• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12725.16
    • RUB158.65
    • EUR14507.95
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +27°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    “Sentabr” yoziladimi yoki “sentyabr”?

    O‘zbekiston Milliy axborot agentligi lotincha o‘zbek alifbosiga asoslangan imlo qoidalarida yuzga kelayotgan mumammolar sabab, xususan “sentabr” va “sentyabr” so‘zlarining qanday yozilishi borasida Xalq ta’limi vazirligiga bitilgan e’tiroznoma bilan bo‘lishdi.

    Foto: “Shopolove.uz”

    Foto: “Shopolove.uz”
    Sarlavhadan ayonki, maqolamiz ko‘p bor muhokama qilingan til muammosi haqida. Lotincha o‘zbek alifbosiga asoslangan imlo qoidalariga muvofiq, “sentabr” va “sentyabr”, “oktabr” va “oktyabr” so‘zlarini yozishda aniqlikka erishish lozimligi ommaviy axborot vositalarida qayta-qayta ta’kidlandi. Bu muammo Nizomiddin Mahmudov tahriri ostida “Akademnashr” tomonidan yangi imlo lug‘ati chop etilgach yuzaga keldi. Taniqli tilshunos olim Nizomiddin Mahmudov 5-va 6-sinf “Ona tili” darsliklarining hammualliflari bo‘lsa-da va bu darsliklarda “sentabr” va “oktabr” shakllari ishlatilganiga qaramay, 2013-yilda nashr etilgan imlo lug‘atida “sentyabr” va “oktyabr” shakllari qo‘llanishiga rozilik bildirdi. O‘shandan buyon o‘qituvchi va o‘quvchilar sarson, qaysi shakllardan foydalanishni bilolmay hayron.

    Bloger Xushnudbek Xudoyberdiyevning “Qaysi ifoda to‘g‘ri?” degan savoliga “Madaniyat va ma’rifat” telekanalida namoyish etilgan ko‘rsatuvda mutaxassislar “Eng so‘nggi chop etilgan imlo lug‘atga asoslanish lozim”, deya javob berishdi. Natijada ta’lim muassasalari va ommaviy axborot vositalarida alg‘ov-dalg‘ov boshlandi. Muammoga sabab bo‘layotgan so‘zlarni kimdir “sentabr” va “oktabr”, boshqa birov esa “sentyabr” va “oktyabr” ko‘rinishida yozishga kirishdi. Garchi rasmiy tasdiqlangan darsliklarda bu so‘zlar “sentabr” va “oktabr” shakllarida yozilgan bo‘lsa-da, o‘qituvchilar darsliklar mualliflaridan birining qarashini inobatga olishdi va o‘quvchilarga darsliklardagi xatoni tushuntirishdi. Ta’kidlash joizki, bu jarayon faqat ona tili darslarida qolib ketdi. Boshqa fanlarga taalluqli darslarda “sentabr” va “oktabr” shakllaridan foydalanish davom etmoqda. Chunki barcha fanlarga oid darsliklarda shunday yozilgandi.

    Yangi imlo lug‘ati chop etilgandan so‘ng oradan ikki yil o‘tgach, 5-sinf darsliklari yangilandi. Ikki o‘t orasida qolgan o‘qituvchi va o‘quvchilar darsliklarning yangi nashrida muammo bartaraf etilishiga ishongandi. Afsuski, ishonchlar chippakka chiqdi. Negaki, Nizomiddin Mahmudov hammuallifligidagi 5-sinf “Ona tili” darsligida yana avvalgi shakllar – “sentabr” va “oktabr” saqlangandi. Shundan keyin ta’lim muassasalarida sodir bo‘lgan bahs-munozara va hangomalarni ta’riflashga til ojiz. Qisqasi, egasiz qolgan yoki egasi mas’uliyatsiz imloni har ko‘yga solishdi. Avvallari ona tili fani o‘qituvchisini yoqlab matematika muallimi bilan bahslashgan o‘quvchi endi o‘zini butunlay yo‘qotib qo‘ydi.

    Xullas, 2015-yildan boshlab kim nimani ma’qul topsa, shuni yozaverdi: goh “sentabr”, goh “sentyabr”.

