“So‘g‘diyona” gazetasi aka-uka xonandalar Masrur va Rasul Usmonovlar bilan suhbat uyushtirdi. Bu haqda “Darakchi.uz” xabar berdi.
— Masrur aka, sizni iqtisodiyot sohasida tahsil olgan, deb eshitgandim. San’at olamiga qanday kelib qoldingiz?
Masrur Usmonov: — Bolalagim Toshkentning Birlik mahallasida o‘tgan. Ertalablari issiq non va qaymoq olib kelish uchun otam bilan Ko‘kcha bozoriga borardik. O‘sha paytlari xonanda Doniyor Toshmuhammedovning ashaddiy muxlisi edim. Buni qarangki, sevimli san’atkorim ham aynan biz qaymoq oladigan joyga borardi. Har safar u kishini uchratib qolganimda, qattiq hayajonga tushardim. Bir safar azonlab qaymoqqa deb chiqib ketganman-da, Doniyor akani uchratib qolib, izidan qolmay yuraverganman. Shu tariqa soat kechki yetti bo‘lib qolganini ham sezmaganman. Uyga kelganimda esa yaxshilab qulog‘imdan cho‘zib qo‘yishgan. Bu san’atkor konsert bersa 51-52-o‘rindiqlar hamisha men va do‘stimniki bo‘lardi. Hozir shularni eslasam, san’atga qiziqishim bolaligimdan paydo bo‘lganini ko‘raman. Maktab tadbirlarida har doim faol qatnashardim. Ulg‘ayib, Sharqshunoslik instituti talabasiga aylanganimdan keyin ijodga bo‘lgan ishtiyoqim yanada oshdi. Men kabi san’atsevar yigit-qizlardan iborat guruhimiz bo‘lardi. Institutda biror tadbir bo‘ladimi yoki badiiy kechami, albatta, ishtirok etardik. Sahna ko‘rinishlari, kuy-qo‘shiqlar tayyorlardik. Quvnoqlar va zukkolar tanlovida “Qaysarlar” nomli jamoamiz bilan qatnashardik.
— Xo‘sh, o‘qishni tamomlagach, nahot mutaxassisligingiz bo‘yicha faoliyat yuritish haqida o‘ylamadingiz? Bilishimcha, magistraturada ham tahsil olgansiz?
Masrur: — Ha, magistratura bosqichini ham tamomladim, ma’lum muddat nufuzli tashkilotlardan birida ham ishladim. Ammo yurak qurmag‘ur ijod zavqida yondirib tinchlik bermasdi. Ertalab soat 08:00 dan kechki soat 18:00 gacha bir xonada o‘tirib ishlash meniki emasligini tushundim. Ishdan bo‘shash haqida ariza bilan rahbarimning oldiga kirganimda, sababini so‘ragan, “Kuylamoqchiman”. — deganimda esa avvaliga hayron bo‘lgan, so‘ng “Omadingni bersin!” — deya tilak bildirgandi.
— Qaroringizdan afsuslanmadingizmi keyin?
Masrur: – Bilasizmi, rahbarim ham shunday degandi. “Bu kunni eslab qol...” deya. Ishim haqiqatan ham yaxshi edi, hatto ko‘pchilik orzu qiladigan soha desam ham bo‘ladi. Lekin meniki emasdi-da bu, qandoq qilay?! Bir marta yashaydigan hayotda sevgan kasbing bilan shug‘ullanmasang, boshqa bunday imkoniyating bo‘lmaydi-ku?!
— Demak, tavakkal qilgansiz?
Masrur: — Balkim... Lekin tavakkal qilayotganimni o‘zim anglab yetmaganman. Falonchiga o‘xshagan qo‘shiqchi bo‘lsam, sarmoya topsam, degan xayollar umuman bo‘lmagan, faqat kuylagim kelardi. Ana shu ishtiyoq bilan yonardim. Bilmadim, buni so‘z bilan qanday ifodalash mumkin. “Go‘dak nolasi” nomli qo‘shig‘im havola etilganidan so‘ng bo‘lib o‘tgan voqealar tanlagan yo‘lim xatomasligiga ishonchimni oshirdi.
— Aynan qaysi voqealarni nazarda tutayapsiz?
Masrur: — Qo‘shiqqa ishlangan klip muxlislar e’tiboriga havola etilgach, “Mehribonlik uyi” tarbiyalanuvchisi bo‘lgan bolalardan biri qo‘ng‘iroq qilib “Oyim meni olib ketayapti, amaki”, — degan. Bir oila tomonidan farzandlikka olingan qizcha ham sim qoqqan, yangi oilasi haqida so‘zlab bergandi... (ko‘zlari yoshlandi). O‘sha qizaloqning so‘zlari hamon qulog‘imda ostida jaranglab turadi.
