“Аҳоли ҳукуматни мунтазам саволга тутиши керак” — Самарқандда атом энергиясидан тинч йўлда фойдаланиш бўйича анжуман ўтказилди

Жорий йил 5 декабрь куни Самарқанд шаҳрида атом энергетикасини ривожлантириш ва ундан тинч мақсадларда фойдаланишга доир халқаро анжуман бўлиб ўтди. Тадбирда Ислом ҳамкорлик ташкилотига (ИҲТ) аъзо 30 та давлатдан 500 нафар иштирокчи қатнашди, дея хабар берди “Дарё” мухбири.

Мулоқотда бугун дунёда ядро энергетикаси ривожланиб бораётгани, соҳада хавфсизликни таъминлаш долзарб масала экани тўғрисида суҳбатлашилди. Анжуман очилишида Халқаро атом энергияси агентлиги бош директори Рафаэл Гросси нутқ сўзлади.

Иқлим ўзгариши, углеводород захиралари камайиб бораётгани ва бошқа қатор омиллар ядро энергетикаси ривожига йўл очмоқда. Яқин йилларда дунёда ядровий энергетика қамровини ҳозиргидан уч бараварга ошириш режалаштирилган. Бунда “Атом тинчлик учун” шиорига амал қилиш муҳим. Бугун атом энергетикасидан нафақат энергия ишлаб чиқаришда, балки соғлиқни сақлаш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва озиқ-овқат саноатида ҳам кенг фойдаланилмоқда. Шу боис, мазкур соҳани ривожлантириш кўплаб тармоқларга фойда келтиради, деди ташкилот раҳбари.

Анжуманда атом энергетикаси соҳасида Россия, АҚШ, Ғарбий Европа, Япония, Жанубий Корея, Хитой давлатлари тажрибаси муҳокама қилинди. 

Тадбирда айтилишича, ҳозирда Ислом ҳамкорлик ташкилотига 57 та давлат аъзо. Уларда дунё аҳолисининг 27 фоизи яшайди. Мазкур мамлакатларнинг халқаро ядро энергетикасидаги улуши 5 фоизни ташкил этади. Яқин йилларда қуриладиган атом электр станциялари ҳисобига бу кўрсаткич сезиларли ўсиб боради.

Мулоқот доирасида АҚШ давлат департаментининг халқаро хавфсизлик ва қуролсизлантириш бюроси бош маслаҳатчиси Жастин Фридман журналистларга интервью берди. Эксперт фикрига кўра, аҳоли Атом электр станцияси (АЭС) қурилишидан хавотирга тушиши мумкин.

Одамларда қурилаётган АЭС хавфсиз ва муҳимми, деган савол туғилади.

Мутахассис сифатида айта оламанки, агар АЭС сўнги технологиялар асосида қурилса, унда хатар йўқ. Лекин аҳоли, хусусан, ўша ҳудудда яшаётган инсонлар заводни қураётган компаниялар ва ҳукуматни доимо саволга тутишлари керак.

Яъни, бу АЭС хавфсизми, зарарсизми, заводдан чиқаётган чиқиндилар қаерда, қандай қайта ишланади, деган саволлар доимо берилиши шарт, деди мутахассис.

Ўзбекистонда ҳам АЭС қурилиши бошланган. Маълумотларга кўра, ҳозирда лойиҳаларни кўриб чиқиш ва тасдиқлаш ишлари кетмоқда.

Тадбирда Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов ҳам чиқиш қилиб, мамлакатда АЭС қуришдан бошқа чора қолмаганини айтди.

Ўзбекистонда 85 фоиз электр энергияси табиий газ ёрдамида ишлаб чиқарилади. Биз яқин йилларда газ экспорт қилувчи мамлакатдан импортёрга айландик. Шунинг учун соҳада янги энергия технологияларни жорий этиш зарур. Кўп йиллик режаларда энергетикани ривожлантириш учун ядро станцияларни кўпайтириш муҳим деб ўйлаймиз”,дея таъкидлади вазир.

“Ўзатом” агентлиги масъулларининг маълум қилишларича, ҳозирда АЭС қуриладиган ҳудудда муҳандислик–қидирув ишлари олиб борилмоқда. Шу билан бирга, қурилиш бўйича лойиҳа ҳужжатларини тасдиқлаш жараёни кетмоқда.

Ўзбекистонда кичик қувватли АЭС қурилиши

Жорий йилда Жиззах вилояти Фориш туманида 330 МW қувватга эга (ҳар бири 55 МW қувватли 6 та реактордан иборат) АЭС қуришга киришилди. Бу бўйича “Ўзатом” агентлиги ҳузуридаги “АЭС қурилиши дирексияси” ДУК ва “Росатом” тузилмасидаги “Атомстроекспорт” АЖ инжиниринг компанияси ўртасида шартнома тузилган. Келишувга асосан, АЭС Россия лойиҳаси асосида қурилади. Унга “Росатом” бош пудратчи бўлади ҳамда жараёнда Ўзбекистон компаниялари ҳам иштирок этади.

• Маълум қилинишича, АЭС қурилиши инвестиция маблағлари ҳисобидан амалга оширилади.
• Ҳозиргача бу борада бир неча банклар сармоя киритиш таклифини билдирган.
• 2025 йил якунигача майдонга АЭС жойлашуви бўйича рухсатнома олиш режалаштирилган.
• Муҳим асбоб-ускуналар ўз вақтида жойлаштирилса, 2029 йил якунида станциянинг биринчи қисми ишга туширилиши кутилмоқда.