Футболчи ва мураббийлар учун нашр қилинган «Орзу» номли китоб муаллифи Маҳмаюсуф Бердиев «Қандай қилиб голурар ҳужумчига айланиш мумкин», деб номланган мақоласини «Champioant.asia» нашрида эълон қилди.
Қандай қилиб голурар ҳужумчига айланиш мумкин?
Футболда гол уриш велосипед ҳайдашдек осон иш! Мен муболаға қилмаяпман. Ҳазиллашмаяпман! Аммо бугунги кунда ҳужумчиларимиз нима учундир, «гол уриш жуда қийин иш», — деб нолийди. Ва бунинг натижасида ҳужумчининг гол уриш қобилияти қийинчиликлар ва муаммолар билан маҳкам боғланиб қолишини хаёлига ҳам келтирмайди. Кўпчилик ҳужумчиларимиз ўзларини билмай туриб, ўзига панд бериб қўйиб, кейин ҳайрон бўлиб юради: «менда ҳеч нарса чиқмаяпти ёки бўлмаяпти». Мен уларга шундай деган бўлардим: «Сизда ҳаммаси бор ва бўлади».Футболчининг танаси руҳий томондан берилган бу буйруқни қонун сифатида қабул қилади ва бунинг натижасида ҳужумчиларимиз гол уриш имкониятларини кўкка совуриб, бошини чангаллаб юраверадилар. Ҳужумчи аслида қандайлини унинг руҳий дастури белгилаб беради. Бу кўп жиҳатдан ҳужумчи ўзини қандай дастурлашига боғлиқ.
Мен Игорь Шквирин, Азамат Абдураимов, Жафар Ирисметов, Максим Шацких, Анвар Бердиев, Зафар Холмуродов каби ҳужумчилар ўйинини катта қизиқиш билан кузатганман. Бу ҳужумчиларимиз гол уриш қобилияти ёки голни сезиш қобилиятига қараб, бир–биридан кескин фарқ қилади. Муҳими қандай қилиб гол уриш эмас, муҳими уларда самарадорлик бор эди. Улар бу самарадорликни қандай қилиб қўлга киритди?
Агар улардан самарадорлик боисини сўрасангиз, улар буни тушунтириб бера олмайди. Нима учун? Шунинг учунки, ҳар бир устанинг ўз ҳақиқати бўлади. Демак, улар ўз тажрибасини, ўз кашфиётини, ўз ҳақиқатини бошқа бировга бера олмайди. Бу худди бирор бир шоир ёки бастакор ўз илҳомини бошқа бировга бера олмагандек гап. Чунки, мингта ҳужумчининг ёки мингта устанинг ўз шахсий ҳақиқати, ўз шахсий тажрибаси бўлади. Ҳақиқатни ҳеч бир ҳолатда, ҳеч қандай усул билан бериш мумкин эмас. Улар ўз ҳақиқати нимадан иборат эканлигини тушунтириб бера олмайди. Агар улар ўз ҳақиқатлари нимадан иборат эканлигини билганида ва бошқа бировга бера олганида, ўзбек футболи ҳужумчиларга тўлиб кетарди.
Қўшимча тарзда тушунтираман. Бу уста футболчилар сизга кўпроқ машқ қилишни ёки тўпни қай вазиятда қандай тепишни ургатиши мумкин. Аммо улар ўша гол урган вазиятларидаги кайфиятини ёки ҳолатини, ҳақиқатини тушунтириб бера олмайди.
Мен айтаётган ҳақиқат ўзи нима ва бунга қандай эришиш мумкин? Ўзингизга маълумки, ҳар бир инсон танасини ақл бошқаради. Ақл эса иккита таркибий қисмдан, онг ва ботиний онг (чуқур онг ёки жўнроқ тушунтирсам, ғойибона онг)дан иборат. Бу икки тушунча фанга маълум.
Онг жисмоний танамизга тегишли бўлган бешта сезги органимиз: таъм билиш, ҳид билиш, ушлаб ҳис қилиш, эшитиш ва кўриш орқали келадиган маълумотлар асосида инсон танасини бошқаради. Ботиний онг эса руҳий қисмингиздан келадиган маълумотлар асосида танани бошқаради. Ботиний онг ўзида инсоний ақл ва олий ақл ўртасидаги бўғинни ташкил этади, у воситачи бўлиб, унинг ёрдамида биз чексиз илмдан улуш оламиз. Бизнинг ақлий салоҳиятга мойил хатти–ҳаракатларимиз руҳийга айланади.
Шундай қилиб, сиз ботиний онгни бошқармоқчисиз ёки унинг имкониятларидан фойдаланмоқчисиз. Аммо ботиний онг осонгина кириладиган макон эмас. Сиз унинг тилини билишингиз керак, акс ҳолда сизни ҳеч ким эшитмайди. Бу аудиторияга қандай қилиб кирса бўлади? Бу эшикдан кириш имкони борми? Албатта, бор!
