МИБ: Ижро ҳужжатларини қайтаришдан бюро органлари манфаатдор эмас

Ҳуқуқшунос блогер Баҳодир Аҳмедов ўзининг Telegram’даги каналида «МИБнинг минг бир ўйини» сарлавҳали пост  жойлаштирган эди. Мажбурий ижро бюроси ҳолат юзасидан муносабат билдирди.

Блогер, хусусан, қуйидаларни ёзган.

Сиз судда ютиб чиқдик деганингизда ҳам бунинг ижроси анча югур-югур билан, муддатларни сунъий чўзишлар билан давом этиши мумкин. Чўзишлар ортида одатда «манфаат» турган бўлади. МИБ — суднинг ажралмас қисми. Суднинг юзи фақатгина судьялар, суд ходимлари эмас. Суд ҳужжатининг ўз вақтида, камчиликсиз, соат механизмидек аниқ ишлаши ижро қилиниши ҳам суднинг юзи. Суд — давлатчиликнинг энг катта устуни. Унинг обрўси бўлмаса, давлатнинг ҳам ҳурмати бўлмайди. Давлат қуриш суддан бошланади.

МИБ колоссал ўзгариши керак. Русланбек Давлетовга ўхшаган раҳбар тайинланиб, прокуратура тизимидан чиқарилиб, Судьялар олий кенгашидек орган мақоми берилиши керак, — дейди ҳуқуқшунос.

Ўзбекистон Республикасининг «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги қонуннинг 8-моддасида ижро ҳужжатида кўрсатиладиган талаблар аниқ кўрсатилган. Бироқ амалиётда ижро ҳужжати берадиган органлар томонидан ушбу талабларга риоя этмаслик ёки давлат ижрочилари томонидан асоссиз равишда қайтариш ҳолатлари кўплаб эътирозларга сабаб бўлмоқда, бунга йўл қўйган ходимларнинг ҳаракатларига тегишли муносабат билдирилмоқда.

Шуни қайд этиш жоизки, токи ижро ҳужжатини шакллантириш рақамлаштирилмас экан, бу каби қонун бузилиши ҳолатларини олдини олиш имконсиз ва бу ҳолатдан бюро органлари манфаатдор эмас. Шу боис бюро ва Олий суд ўртасида ўрнатилган электрон ҳамкорлик тизимини янада такомиллаштириш орқали давлат ижрочиларининг ижро ҳужжатларини қайтариш ҳолларига буткул барҳам берилади.

Бу борада ҳар икки идора ўртасида 12 сентябрь куни ҳужжат имзоланиб, ҳозирда амалга ошириш чоралари кўрилмоқда.

Бюронинг Чилонзор тумани бўлими иш юритувидаги АТБ «Микрокредитбанк»дан ундирувчи А.Н. фойдасига жами 98 млн 265 минг сўм ундириш тўғрисидаги ижро ҳужжати бўйича танқидий хабарларга расмий муносабат билдирилган. Жумладан, ижро иши бўйича қарздорга тегишли 38 турдаги автотранспорт воситаларини реализация қилишни олдини олиш мақсадида электрон тарзда тақиқлар ўрнатилган ва Nexia-3 русумли автотранспорт воситаси хатланиб, жарима майдончасига жойлаштирилган. 23 ноябрь куни Тошкент туманлараро маъмурий суди ажрими билан ижро ҳаракатлари вақтинча тўхтатилган. Бюро органлари ўз фаолиятини амалга оширишда қонунийлик, мустақиллик, марказлашганлик, бирлик ва ошкоралик принциплари асосида иш юритади.

Қонун ҳужжатларига кўра, бюро органлари судлар томонидан ўз қарорлари асосида тақдим этилган ижро ҳужжатлари ёки ижро ҳаракатларини тўхтатиш ҳақидаги ажримларини бирдек муҳокама этмаган ҳолда ижросини таъминлайди. Амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳокимликлар ёки бюджет ташкилотлар молиявий мажбуриятларини ундиришда Бюджет кодекси ва қонунчиликда назарда тутилган хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда давлат ижрочисининг қарорига асосан ундирув тегишли ғазначилик бўлинмалари томонидан амалга оширилиши таъминланади. Жорий йил давомида бюро органлари томонидан 946 та ҳолатда 315,4 млрд сўмлик компенсация маблағлари ундирилиши таъминланди.

