Мамлакатда қурилаётган АЭС қиймати икки миллиард доллардан кам бўлади. Бу ҳақда “Ўзатом” агентлиги директори Азим Аҳмадхўжаев Alter Ego’га берган интервьюсида маълум қилди.
Азим Аҳмадхўжаевнинг айтишича, станциянинг якуний қиймати ҳозирча номаълум.
“Нарх-наво ҳақида нега маълумот берилмайди? Сабаби оддий — лойиҳа учун аниқ қанча маблағ сарфланиши номаълум. Белгиланган муайян сумма борган сари камайтириб бориляпти. Лойиҳа нархини ҳозиргача 300 миллион долларгача арзонлашишга эришилган.
Станциянинг нархи икки миллиард доллардан кам бўлади. Бу биз кўзлаган мақсад. Мен аниқ рақам ҳақида гапиришни истамайман, чунки биз доимий равишда уни оптималлаштириш устида ишлаяпмиз, ҳар бир детал нархлари бўйича музокаралар давом этяпти”, деди у.
Қайси маблағлар эвазига қурилади?
“Аввало, тизим қандай ташкил этилганини тушунтириб ўтай: бу лойиҳа халқаро миқёсда бўлгани сабабли, айтайлик, баъзи ускуналарни Хитойдан харид қиламиз. Биз Хитойдан имтиёзли шартларда маблағ жалб қиламиз. Шунингдек, ушбу лойиҳага қизиқиш билдириб, маблағ киритишга тайёр, аммо станция эгалари қаторига кирмайдиган инвестиция компаниялари ҳам бор. Ҳа, улар фойда олувчилар ҳисобланади”.
Яъни давлат бюджети ҳисобига эмас?
“Аслида давлат бюджети ҳам ҳисобга олинган, аммо жуда оз миқдорда, асосан бу чет элдан жалб қилинган маблағлардир. Бу барча соҳаларга сармоя киритадиган инвестиция компанияларидир. Шунчаки, турли манбалардан маблағ тўплаймиз, яъни қандайдир пуллар, кредитлар излаб топамиз”.
Россия маблағлари-чи?
“Биз Россия маблағларини кўриб чиқмаймиз. Чунки барча геосиёсий жараёнларни ҳисобга оламиз. Шу сабабли биз ушбу лойиҳани самарали амалга ошириш ва унга вақтимиз ҳамда маблағимизни сарфлаш имконини берадиган молиявий гуруҳ шакллантиряпмиз.
Бу ерда жуда мураккаб молиявий схема. Биз бюджетдан иложи борича камроқ фойдаланишни ва ташқи қарз ҳисобига минимал юкламани яратишни хоҳлаяпмиз. Яъни барча маблағларни жалб қилиш учун давлат кафолатлари механизмидан фойдаланишни минималлаштирмоқчимиз”, деди “Ўзатом” директори.
Эслатиб ўтамиз, “Ўзатом” агентлиги ҳузуридаги “АЭС қурилиши дирексияси” ДУК ва “Росатом” тузилмасидаги “Атомстроэкспорт” АЖ инжиниринг компанияси ўртасида Ўзбекистонда кам қувватли атом электр станцияси қурилиши бўйича шартнома тузилган. Келишувга асосан, Жиззах вилоятида Россия лойиҳаси асосида 330 МВт қувватга эга олти реакторли АЭС қурилиши керак.
Дирексия раҳбари Отабек Омонов “Дарё” мухбири билан суҳбатда лойиҳани ишга тушириш қачонга мўлжалланганини айтганди.
“2025 йил якунигача майдончага АЭС жойлашуви бўйича рухсатнома олмоқчимиз. 2029 йил охирида станциянинг биринчи қисми ишга туширилиши кутилмоқда”, деган мутахассис.
Отабек Омоновнинг айтишича, лойиҳа доирасида 10 минг нафаргача қурувчилар ва бошқа соҳалар вакиллари ишлаши режалаштирилган. АЭС қурилишига сармоя киритиш борасида бир нечта хорижий ва маҳаллий банклар таклифлар берган.
Масъуллар АЭС неча пулга тушишини сир тутмоқда. Аммо лойиҳа қиймати тўғрисида турли тахминлар йўқ эмас. Айрим мутахассислар АЭС қийматини тахминан 9 миллиард доллар атрофида баҳоланмоқда.
Отабек Омоновнинг айтишича, қуриладиган АЭС нархи халқаро қийматдагидан юқори бўлмайди.
“Жаҳонда қуриладиган АЭСнинг 1 МВт қуввати 5 минг долларга яқин. Бизники ҳам шу нархдан юқори бўлмайди. Лекин тижорий сирлиги боис, аниқ суммани айта олмайман”, деган у.
Беш минг долларни АЭСнинг 330 МВт қувватига кўпайтирсак, умумий сумма 1 миллиард 650 миллион долларга етиши ойдинлашади. Аммо ҳеч бир давлатда қурилган АЭС нархи дастлабки айтилган қиймати баробарида бўлмаган. Лойиҳани ишга тушириш муддати узоқлиги боис, инфляция ва бошқа омиллар таъсирида қиймат сезиларли даражада ошади. Иқтисодчи Абдулла Абдуқодиров фикрига кўра, бошланишида икки миллиард долларлик лойиҳа якунда 11 миллиард доллардан ортиққа тушади.
Фалсафа фанлари доктори, профессор Бахтиёр Каримовнинг айтишича, ҳозирда АЭСларда ишлаб чиқарилган электр энергиясининг 1 КВт соати нархи 4 сентдан кам эмас.
“Бизга бунақа қиммат нархдаги элекр керакмас. Қуёш станциялари токни 1,3 сентдан таклиф қиляпти-ку. Инвесторлар чўлни кўрсатсангиз, қуёш панелларини қуриб беради. Ҳам хавфсиз, ҳам арзон. Бу бировнинг қош-қовоғига қараб қолмаслигимиз учун жуда катта аҳамиятга эга. Шошмай, ҳар томонлама ўйлаб иш қилиш керак. Ҳозир АЭС қурмаслик лозим”, деди мутахассис.
Таҳлилларга кўра, АЭС қурилиши жараёни турли сабабларга кўра 2040 йилгача чўзилса, лойиҳадан умуман фойда бўлмайди. Кун сайин арзонлашиб бораётган қуёш ва шамол станциялари келажакда АЭСга бўлган талабни йўққа чиқариши мумкин.
Изоҳ (0)