Videoregistratordan foydalanish fuqarolarning qonunga asoslangan huquqi ekanligi aniqlandi
27-may kuni Ichki ishlar vazirligi Yo‘l harakati xavfsizligi bosh boshqarmasi vakillari to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot chog‘ida fuqarolarning tegishli savollariga javoban O‘zbekistonda avtomobillarga videoregistrator o‘rnatishga ruxsat berilmasligini ma’lum qilgan edi.
Gazeta.uz tomonidan keltirilgan YHXBB vakillarining bunday bayonotlari fuqarolarda ko‘plab savollarni keltirib chiqardi, internetda qizg‘in bahslarga sabab bo‘ldi.
Gap shundaki, videoregistratorlardan foydalanish mumkin emasligiga aniq sabablar keltirilmagan, mavjud qonunlar bilan ham asoslanmagan.
YHXDX xodimlari ko‘pchilik hollarda O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik kodeksining 128-moddasi 2-bandiga asoslanib videoregistrator o‘rnatishni taqiqlamoqchi bo‘ladi, deb yozadi Gazeta.uz va ushbu modda matnini keltiradi:
“Transport vositasini boshqarish paytida transport vositasi salonining old qismiga ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan o‘rnatilgan monitordan (displeydan) tele-, videodasturlarni tomosha qilish uchun foydalanish —eng kam ish haqining bir baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.Transport vositasi salonining old qismiga o‘zboshimchalik bilan monitor (displey) o‘rnatish —eng kam ish haqining ikki baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.”
Ushbu modda videoregitratorlarga tegishlimi? Agar registratorni salonning old qismiga o‘rnatish mumkin bo‘lmasa, demak boshqa joylarga o‘rnatish mumkin ekan-da?
Ma’muriy javobgarlik kodeksining 276-moddasida aytilishicha, “Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishga oid dalillar har qanday faktik ma’lumotlardan iborat bo‘lib, organlar (mansabdor shaxslar) shu ma’lumotlarga asoslanib ma’muriy huquqbuzarlik holati yuz bergan yoki bermaganligini, muayyan shaxsning uni sodir etishda aybdorligini va ishni to‘g‘ri ko‘rib chiqish uchun ahamiyatli bo‘lgan boshqa holatlarni qonunda belgilangan tartibda aniqlaydi.Bu ma’lumotlar quyidagi vositalar: ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi bayonnoma, ma’muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxsning tushuntirishlari, jabrlanuvchi, guvohlarning ko‘rsatuvlari, ekspert xulosasi, ashyoviy dalillar, ashyo va hujjatlarni olib qo‘yish to‘g‘risida tuzilgan bayonnoma, shuningdek boshqa materiallar bilan belgilanadi.”
Ushbu Kodeksning 294-moddasiga ko‘ra, “Ma’muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxs ish materiallari bilan tanishib chiqishga, izohlar berishga, dalillar keltirishga, o‘z iltimosini bayon etishga, ishni ko‘rib chiqish vaqtida advokatning yuridik yordamidan foydalanishga, o‘z ona tilida so‘zlashga va tarjimonning xizmatlaridan foydalanishga, ish yuzasidan chiqarilgan qaror ustidan shikoyat berishga haqlidir.”
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 81-moddasida “Ijtimoiy xavfli qilmishning yuz bergan-bermaganligini, shu qilmishni sodir etgan shaxsning aybli-aybsizligini va ishni to‘g‘ri hal qilish uchun ahamiyatga molik boshqa holatlarni surishtiruvchining, tergovchining va sudning qonunda belgilangan tartibda aniqlashiga asos bo‘ladigan har qanday haqiqiy ma’lumotlar jinoyat ishi bo‘yicha dalil hisoblanadi.
Bu ma’lumotlar guvohning, jabrlanuvchining, gumon qilinuvchining, ayblanuvchining, sudlanuvchining ko‘rsatuvlari, ekspertning xulosasi, ashyoviy dalillar, ovozli yozuvlar, videoyozuvlar, kinotasvir va fotosuratlardan iborat materiallar, tergov va sud harakatlarining bayonnomalari va boshqa hujjatlar bilan aniqlanadi”, — deyiladi.
Shu kodeksning 91-moddasida aytilishicha, “Dalillarni qayd etish uchun bayonnoma tuzish bilan bir qatorda ovoz yozish, videoyozuv, kinotasvir, fotosuratga tushirish, qoliplar tayyorlash, nusxalar olish, rejalar, sxemalar tayyorlash va axborotni aks ettirishning boshqa usullari qo‘llanilishi mumkin. Surishtiruvchi, tergovchi, sud dalillarni mustahkamlashning bu usullarini qo‘llanishga ko‘maklashish uchun mutaxassislarni jalb etishi mumkin.”
O‘zbekistondagi hech bir qonunchilik dalolatnomasi videoregistratordan foydalanishni to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiqlamaydi, deya ta’kidlashmoqda mutaxassislar.
Yo‘l-transport hodisalari tergovlarida videoregistrator vaziyatga oydinlik kiritishga yordam beruvchi yagona xolis guvohga aylanishi mumkin. Videoregistratordagi yozuv YHXDXning ba’zi xodimlari hodisani o‘z foydalariga hal qilishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Videoregistrator yozuvi YTH ishtirokchisining qay darajada aybdor ekanini aniqlashda, tovon to‘lash masalasini ko‘rib chiqishda, ma’muriy yoki jinoiy jarayon bo‘yicha aybdorni aniqlashda boshqa dalillar qatorida hisobga olinadi. Shu tariqa, mutaxassislar fikricha, amaldagi qonunchilikka ko‘ra videoregistratordan foydalanish fuqarolarning hech kim daxl qila olmaydigan huquqidir.