    Nihoyat, 2017-yilda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan maktablarda 11-yillik ta’lim tiklandi. Jamoatchilik shu munosabat bilan darsliklarda “sentabr” va “sentyabr” muammosining hal etilishini kutdi.

    Ishonch bilan kutishga asoslar yetarli edi. Chunki matbuotda mazkur muammo qayta-qayta yoritildi. Afsuski, yana ishonch oqlanmadi. 2017 – 2018-o‘quv yilida 6—7- va 10-sinf darsliklari chop etildi. Yangi darsliklarni qo‘lga olgan o‘qituvchi va o‘quvchilarning hafsalalari pir bo‘ldi.

    Ayniqsa, tarix fani o‘qituvchilarining! Bunday deyishimizning sababi shuki, 10-sinf “O‘zbekiston tarixi” darsligida “sentyabr” va “oktyabr”, “Jahon tarixi” darsligida esa “sentabr” va “oktabr” shakllari qo‘llangan. Ana, sizga tomosha, mas’uliyatsizlik, maynavozchilik. Oxirgi so‘zni shunchaki kesatiq uchun yozmadik. Tarix fani o‘qituvchilari: “Biz ikki qayiqda ham suzaveramiz”, deyishmoqda zaharxanda kulgi bilan.

    Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchilaridan hol-ahvol so‘rashmagach, uyalmay so‘zlayverishadi-da ular ham.

    Ha, ona tili va adabiyot muallimlariga to‘zim bersin. Qarang, 10-sinf “Adabiyot” darsligining 2-qismi 23-betida “oktabr”, 26-betida esa “oktyabr” deb yozilibdi. Tarix fani o‘qituvchisiga nisbatan oson: “Jahon tarixi” darsida “oktabr”, “O‘zbekiston tarixi” darsligida “oktyabr” deb yozsa, tamom-vassalom. Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi bir darsning o‘zida “oktabr”ning, yoki “oktyabr”ning tarafini olishi kerak.

    Shu orada savol tug‘ilishi tabiiy: “O‘zbekiston tarixi”, “Jahon tarixi”, “Adabiyot” darsliklarining mualliflari yoki shu darsliklarni nashrga tayyorlagan mutasaddilar, muharrirlar yuqori tashkilotdan maxsus topshiriq kelmagani uchun balki o‘z bilganlaricha yo‘l tutishgandir? Xo‘sh, bu masalada Nizomiddin Mahmudov qanday yo‘l tanlagan? Xotirjam bo‘ling. “Ona tili” darsliklari mualliflari ham bu borada ortda qolishni istashmagan. Masalan, 6-sinf “Ona tili” darsligining 291-292-mashqlarida “sentabr”, 489-mashqda esa “sentyabr” deb yozishibdi azamatlar. Har kim xohlaganini tanlab olaveradi, deb o‘ylashgan, chog‘i.

    Endi hamma gap Xalq ta’limi vazirligida. Vazirlik kaysi ifodalarni tanlaydi? Umid qilamizki, bu savolga mutasaddilar jo‘yali javob qaytarishadi.

    Darvoqe, maqolamiz sarlavhasini izohlash yodimizdan ko‘tarilibdi. 10-sinf “O‘zbekiston tarixi” darsligida 36-marta “sentyabr”; 42-marta “oktyabr” so‘zi ishlatilibdi. “Jahon tarixi” darsligida esa “sentabr” 26-marta, “oktabr” esa 20-marta qo‘llangan. Ma’lumot o‘rnida qabul qilasiz, albatta.

    15.01.2018, 13:23   Izoh (0)   123859
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    15-yanvardan Farg‘ona, Andijon, Namangan va Toshkent viloyatlarida analog formatdagi teledasturlar efiri to‘liq to‘xtatiladi

    15.01.2018, 13:12

    Islom Karimov shaxsiy shifokorining “Nega bizda valyuta konvertatsiyasi yo‘q?” degan savoliga qanday javob bergan?