Давлат ижрочиларида иш юкламаси кўп. Бироқ бу суд ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этилмаслигига баҳона бўла олмайди. Бюро органларида иш ҳажмини асос қилиб, ходимлар сонини кўпайтиришга эмас, ижро жараёнини рақамлаштириш орқали ижро самарадорлигини оширишга қаратилмоқда. Бунинг учун ижро ҳужжатлар юритуви, айланмаси ва ижро этиш босқичлари электрон тарзда 35 та ташкилотларнинг 63 та йўналишдаги ахборот тизимларига интеграция қилинган «Миб Портал» дастури орқали амалга оширилмоқда.

Дастур орқали ижро ҳужжатларини тўғридан-тўғри суд ва бошқа органлардан қабул қилиш, мол-мулкни қидириш, тақиқларни қўйиш ва ечиш, томонларга хабарномалар юбориш, пул маблағларини тақсимлаш, инкассо қўйиш, мол-мулкни аукционга чиқариш ва баҳолашга юбориш каби ҳаракатлар фақат электрон тарзда амалга оширилмоқда.

Соҳада самарадорликни янада ошириш ва суиистеъмолчикларни олдини олиш мақсадида, жорий этилган «Смарт ёрдамчи» электрон платформаси орқали қарздорнинг мол-мулкини аниқлаш ва уларга тақиқ қўйиш тўлиқ автоматлаштирилган. Қарздорлик бартараф этилганидан сўнг тақиқларни автомат ечиш ва бу ҳақда хабардор қилиш тизими жорий этилди.

Қарздорларни ўз вақтида хабардор қилиниши натижасида ўтган 10 ойда 820 мингдан ортиқ ижро ҳужжатлари бўйича қарздорлик давлат ижрочиси томонидан берилган иҳтиёрий муддатда бартараф этилган. Шунингдек, дастур ёрдамида мол-мулки мавжуд бўлмаганини важи билан ижро ҳужжатларини ассосиз равишда тамомлаш ҳолатларига тўлиқ чек қўйилди.

Бюро органлари фаолиятига суд ва бошқа орган қарорларини давлатнинг мажбурлов кучини сафарбар қилмасдан, ихтиёрий ижро қилишга қаратилган ҳуқуқий механизмлар жорий этилмоқда. Жумладан, 1 июнь кунидан ишга туширилган соддалаштирилган ижро этиш институти орқали мажбурий ижро ҳаракатлари амалга оширилмасдан ҳамда фуқароларнинг мол-мулкларига дахл қилмасдан 500 мингга яқин ҳужжатларнинг ижроси амалда таъминланиб, туман (шаҳар) давлат ижрочиларининг иш юкламасини сезиларли камайтиришга хизмат қилмоқда.

Қарздорлардан ундирилган маблағларни электрон тақсимлаш тизими ҳам босқичма-босқич фаолиятга жорий этилиб, жорий йил ўтган даврида 1,1 трлн сўм пул маблағлари давлат ижрочисининг аралашувисиз ундирувчиларга ўтказиб берилди.

Кўплаб эътирозга сабаб бўлаётган алимент ундируви соҳасини ҳам рақамлаштиришга эътибор қаратилди, алимент мажбуриятларини ижро этиш ва назорат қилишнинг ягона «Э-Алимент» электрон ахборот тизими ишга туширилиб, ўтган даврда 1,2 трлн сўм алимент маблағлари ундирилган бўлиб, шундан 898 млрд сўм маблағлар тўғридан-тўғри ундирувчилар банк карталарига йўналтирилган. Қўлланилган маъмурий ва жиноий жавобгарликка қарамасдан алимент маблағлари тўланмаган 323 та ижро иши бўйича 3,7 млрд сўм алимент жамғармасидан тўлаб берилган.

Бугунги кунда ахборот тизими орқали алимент ундируви билан боғлиқ ҳужжатларни «қизил», «сариқ», «яшил» тоифаларга ажратиш режалаштирилиб, асосий эътибор тўловдан бўйин товлаётган қарздорлар билан ишлашга қаратилади. Бугунги кунда мавжуд муаммоларни таҳлил қилган ҳолда соҳага «Мажбуриятлар реестри» институтини жорий этиш борасида таклифлар тайёрланмоқда, — дейилади муносабатда.