Худо юқтирган илм бор! Худо ҳамма инсонга бир хил имконият яратиб қўйибди. Шунчаки, онгсиз равишда, тасодифан бу илмдан фойдаланишни ўзи учун кашф қилган инсонлар мавжуд ва бу илмдан фойдалана олмайдиган инсонлар бор, холос. Аслини олганда ҳар бир инсон буюк иқтидор соҳибидир!
Футболчининг шундай руҳий ҳолати бор-ки, бу чексиз илмдан у улуш олиши мумкин. Бу умуман бошқа олам. Бу руҳий ҳолатни хоҳласангиз, бошқа ўлчам дунёсининг «дарвоза»си деб аташингиз мумкин. Истасангиз, «дунёлар оралиғидаги йўлак» ёки «транспортёр» деб аташ мумкин, ном асл моҳиятни ўзгартириб қуймайди. Футболчи майдонда ҳар доим, ҳар сония танлов қаршисида туради. У кўплаб вариантлар ичидан энг тўғри вариантни қачон танлайди? Қачонки, мана шу руҳий ҳолатга киргандагина. У қабул қилган ҳар бир қарор шундагина энг тўғри бўлиб чиқади. Демак, бу ҳолатда ўша ботиний онг танангизни бошқаради.
Бу руҳий ҳолатга кирганингизда, маълумотлар оқими сизни худди қор кўчкисидек босади. Маълумотлар олтинчи сезги кўринишида сизга намоён бўлади. Табиий равишда сизда савол туғилади: бу маълумотлар нимадан иборат?
Сиз тўпни, майдонни, рақиб футболчилари, жамоадошларингиз танасини, уларнинг майдондаги жойлашувини ва майдондаги вазиятни бутун борлиғингиз билан ҳис қила бошлайсиз. Айнан ҳис қила бошлайсиз! Сиз «кўра» бошлайсиз, рақиб футболчиларининг фикрини олдиндан ўқийсиз, унинг нима қилмоқчи эканлигини олдиндан биласиз ва сизда унинг ҳаракатларига қарши ҳаракат тизими автоматик тарзда ишга тушади. Сиз ҳар доим рақиблардан бир сонияга ва бир қадам олдинда бўласиз. Ҳар бир вазиятда сиз қандай қарорга келишингизни улар олдиндан кўра олишмайди. Сиз худди ёруғликка чиқиб, баланд тепаликда бўлиб қолганга ухшайсиз ёки сиз ўзингизни «Кўрлар жамоаси»даги кўзи очиқ одамдек ҳис қиласиз. Айни мана шу ҳолатда гол ҳам, футболчининг юксак техникаси ҳам бор. Албатта, ҳужумчининг интеллекти ярим ҳимоячиникидан фарқ қилади. Ҳужумчи рақиб жарима майдони ва ҳимоячилари ичида қўлайликни, лаззатни ҳис қилиши шарт. Сезгиларни эшитиш керак, тушуняпсизми?
Ишонтириб айтаманки, сизда ички сезги очилгач, бу сезгиларни аниқ сўзлар билан тушунтириб бера олмайсиз. Уларни жуда шартли равишда фақат бизнинг «ҳа» ва «йўқ», «тўғри» ва «нотўғри», «оқ» ва «қора»ларга тенглаштириш мумкин. Чунки биз билимни, яъни, кўз билан кўрадиган, қулоқ билан эшитадиган нарсаларни дунёнинг барча тилларида тушунтириб беришимиз мумкин. Аммо «илм тили» инсоният томонидан ҳали ўйлаб топилмади.
Сиз бу сезгини озми-кўпми тинглашни ўрганиб олганингиздан сўнг, ўзингизни нақадар қудратли футболчи эканлигингизни ҳис қиласиз. Ана шунда сиз кўпчилик футболчилар, ё тавба, буткул тескариси футбол ўйнаётганини кўра оласиз. Бизга айнан онг ва ботиний онгдан келадиган маълумотларни ажрата билиш муҳим. Ва мана шу ақлни вақтинча жаврашдан тўхтатиб, барча эътиборни сезгига қаратиш лозим. Бор-йўғи шу!
«Керакли пайтда керакли жойда пайдо бўлиш» тушунчасини футболга голландиялик афсонавий ҳужумчи Йохан Кройф олиб кирганди. У жуда заковатли ва ҳужумчи фалсафасини тушуниб етган футболчи бўлган. У ўзининг бошидан кечирган руҳий жараёнларни мантиқан таърифлашга ҳаракат қилган. Шунга ўхшаш бир қанча иқтибосларни келтираман:
«Мен ўйламайман, шунчаки ҳаракатланаман».Тьерри Анри
«Мен ўз сезгиларимга таянган ҳолда футбол ўйнайман».Лионель Месси
«Мен учун дунёдаги энг ёқимли овоз, бу гол урганимда тўп билан тўр ўртасида чиқадиган овоздир».Рууд ван Нестелрой
Футболчилар руҳиятига бағишланган «Орзу» китоби муаллифи Маҳмаюсуф Бердиев
Изоҳ (0)