    15.01.2018, 12:50

    “Islom Karimov juda baquvvat va sog‘lom inson edi”. O‘zA Birinchi Prezidentning shaxsiy shifokori xotiralarini e’lon qildi

    15.01.2018, 12:35

    Samarqand va Shahrisabzdagi tarixiy obidalarda QR-kodlar joriy etildi

    15.01.2018, 12:28

    Isroilning Channel 9 telekanalida O‘zbekiston turizm salohiyati haqidagi ko‘rsatuvlar efirga uzatiladi

    15.01.2018, 12:18

    Tarixiy foto: Qor o‘ynayotgan Islom Karimov va uning shaxsiy shifokori

    15.01.2018, 12:11
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    InfinBANK va Kwikpay: uyingizga komissiyasiz va mehr bilan xalqaro pul o‘tkazmalari


    Toshkent Farmatsevtika Instituti — Farmatsiya sohasida xalqaro darajadagi sifatli ta’lim


    Toshkentda CRYPTO O₂ forumi bo‘lib o‘tdi: Texnologiya, fintech va tartib‑qoidalar muhokama qilindi 


    American University of Technologyʼda bakalavrlar uchun ochiq eshiklar kuni


    OKMKda mahalliy dumpkarlardan foydalaniladi 


    ZARMED Universiteti: 200 ta grant sizni kutmoqda


    Qo‘ng‘iroqlardan mobil internetga: Toshkent mobil aloqadan foydalanish modelini qanday o‘zgartirmoqda


    AVO bank aloqa markazi: innovatsiyalar va yangi xizmat darajasi 


    AKFA energiya tejovchi romlari: iqlimga moslashtirilgan, qulaylikni ko‘zlagan 


    STEM va biznes yo‘nalishidagi qizlar uchun TBC Bank’dan ta’lim grantlari — O‘zbekistonda gender tafovutini kamaytirish yo‘lida yangi qadam


    BYD SEALION 7: Flagman elektr SUV — shahar ko‘chalarida yangi yetakchi 


    Endi Ucell ilovasida Yandex Music’ni tinglash mumkin 


    Avvallari xufiyona iqtisodiyotda faoliyat yuritgan eshitish va gapirishda muammosi bor insonlar endi rasmiy sektorga qo’shilib, Poytaxt Parking jamoasining bir qismiga aylandi


    Aqlli diversifikatsiya: nima uchun kerak va kapitalni qanday taqsimlash lozim?


    SonetUzStyle tanlovida ishtirok etish uchun arizalar qabuli 15-avgustgacha uzaytirildi

     

    Tavsiya etamiz

    Trampning Falastinga nisbatan noxolis siyosati: AQSH YUNESKO a’zoligidan nega chiqyapti?

    2 avgust, 18:35

    Kamchatkadagi hodisa yagona emas: so‘nggi 120 yilda ro‘y bergan eng kuchli megazilzilalar

    1 avgust, 18:20

    Tramp uchun xavotirlar: AQSH prezidenti taniqli shaxslarga yosh qizlarni sotgan Jeffri Epshteynning mijozi bo‘lganmi?

    29 iyul, 17:19

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Xitoyda chivinlar tashiydigan yuqumli kasallikka chalinish ortdi

    Dunyo | 4 avgust, 02:25

    Hindistonda kamida 14 kishi avtomobilda kanalga tushib ketdi (video)

    Dunyo | 3 avgust, 23:35

    Afg‘oniston va O‘zbekiston tadbirkorlari 20 mln dollarlik memorandum imzoladi

    O‘zbekiston | 3 avgust, 23:27

    Sirdaryoda 1,6 mlrd so‘mlik elektr energiyasidan noqonuniy foydalangan tadbirkor aniqlandi

    O‘zbekiston | 3 avgust, 22:52

    Superliga. “Andijon” “Qo‘qon-1912”ni yirik hisobda mag‘lub etdi

    Sport | 3 avgust, 22:35

    Avstraliyada 40 yilda ilk bor rekord miqdorda qor yog‘di (video)

    Dunyo | 3 avgust, 22:15

    “Rakurs” — zo‘ravonlik, ruhiy bosim va pedofilizm. Ayollarga nisbatan zo‘ravonlik nega ko‘paymoqda? (video)

    O‘zbekiston | 3 avgust, 22:03
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.