— Sizlar haqingizda surishtirganimda “Aka-ukalarning ahilligiga havasingiz keladi”, deyishdi. Adashmasam, oilada besh o‘g‘il va bir qiz farzandsizlar?..
Masrur: — Ha! Aka-ukalar o‘zaro ahil-inoqligimiz ota-onamizning tarbiyasi mahsuli. Men oilada ikkinchi o‘g‘ilman. Agar dunyoda ikkita yaxshi aka bo‘lsa, shulardan bittasi mening akam! Har qanday vaziyatda u kishiga suyanib kelganman. Mehri, e’tiborini sira ayamaydi. Kichikligimizdan “Akaga qattiq gapirilmaydi, hurmat qilish kerak, uka xato qilsa, kechirish, yo‘lga solish lozim”, — deb uqtirishgan.
— Rasul oilada nechanchi farzand?
Masrur: — Rasul, to‘rtinchi farzand. Undan keyin singlim va kenjatoy ukamiz bor. Aslida xonandalik faoliyatini mendan avval ukam boshlagan. O‘zing ayt, Rasul.
Rasul Usmonov: — To‘rt yasharligimdan to‘ylarda ashula aytardim. Qarindoshlar, qo‘ni-qo‘shnilarnikida to‘y-hasham bo‘lsa, olib chiqib ketishardi-da, stulning ustiga chiqarib qo‘yib mikrafonni tutqazishardi. O‘rta maktabni tugatganimdan so‘ng musiqa kollejining maqom yo‘nalishida o‘qidim. Qariyib ikki yildan buyon ijod qilib kelayapman.
Masrur: — Ilk bor 2014-yil bo‘lib o‘tgan yakkaxon konsert dasturimda birgalikda duet kuylaganmiz va ukam ustoz san’atkorlarning qo‘shiqlaridan tuzilgan terma taronani ijro qilgandi. Nasib qilsa, kelasi yil Rasul uchun ijodiy parvozlarga boy bo‘lishini niyat qilyapmiz.
— Akangizga qanday ta’rif berasiz, Rasul?
Rasul: — Rostini aytsam, uch akam ichida ko‘proq Masrur akamdan hayiqib turaman. Ko‘z qarashlarining o‘zidanoq vahimaga tushib qolaman. Bordi-yu biror ishim bilan ranjitib qo‘ysam, kechirmaydi. Shuni bilganim uchun ham qo‘rqib turaman. Katta akam esa ko‘ngilchan inson, xato qilsam ham, kechirishlarini bilaman.
Masrur: — Qo‘rqaman deb, meni johil odamga chiqarib qo‘yding-ku (kulgi ko‘tarildi).
Rasul: — Yaxshi bo‘lgin, deb tergaysiz, aka, bilaman.
Masrur: — Ha, yasha! Sohamizning past-balandliklari o‘zingizga ayon. Kimdir ko‘rinmas ip bilan boshqarib turmasa, bo‘lmaydi. Ukamga yaxshi bo‘lsin, xato qilmasin, qoqilmasin, to‘g‘ri yo‘ldan adashmasin, deb tergab turaman. Kimningdir nazorati, diqqatida ekanligingizni bilsangiz, o‘zingiz ham xato qilishdan tiyilasiz.
Rasul: — Akam hamisha “Qanday kasbda bo‘lmasin, o‘z ustingda ishlasang, izlansang, muhimi, maqsading aniq bo‘lsa, moddiy tarafdan qiynalmaysan”, deb aytadi.
Masrur: — Asosiysi, maqsad bo‘lishi kerak. Oilamiz azaldan tadbirkorlik bilan shug‘ullanib keladi. O‘zim ham kichik tabdirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yganman. Agar ishimni kengaytiraman desam, mutaxassisligimdan kelib chiqib, amalga oshiradigan loyihalarim bor. Ammo maqsadim bu emas-da, shunga ham sarmoya orttirishga mukkasidan ketmaganman.
— O‘zingizdan qolar gap yo‘q, shou-biznesning ayrim yozilmagan qonunlari, g‘irromliklari bor. Ukangizni fikridan qaytarish niyati bo‘lmadimi?
Masrur: — Qarshingizdan chiqadigan to‘siqlardan qo‘rqsangiz, manzilinngizga yetolmaysiz, tubi ko‘rinmasdek tuyulgan “dengiz”lardan cho‘chisangiz, qirg‘oqqa oyoq qo‘yishingiz hamon g‘arq bo‘lasiz. Muammo faqat shou-biznesda bor, deysizmi? To‘g‘ri, bizni kasbda nisbatan ko‘proqdir, lekin qiyinchilikdan xavfsiragan odam hech qachon niyatiga erishmaydi. G‘irromlikka kelsak, hammaning o‘ziga insof bersin. Ukamni fikridan qaytarmaganman, iste’dodi borligini bilganim uchun ishonch bildirganman. Gapiradigan odam uchun bahona topilaveradi. Shaxsan o‘zimda bunday voqealar ko‘p bo‘ladi.
