“Очиқлик сиёсатига зид” — Антикоррупция ва “Юксалиш” раҳбарлари ИИО ходимларини тасвирга олишни чеклашга оид лойиҳа ҳақида

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси 28 ноябрь куни йўл ҳаракати хавфсизлиги тизимини такомиллаштиришга оид қонунни қабул қилди. Ҳужжат билан давлат органларининг хизмат вазифаси давомида олинган фото-видеони интернетда ҳақорат қилиш мақсадида тарқатишга жавобгарлик белгиланмоқда. “Юксалиш” умуммиллий ҳаракати жамоатчиликнинг бу борадаги эътирозлари асосли эканига оид сабабларни санаб ўтди.

Ҳаракатнинг таъкидлашича, қонунчиликдаги ҳар бир ўзгариш, айниқса, демократиянинг асосий белгилари бўлмиш инсон ҳуқуқлари ва давлат органларининг очиқлиги ва шаффофлигига оид сиёсатга жиддий таъсир кўрсатувчи янги қоидани киритиш маълум бир асосларга эга бўлиш керак.

“Яъни бугунги кунда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идораларнинг ходимларини интернет тармоғида асоссиз обрўсизлантириш ва ҳақоратлаш ҳолатлари жуда кўпайиб кетдими? Агар кўпайган бўлса аниқ рақамлар қанча? Сабаби нимада ва бу каби ҳолатлар тизимнинг соғлом ишлаши учун нечоғлик жиддий таъсир кўрсатмоқда? Албатта, бу саволларга жавоб берилиши лозим”, — дейилади хабарда.

Таъкидланишича, ушбу нормани асослаш учун фуқаролик кодексининг 99-моддаси ва “Шахсга доир маълумотлар тўғрисида”ги қонуннинг 4 ва 28-моддалари асос сифатида келтирилган. Шу билан бирга, субъектнинг розилигисиз ёки бошқа қонуний асос мавжуд бўлмагани ҳолда шахсга доир маълумотларни ошкор этиш ва тарқатишга йўл қўйилмаслиги белгиланган. Бу борадаги ҳуқуқбузарликлар учун, аллақачон, қонунчиликда таъсир чоралари белгиланган. Яъни шахсни ҳақорат қилганлик учун маъмурий ва жиноий жавобгарлик бор.

“Шундай экан, ҳуқуқ тартибот органлари ходимларига қаратилган алоҳида норма нима учун керак? Бугун давлат бошқарувида инсон ҳуқуқ ва манфаатлари марказий ўринга қўйилмоқда. Мазкур ғоя янгиланган Конститусиянинг бош мезони сифатида ъинсон—жамият—давлатъ тамойили кўринишида акс этган. Бунинг тескари бўлиши мумкин эмас”, — дейилади хабарда.

“Юксалиш”га кўра, мазкур нормани татбиқ этишда Буюк Британия, Венгрия, Германия, Франция ва Беларусь каби мамлакатлар тажрибаси ўрганилган. Аммо ушбу мамлакатларда бу каби нормалар айнан қандай ҳолатлар учун қўлланилиши, улардаги ижтимоий-сиёсий муаммоларнинг характерини чуқур таҳлил қилиш тақозо этилади. Санаб ўтилган ва бошқа ривожланган демократик мамлакатларда ҳақиқатан бу каби чекловлар бор, аммо ушбу мамлакатларда ҳар бир фуқаронинг низоли ҳолатларда полисия ходимининг бодикамерасидаги ёзувларни олиш ҳуқуқи кафолатланган.

“Давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари фаолияти очиқлиги” тўғрисидаги қонунга кўра, ошкоралик ва шаффофлик ҳамда давлат идоралари фаолияти тўғрисидаги ахборотни излаш, олиш ва тарқатиш эркинлиги давлат органлари фаолияти очиқлигининг асосий принциплари сифатида белгилаб қўйилган.

Янги норма билан киритилаётган янги жавобгарликнинг белгиланиши ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимларининг хизмати билан боғлиқ фаолиятини тасвирга олиш мумкин эмас деган қоидани келтириб чиқармаслиги лозим. Аксинча, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар ходимларининг ножўя ҳаракатлари акс этган тасвирлар Интернетда тарқалган ҳолларда, раҳбарлар ўз эътиборини тизимни такомиллаштириб боришга қаратиши керак. Бу ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар фаолиятининг халқчиллиги ва профессионаллигини оширишга хизмат қилади.

“Юксалиш” умуммиллий ҳаракати қонуннинг йўл ҳаракати хавфсизлиги, айниқса, пиёдалар хавфсизлигини таъминлаш учун киритилаётган ўзгаришларни қўллаб-қувватлайди. Шу билан биргаликда, қонун Олий Мажлис Сенати томонидан кўриб чиқилади. Бу босқичда сенаторлар жамоатчиликда юзага келган саволлар ва эътирозларга жиддий эътибор қаратиши лозим деб ҳисоблайди.

Коррупцияга қарши курашиш агентлиги раҳбари Акмал Бурҳонов “Кун.уз”га берган интервьюсида мазкур лойиҳага салбий қарашини билдириб ўтди.

“Тўғри, албатта, шахсни обрўсизлантириш мақсадида видео тасвирга олишнинг ўзи қонунчиликка зид. Нафақат ички ишлар ходимларини, балки оддий фуқароларни ҳам обрўсизлантириш мақсадида тасвирга олиб тарқатиш ноқонуний ҳаракат сифатида баҳоланиши керак”, — дейди у.

Унинг сўзларига кўра, бу масалада аниқ тартиблар белгиланмагани учун кўплаб тушунмовчиликлар ва саволларни келтириб чиқариши мумкин. 

“Яъни тасаввур қилинг, ички ишлар ходими чой ичиб ўтирибди. Шуни кўрсатиб чиқариб юборса ходим “бизни обрўсизлантирган”, деган важни айтиши мумкин ва шуни айбдор қилиб юборишлари мумкин. Тушуняпсизми? Аниқлаштирилмаганлиги учун. Айнан бу нормада таклиф этилаётган ўзгаришга биз агентлик вакили сифатида салбий қараймиз ва очиқлик сиёсатига зид, деб ҳисоблаймиз”, — дейди Бурҳонов.