Ўзбекистонда омонат фоизларини поғонали ҳисоблаш: у ўзи нима ва қандай ҳисобланади?

Марказий банк Ўзбекистонда омонат фоизларини поғонали ҳисоблаш схемасини тақдим этди.

«Йиллик 26 фоизгача фойдали банк омонати» каби рекламалар охирги пайтларда кўзга ташланмоқда. Рақамлар ўзига жалб этади, лекин ушбу омонатга қўйилган маблағ бутун давр мобайнида юқоридаги фоиз бўйича ҳисобланмайди.

Омонат бўйича шартлар билан танишиб чиқилса, бундай турдаги омонат фоизлари маълум бир схема бўйича ҳисобланиши англашилади.

Одатда фоизлар кичигидан каттасига қараб, баъзида эса аксинча ўзгариши мумкин. Фоизлар қатъий давр учун (масалан, ҳар чоракда) кескин ўзгаради.

Шу томонлама ушбу омонат турлари бўйича даромадлар зинама-зина юқорига кўтарилишга солиштирилади. Аммо бу кўтарилиш айтарли даражада юқори даромад олиб келмайди.

Асосан, ушбу омонат тури бўйича фоизлар 2-4 даврга бўлинади ва ҳар бири учун маълум фоизлар белгиланади. Банклар омонатчиларни жалб қилиш учун ушбу маркетингдан фойдаланади.

Муддат охиридаги юқори фоиз ставкаси (ёки аксинча, муддат бошидаги юқори фоиз ставкаси) оддий аҳолини чалғитувчи жозибали «сароб» ҳисобланади.

Фоизлари поғонали ҳисобланадиган омонат турларини банклар реклама қилаётганда, улар ушбу омонат бўйича одатда ҳақиқий фоиз ставкасини эмас, балки омонат муддатининг қисқа оралиғида қўлланиладиган максимал фоиз ставкасини кўрсатишларини эътиборга олиш зарур.

Омонат бўйича максимал ва ҳақиқий фоиз ставкаси нимани англатади?

Омонат бўйича максимал фоиз ставкаси – бу омонатнинг тўлиқ муддати давомида маълум давр учун ўрнатилган максимал фоиз ставкаси ҳисобланади.

Ҳақиқий фоиз ставкаси – бу омонатнинг ҳақиқий қийматини ҳисоблашингиз мумкин бўлган фоиз ставкаси.

Бу кўрсаткични билиш орқали, омонат даромадни ҳисоблаб, ушбу шартлар асосида пулларни омонатга жойлаштириш ҳам мумкин.

Дейлик, 1 йиллик омонат фоизларини поғонали усулда ҳисобланиши бўйича таклифларни кўриб чиқиляпти:

• Биринчи давр: 1-3 ой – йиллик 18%
• Иккинчи давр: 4-6 ой – йиллик 21%
• Учинчи давр: 7-9 ой – йиллик 23%
• Тўртинчи давр: 10-12 ой – йиллик 26%

Натижа қуйидагиларни англатади: 1 млн сўм миқдоридаги омонатга банк бир йил ичида 219 972,60 сўм тўлайди.

Агар фоиз кўринишида ҳисобланадиган бўлса, ушбу сумма омонатни 21,9 фоизини ташкил этади:

Айнан шу кўрсаткич омонатнинг ҳақиқий фоиз ставкаси ҳисобланади. Яъни ушбу омонат бўйича йиллик 26 фоиз даромад эмас, йиллик 21,9 фоиз даромад ҳисобланади.

Омонат бўйича фоизларни ҳисоблаш тартиби тўғрисидаги маълумотлар қаерда батафсил кўрсатилади?

Банклар маълумотларни жойлаштиришда қуйидагиларда омонатларнинг фоиз ставкаларини кўрсатади:

• веб-сайтлар ва банк мобил иловалардаги нашрларда;
• фоизларни ҳисоблаш миқдори, тартиби ва муддати бандида;
• муддатидан олдин шартномани бекор қилиш шартларида.

Аввалроқ Марказий банк кенг тарқалган онлайн фирибгарлик схемаси ҳақида огоҳлантиргани ҳақида хабар берилган эди.