— Gapiruvchilarga javob berasizmi, yoki?
Masrur: — Albatta, imkon qadar fikrimni to‘g‘ri yetkazishga harakat qilaman. Shunchaki o‘tib ketmayman. Bir safar “Nega kliplaringizda faqat ukangiz chiqadi?” deyishdi. Rasul san’at sohasida o‘qigan, buning ustiga, qiyofasi kadrga mos, aktyorlik mahorati bor, shunday ekan nega uni taklif qilmasligim kerak? “Yodingdami” qo‘shig‘i uchun klipni suratga olish uchun tayyorgarlik ko‘rayotganimizda naq uch kun aktyor izlaganmiz. Ssenariyga mos keladigani chiqmayotganidan xomush tortib, telefonimni titkilab o‘tirganimda Durdona To‘laganova Rasulning rasmini ko‘rib qolib, “Kim bu yigit?” degan. “Ukam” desam, “Shuni olamiz”, deb aytgan. O‘zining ukasini olib chiqmoqchi deyishlaridan cho‘chib, iymanib turgandim o‘shanda. Durdona opaning taklifi bilan Rasul rol ijro etgan.
— Bu Rasulning ilk debyut roli shundaymi?
Rasul: — Ha, ilk bor suratga tushishim edi. O‘shanda endigina harbiy xizmatdan qaytgandim. Akam “Klipda suratga tushasan” deganida, avvaliga hayajon bosdi, “Bunday ko‘rinish menga yarasharmikan”, deb o‘yladim, qolaversa, akamning qo‘shig‘i. Boshqa san’atkor bo‘lganida-yu balkim cho‘chimasdim, ammo Masrur akamning o‘zi kuzatib turganigami, yelkamdagi mas’uliyat katta edi.
— Keyingilarida hayajonni yenga oldingizmi?
Rasul: — “Yodingdami” qo‘shig‘ining davomi sifatida “Birinchi muhabbatim” taronasiga klip ishlandi. Unda ham suratga tushdim. So‘ng akamning yana bir nechta qo‘shiqlariga ishlangan videoasarlarda rol o‘ynadim. Ammo aktyor bo‘lish fikridan yiroqman. Filmlarga taklif qilishgandi, rad etdim. Mendan professional aktyor chiqmaydi, chunki xonandalikni tanlaganman.
Masrur: — Bolaligida Rasul alla tinglashni yaxshi ko‘rardi. Esingdami, onamdan “Yana aytib bering”, deb so‘rayverarding?
Rasul: — Ha, to‘rt yoshlarimgacha alla tinglamasdan uxlay olmasdim.
— Masrur aka, “O‘pasim galdi” qo‘shig‘ining yaratilishi haqida bir gapni eshitgandim. So‘zlarni shevada talaffuz qilishni o‘rganishingizga xorazmlik bir qiz yordam bergan ekan?..
Masrur: — Qayerdan bildingiz?
— Uzumini yeng-u, bog‘ini so‘ramang deyisharmidi?..
Masrur: — Xorazm shevasida qo‘shiq kuylash uchun xorazmliklarga xos iboralar, talaffuz bilan tanishmasam, bo‘lmasdi. Shuning uchun xorazmlik bir singlimizdan shevada so‘zlashishni o‘rganganman. Ammo rostini aytaman, “O‘pasim galdi” deb kuylashdan uyalgandim. Har xil qarash bo‘ladi, odamlar nima deydi, deya hadiksiraganman, qo‘rqqanman desam ham bo‘ladi. Ammo xorazmliklar bilan gaplashganimda “Agar qo‘shiqda biror bir qochirim bo‘lmasa, xorazmcha ashula bo‘lmaydi”, — deyishgach, kuylashga rozi bo‘ldim. Bu so‘zni ishlatish uchun bir yarim yil o‘ylandim. Oxiri “Shu so‘zni ishlatmasang, yaxshisi, xorazmcha kuylama”, — deyishgach, tavakkal qildim.
— Shu qo‘shiqdan so‘ng san’atkorlar orasida xorazmcha taronalar urf bo‘ldi. Go‘yo buni bila turib boshlab bergandeksiz?..
Masrur: — O‘n yillik ijodim davomida “O‘pasim galdi” yagona xorazmcha qo‘shiq. Repertuarimda aynan shunday tarona yo‘qligi uchun ham xorazmcha kuylashni maqsad qilgandim. Haqiqatan ham bu qo‘shiqdan so‘ng xorazmcha ashulalar ko‘payib ketdi. Buni o‘zimga ham aytishdi.
— Akangizning ijodini yaxshi bilasiz. Sizning-cha, yuragiga yaqin bo‘lgan taronasi qaysi, Rasul?
