko‘yga solishdi. Avvallari ona tili fani o‘qituvchisini yoqlab matematika muallimi bilan bahslashgan o‘quvchi endi o‘zini butunlay yo‘qotib qo‘ydi.

    Xullas, 2015-yildan boshlab kim nimani ma’qul topsa, shuni yozaverdi: goh “sentabr”, goh “sentyabr”.

    Nihoyat, 2017-yilda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan maktablarda 11-yillik ta’lim tiklandi. Jamoatchilik shu munosabat bilan darsliklarda “sentabr” va “sentyabr” muammosining hal etilishini kutdi.

    Ishonch bilan kutishga asoslar yetarli edi. Chunki matbuotda mazkur muammo qayta-qayta yoritildi. Afsuski, yana ishonch oqlanmadi. 2017 – 2018-o‘quv yilida 6—7- va 10-sinf darsliklari chop etildi. Yangi darsliklarni qo‘lga olgan o‘qituvchi va o‘quvchilarning hafsalalari pir bo‘ldi.

    Ayniqsa, tarix fani o‘qituvchilarining! Bunday deyishimizning sababi shuki, 10-sinf “O‘zbekiston tarixi” darsligida “sentyabr” va “oktyabr”, “Jahon tarixi” darsligida esa “sentabr” va “oktabr” shakllari qo‘llangan. Ana, sizga tomosha, mas’uliyatsizlik, maynavozchilik. Oxirgi so‘zni shunchaki kesatiq uchun yozmadik. Tarix fani o‘qituvchilari: “Biz ikki qayiqda ham suzaveramiz”, deyishmoqda zaharxanda kulgi bilan.

    Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchilaridan hol-ahvol so‘rashmagach, uyalmay so‘zlayverishadi-da ular ham.

    Ha, ona tili va adabiyot muallimlariga to‘zim bersin. Qarang, 10-sinf “Adabiyot” darsligining 2-qismi 23-betida “oktabr”, 26-betida esa “oktyabr” deb yozilibdi. Tarix fani o‘qituvchisiga nisbatan oson: “Jahon tarixi” darsida “oktabr”, “O‘zbekiston tarixi” darsligida “oktyabr” deb yozsa, tamom-vassalom. Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi bir darsning o‘zida “oktabr”ning, yoki “oktyabr”ning tarafini olishi kerak.

    Shu orada savol tug‘ilishi tabiiy: “O‘zbekiston tarixi”, “Jahon tarixi”, “Adabiyot” darsliklarining mualliflari yoki shu darsliklarni nashrga tayyorlagan mutasaddilar, muharrirlar yuqori tashkilotdan maxsus topshiriq kelmagani uchun balki o‘z bilganlaricha yo‘l tutishgandir? Xo‘sh, bu masalada Nizomiddin Mahmudov qanday yo‘l tanlagan? Xotirjam bo‘ling. “Ona tili” darsliklari mualliflari ham bu borada ortda qolishni istashmagan. Masalan, 6-sinf “Ona tili” darsligining 291-292-mashqlarida “sentabr”, 489-mashqda esa “sentyabr” deb yozishibdi azamatlar. Har kim xohlaganini tanlab olaveradi, deb o‘ylashgan, chog‘i.

    Endi hamma gap Xalq ta’limi vazirligida. Vazirlik kaysi ifodalarni tanlaydi? Umid qilamizki, bu savolga mutasaddilar jo‘yali javob qaytarishadi.

    Darvoqe, maqolamiz sarlavhasini izohlash yodimizdan ko‘tarilibdi. 10-sinf “O‘zbekiston tarixi” darsligida 36-marta “sentyabr”; 42-marta “oktyabr” so‘zi ishlatilibdi. “Jahon tarixi” darsligida esa “sentabr” 26-marta, “oktabr” esa 20-marta qo‘llangan. Ma’lumot o‘rnida qabul qilasiz, albatta.

    15.01.2018, 13:23   Izoh (0)   121737
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    15-yanvardan Farg‘ona, Andijon, Namangan va Toshkent viloyatlarida analog formatdagi teledasturlar efiri to‘liq to‘xtatiladi

    15.01.2018, 13:12

    Islom Karimov shaxsiy shifokorining “Nega bizda valyuta konvertatsiyasi yo‘q?” degan savoliga qanday javob bergan?

    15.01.2018, 12:50

    “Islom Karimov juda baquvvat va sog‘lom inson edi”. O‘zA Birinchi Prezidentning shaxsiy shifokori xotiralarini e’lon qildi

    15.01.2018, 12:35

    Samarqand va Shahrisabzdagi tarixiy obidalarda QR-kodlar joriy etildi

    15.01.2018, 12:28

    Isroilning Channel 9 telekanalida O‘zbekiston turizm salohiyati haqidagi ko‘rsatuvlar efirga uzatiladi

    15.01.2018, 12:18

    Tarixiy foto: Qor o‘ynayotgan Islom Karimov va uning shaxsiy shifokori

    15.01.2018, 12:11
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Yangi ufqlar: Centrum Air haftasiga ikki marta Toshkentdan Bishkekka parvozlarni amalga oshiradi


     ADM Jizzakh Jizzaxda joylashgan 5-ixtisoslashtirilgan muassasa tarbiyalanuvchilari ehtiyoji uchun avtobus taqdim qildi


    Bektemir Residence — oilaviy turmush uchun mo‘ljallangan uy-joy majmuasi


    UCMG Amsterdamda bo‘lib o‘tayotgan Money 20/20 Europe xalqaro fintech ko‘rgazmasida O‘zbekiston nomidan ishtirok etadi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    Mobiuz "Mehribon" imtiyozli tarif rejasini taqdim etdi


    Toshkentda xalqaro fintex-hodisa — Visa Cashless Forum 2025 bo‘lib o‘tdi 


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    UZTELECOM "Muruvvat" tarifini taqdim etadi: Atigi 25 000 so‘m evaziga g‘amxo‘rlik va e’tibor bilan boyitilgan aloqa


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


    Tenge Bank Tenge24 ilovasida yangi raqamli avtokreditini e’lon qildi


    Kapitalbank va Visa O‘zbekiston terma jamoasining JCH-2026 saralash o‘yinini BAAda tantanali ravishda ochishdi


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi

     

    Tavsiya etamiz

    Sevgi yoxud KGB maxsus operatsiyasi — grek milliarderiga uylangan sovet xizmatchisi

    7 iyun, 16:20

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Fransiyada elektroskuter sabab yuzaga kelgan yong‘inda 4 kishi halok bo‘ldi

    Dunyo | 8 iyun, 22:10

    Toshkent markazida “Salom, Mundial” supershousi bo‘lib o‘tadi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 21:52

    Shimoliy Koreyada may oyida muvaffaqiyatsizlikka uchragan kema qayta suvga tushirildi

    Dunyo | 8 iyun, 21:45

    O‘zbekiston va Qatar o‘yini sabab Toshkentning ayrim ko‘chalarida harakat cheklanadi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 21:20

    Rossiya va Ukraina askarlarning jasadi almashinuvi borasida ziddiyatga bormoqda

    Dunyo | 8 iyun, 21:10

    O‘zbekistonda fan uchun yangi o‘simlik turi kashf etildi

    O‘zbekiston | 8 iyun, 20:50

    Britaniyada 140 yil avval cho‘kkan kema topildi

    Dunyo | 8 iyun, 20:20

    Rossiya Ukrainaning markaziy hududiga bostirib kirganini da’vo qilmoqda

    Dunyo | 8 iyun, 19:55
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.