«Конституцияга битта нормани киритиб «ҳаётни гўзал» бўлишига эришиб бўлмайди» – депутат Шуҳрат Полвонов

Ўзбекистонда 25 июндан то 1 августгача Конституциясига ўзгартишлар киритиш бўйича фуқаролардан 117 мингдан ортиқ таклиф келиб тушган.

Киритилаётган ўзгариш орасида амалдаги 99-модда (вилоятлар, туманлар ва шаҳарларда (туманга бўйсунадиган шаҳарлардан ташқари) ҳокимлар бошчилик қиладиган халқ депутатлари Кенгашлари ҳокимиятнинг вакиллик органлари бўлиб, улар давлат ва фуқароларнинг манфаатларини кўзлаб ўз ваколатларига тааллуқли масалаларни ҳал этадилар) ҳам бор. Ушбу моддани янги таҳрирда «Тегишли ҳудуддаги ижроия ҳокимиятига вилоят, туман ва шаҳар ҳокими бошчилик қилади. Халқ депутатлари Кенгашларига унинг депутатлари орасидан қонунга мувофиқ сайланадиган раис бошчилик қилади» тарзида ўзгартириш таклиф этилган.

Конституциянинг 90-моддаси бўйича таклиф этилаётган лойиҳанинг аҳамияти ва бу ўзгартириш ижро ҳамда назорат органларига қай даражада таъсир кўрсатиши ҳақида Олий Мажслис Қонунчилик Палатаси депутати Шуҳрат Полвонов «Дарё»га мулоҳазаларини билдирди.

Шуҳрат Полвоновнинг айтишича, ҳокимларнинг бир вақтнинг ўзида ҳам ижро ҳокимиятини ҳамда маҳаллий давлат вакиллик ҳокимиятини бошлиғи сифатида туриши ҳаспўшлаб келинган.

Ислоҳотларни ўтказишда тезкорлик керак, ҳудудлардаги муаммоларни якка бошчилик асосида ҳал қилиш, тезроқ муаммоларни ечимини топади, деган оқлов сабабларини кўрсатдик. Лекин ҳаётимизнинг ўзи бу борада анча салбий натижаларни сувнинг юзига олиб чиқиб берди. Қандай маънода? Бугун ижтимоий тармоқларни кўринг, энг кўп муҳокамага сабаб бўлаётган, агар бўлиб чиқсак: вазир, ҳоким, депутат, журналист, пракурор, суд орасида, мен ўйлайман, биринчи ўринда ҳокимлар ва уларнинг ваколатлари ҳақида. Буни ўзига хос сабаблари ҳам бор, албатта.

Нега шундай бўлди? Нега бугун ҳокимларнинг фаолияти кўпроқ муҳокамага сабаб бўляпти? Фуқароларимиз ҳам конституцияга ўзгартириш киритиш ҳақида таклифлар бераётганда шунчаки уйда ўтириб, зерикканидан таклиф бераётгани йўқ. Улар ҳаётида муаммоларга учраяпти, шу вазиятларга дуч келяпти, ечим топмаяпти масалалар. Шундан келиб чиқиб таклиф беришяптида. Бугун фуқаролар мана шу бераётган таклифида давлат бошқаруви соҳасида яхши томонга ўзгаришларни хоҳлаяпти, шундай бўлишини истаяпти.

Бундан мақсадки, давлат органига, ҳокимликларга мурожаат қилганда ечими топиладиган бўлсин, жойлардаги ҳокимликлар ваколатларини мутлоқ фойдаланувчи сифатида қолиши салбий деб биляпти. Шу сабабли ҳам муҳокамалар жараёнида қўмитамизда ҳам, экспертлар билан ҳам буни маъқул таклиф деб топдик. Бугунги кунда конституциянинг айнан 99-моддасига ўзгартириш киритиш, яъни ҳокимларни ижро ҳокимиятига раҳбар сифатида олиб, вакиллик органларини алоҳида депутатларни ўзининг ичидан сайланган раҳбар бошқаришини назарда тутувчи нормаларни ишлаб чиқяпмиз», - деди депутат.

Лекин конституцияга киритилаётган нормалар бизни бошлаётган ислоҳотларимизнинг бошланғич нуқтаси бўлади. Сабаби айтганингиздек, тасаввур ҳам қилдик конституцияга шундай норма ҳам кирди, лекин бу масалани ечиб бермайди, бу аниқ. Бу аксинча шу соҳадаги ислоҳотни энди натижага эришгунга қадар талаб қилади. Яъни нималарда бу кўринади?

Биринчидан, бугунги кунда маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисидаги қонунимиз амалда. Демак бу қонунни тўлиқ қайта кўриб чиқишимиз керак ёки алоҳида иккита қонун қиламиз. Бу ерда ҳали ҳокимликларни фақатгина маҳаллий кенгашнинг раислигидан кетиши ҳақида гап кетяпти. Бу дегани кенгашнинг ваколатлари кенгайиб кетиб, эртадан бошлаб кенгаш энди ҳокимларни тўлиқ назорат қилар экан, деган тушунчани ҳам бермаслиги лозим. Бундай ўйласак хато бўлади. Чунки тасаввур қилинг кенгашнинг ичида депутатлар ким? Шу маҳаллий ҳудуддаги корхона раҳбарлари, мактаб директорлари, соғликни сақлаш соҳасида, жуда бўлмаса тадбиркор. Ҳаммасининг иши ҳал бўладиган асосий жой – ижро ҳокимияти. Улар вакиллик органига тобе бўлмасаларда кундалик ишлари жиҳатидан ҳокимга тобе бўлади.

Яна битта кейинги муаммо: вакиллик органини ҳам ўтирадиган жойи қаер десангиз – ҳокимият. Унинг моддий таъминоти ҳокимиятда, ташкилий таъминоти яъни кадрлар билан ишлаш, мажлисларга тайёргарлик, ўтказиш. Тўғри биз унга котибият олиб бердик, лекин тўрт-беш кишидан иборат котибият бутун бошли 60 кишилик депутатлар корпусини бошқариш ва уларнинг фаолиятини юритиш учун етарлими? Мана шу масалани бу томонлари ҳам бор.

Қачонки вазият яхши томонга ўзгариб бориши сезилиб бошлайди, конституцияга ўзгартириш киритганимиздан сўнг иккита ҳокимиятни иккига ажратиб уларни бир-биридан фаолият юритишида ҳам мустақиллигини таъминлаб беролсак, ана ўшанда ҳокимларнинг жавобгарлиги, масъулияти ошади. Бу томонда кенгашлар ўзига берилган ваколатни ҳамда босим йўқлигини ҳис қилгандан кейин назорат қилиш функцияси кучаяди. Шу сабаб ҳам конституцияга киритилаётган ўзгартиришлар муҳим, яъни нимаси билан олдимизда қиладиган ишларимизнинг бошланғич нуқтаси бўлганидан, -  деди Шуҳрат Полвонов.