Бугун, 5 декабрь куни Тошкент шаҳрида “Туркий халқлар тарихида Туркистоннинг ўрни” мавзусида халқаро анжуман бўлиб ўтди. Бу ҳақда “Дарё” мухбири хабар бермоқда.
Тадбир Туркий давлатлар ташкилоти, Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети ҳамда Туркий давлатлар география кенгаши ҳамкорлигида ташкил этилди. Анжуманда Туркия, Ўзбекистон, Қозоғистон, Озарбайжон, Қирғизистон ва бошқа давлатлардан ташриф буюрган олимлар, халқаро ташкилотлар вакиллари маърузалари билан иштирок этди.
Журналистика ва оммавий коммуникациялар университети ректори Шерзодхон Қудратхўжаевнинг айтишича, ҳозирда туркий халқларнинг бирлашуви долзарб аҳамиятга эга.
Билга Хоқоннинг сўзлари биз учун жуда муҳим: Эй, туркий элим, ўзлигингга қайт. Ўзингни англа, янада юксалгайсан. Ушбу даъватли сўзлар замирида анча маъно бор. Чунки туркийлар ўзлигини англаши, тарихини билиши – катта муваффақиятларнинг бошланиши бўла олади. Бугун дунёнинг турклари бирлашяпти.
Бизда Заҳириддин Муҳаммад Бобур, Алишер Навоий даврларидан кейин Буюк ипак йўли йўқ бўлиб, сув йўлларига айланди. Ўртада темурийлар давлатининг парчаланиши, аҳилликнинг йўқолиши бизни ожиз қилди. Қайсидир маънода, биз 300-400 йил давомида “уйқу”га кетдик, “ухладик”. Бизда тараққиёт, технологиялар бўлмади ва бу жуда катта фитналарга олиб келди. Буни усмонлилар ва бобурийлар империяларининг парчаланишида кўришимиз мумкин.
ХIX–ХХ асрлар ҳам жуда оғир кечди. Жадидлар кириб келди. Қодирий, Чўлпон, Фитрат ва бошқа жадид боболаримиз бизни уйғотишни бошлади. Лекин афсуски, болшевиклар ҳукумати, ундан олдин Чор Россиясининг бу ерга келиб парчалаши, социализм қуриш ғояларига халқларимиз алданди.
1991 йилда Ўзбекистон мустақилликка эришгани жуда қувончли бўлди. Кейин туркий давлатлар кенгаши, сўнгра ташкилот тузилди. Лекин афсус, бошида биз туркийлар бир-биримиздан ҳайиқдик, бир-биримиздан чўчидик. Пантуркизм деган гаплар айтилди. Пантуркизмдан ўзимиз – туркийлар қўрқдик. Лекин бу иборани бошқалар ўйлаб топганди ва у биз учун атайин қилинганди”, — деди журналист.
Тадбир ҳақида гапираркан, Ўзбекистон Фанлар академияси шарқшунослик институти катта илмий ходими Феруза Жуманиёзова унда бир қатор масалалар кўриб чиқилишини айтди.
“Анжуман доирасида туркий бирлик, турк дунёсининг қадим ўтмиши, Туркистон давлатчилиги, туркийлар маданияти ва санъати, Туркистон халқларининг фанга, ислом дини ривожига қўшган ҳиссаси мавзуларидаги маърузалар тингланади. Бугунги кунда туркий дунё шиддат билан интеграция жараёнига қадам қўймоқда. Айтиш керакки, туркий давлатларнинг иқтисодий, сиёсий ва маданий ҳамкорлигини уларнинг ўтмишдаги бирлигини англашсиз тасаввур қила олмаймиз”, — деди олима.
Феруза Жуманиёзованинг қўшимча қилишича, Туркий давлатлар ташкилоти нисбатан ёш бўлгани учун баъзи соҳаларда оқсамоқда.
“Иқтисодий, йўл-транспорт ва яна бошқа соҳалардаги бирлашувларни тез амалга оширишимиз керак. Ҳозирда туркий давлатлар таълим соҳасида ҳам бирлашиши зарур. Масалан, Европада Erasmus таълим дастури бор. Шуни эквиваленти бизда йўқ. Яна айтиш мумкинки, туркий давлатлар тарихини ёки бошқа йўналишларини ўрганишга йўналтирилган йирик лойиҳалар ҳам мавжуд эмас. Шуларни қўллаб-қувватловчи ташкилот ҳам йўқ. Мана шу жиҳатларга эътибор беришимиз керак. Туркий давлатлар олимлари ўртасидаги қўшма лойиҳаларсиз мақсадларимизга эришишимиз қийин”, — деди турколог.
Халқаро анжуманнинг иккинчи куни (6 декабрь) ҳам иштирокчилар томонидан қатор маърузалар тингланади. Туркийлар тарихига доир мавзулар ўзаро муҳокама қилинади. Анжуманнинг амалий натижаси сифатида маърузачи олимлар ва иштирокчиларнинг илмий мақолалари алоҳида тўплам шаклида нашр этилади.
Изоҳ (0)