Rasul: — “Azizam” va “Yodingdami” qo‘shiqlari bo‘lsa kerak. Akam repertuaridagi ashulalarning salkam to‘qson foizini o‘zi yozgan. Ko‘cha-ko‘yda yursak, qaysidir insonni ko‘rib ta’sirlanadi-yu, shu zahoti xayoliga kelganini qog‘ozga tushiradi. Masrur akamning ana shu odatiga tan beraman.
— Siz-chi, Masrur aka ijrosidagi qaysi qo‘shiqqa ko‘ngil bergansiz?
Rasul: — “Yodingdami” taronasi, garchi ashuladagi kabi voqealar hayotimda ro‘y bermagan bo‘lsa-da, qattiq ta’sirlantirgan.
— Bir necha oylar ilgari “Labzi halollar” nomli qo‘shig‘ingizni eshitib qoldim. Dolzarb mavzuni ko‘taribsiz?..
Masrur: — Hech qaysi mavzu shunchaki qo‘shiqqa aylanmaydi. Taronani yozishdan avval bir qancha voqealarni eshitdim, guvohi bo‘ldim. Kimdir do‘stining va’dasida turmaganidan, boshqasi moddiy tomondan ziyon yetkazib qo‘yganidan, aldanib qolgani-yu oqibat yo‘qolib borayotganidan achchiqlanib, ozorlanib gapirdi. Men labzsiz degan nomdan juda qo‘rqaman, chunki bilib-bilmay xo‘lu quruq baravar yonib ketishi mumkin. Ko‘rgan-bilganlarim, qolaversa, o‘zimning boshimdan kechirganlarimdan kelib chiqib, “Labzi halollar” ashulasi yaratildi.
— Yaqinlaridan pand yegan insonning kimgadir yana ishonch bildirishi qiyin ish...
Masrur: — To‘g‘ri, shu qo‘shig‘im chiqqanidan so‘ng “Mening dardimni kuylabsiz”, deganlar bo‘ldi. Kimdir taronaning naqoratini “kesib” olib, falon do‘stimning telefoniga o‘tkazib berdim, eshit deb, dedi. Yana kimlardir telegramdan yubordim do‘stimga, zora tushunsa ham deyishdi. So‘zidan tonib yurganlarning ayrimlariga qo‘shiq ta’sir qildi, balkim o‘zi uchun xulosa chiqarib ham olgandir.
— “Labzi halollar” nomli film ham suratga olindi. Bir yil yil avval siz bilan uchrashganimizda “Men faqat prodyuserlik ishlariga bosh-qoshman, rol o‘ynamayman”, degandingiz.
Masrur: — Vaholanki, bosh rolni o‘zingiz ijro etdingiz demoqchisiz-da?
— O‘shanda fikringiz o‘zgarar balkim deganimda, “Yo‘q” deya javob bergandingiz, mana aytganimdek bo‘libdi-ku?..
Masrur: — Film rejissyori Shuhrat Nuraliyev bilan maslahatlashib, bir qancha aktyorlarni jalb qildik. Kartina syujeti uchun boshimdan kechirganlarim, qolaversa, guvohi bo‘lgan voqealarni so‘zlab berganimda rejissyorimiz «Bosh rolni o‘zingiz o‘ynaysiz, chunki butun borlig‘ingiz bilan shu dardda yonayapsiz», dedi. “Odamlar gapirsa-chi, birkami endi rol o‘ynashi qolgandi”, deb cho‘chidim avvaliga, lekin Shuhrat fikrimni o‘zgartirdi “Gap-so‘zlarni o‘ylamang, mahoratingizni ko‘rsating tamom”, deya. Shundan so‘ng rozi bo‘ldim. Ham film prodyusseri, ham bosh rol ijrochisi sifatida ishladim.
— Tanangizni yondirgan, qalbingiz halovatini o‘g‘irlagan dardni chiqarib yuboroldingizmi rolingiz orqali?
Masrur: — (o‘ylanib) Yo‘q... Men gina-kudurat saqlamayman, ammo siz aytayotgan dard qo‘yib yuborganicha yo‘q. Bilasizmi, premera kuni chiroq o‘chganidan so‘ng sekin tomoshabinlar orasiga kirib o‘tirdim. Yonimda o‘tirganlardan kimdir yig‘layotgandi. Qahramonimni do‘stlari tashlab ketadi, qiyin vaziyatda ko‘ngil qo‘ygani yuz o‘giradi, bular mening hayotim emas, ammo qaysidir lavhalari qisman men bilan bog‘liq.
— Suhbat yakunida qalbingiz hech qachon ozor chekmasligini tilab qolaman. Ijodingizning rivojini bersin!
Masrur: Rahmat!
Dildora Yusufbekova suhbatlashdi.
Izoh (0)