Бухоро тиллалари, Хива кумушлари, ёш Улуғбек ва ноёб миниатюрлар: Маданий мерос конгресси сенсациялари маълум бўлди 

Айни пайтда Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммлаштириш Бутунжаҳон жамиятининг Самарқанд шаридаги VII халқаро конгресси бўлиб ўтмоқда. Унинг доирасида бир қатор фойдали ва қизиқарли янгиликлар ҳам эълон қилиб борилмоқда. Шу жумладан, Ўзбекистон маданиятига оид топилмаларнинг кўлами анчагина кенгайганлиги қувонарлидир.

Айниқса Қуръони каримнинг нусхаси, дунёдаги энг қадимий ва нодир қўлёзма асарлардан ҳисобланган Ўзбекистонда ноёб Катта Лангар Қуръони қўлёзмасининг йўқолиб кетган намуналари жамланиб борилаётганлиги конгрессда иштирок этаётган жаҳон ҳамжамияти вакилларининг эътиборида бўлмоқда.

Конгрессда эълон қилинган муҳим топилмалардан бири бу Мирзо Улуғбекнинг ёшликдаги сурати топилгани ҳақидаги маълумотдир. Бу ҳақда халқаро конгрессда чиқиш қилган “Ш. Маржоний” номидаги фонд жамғармасининг тўқимачилик ва қўлёзмалар коллекцияси куратори Галина Ласикова маълум қилди.

Миниатюрада устоз ва шогирд анъаналари, шунингдек машҳур Шайх Ориф Озодий ва ёш Мирзо Улуғбек тасвирланган бўлиб, қизиғи “Ошиқлар йиғини” деб номланувчи мазкур асарнинг муаллифи маълум эмас. Тахмин қилинишича, миниатюра XVII асрдаги Бухоро мактабига мансуб ҳисобланади.

“Мероснинг янги қирраларини кашф этиш: Ўзбек коллекциялари жаҳон тўпламларида” халқаро конференциясида Туркманистон давлат музейидан Хива хони кумушлари топилганлиги тўғрисида ҳам маълум қилинди. Айни пайтда музей фондида ХIX аср охири ва ХХ аср бошларига оид аёллар заргарлик буюмларининг тўлиқ тўпламини акс эттирувчи олтин билан қопланган кумушдан ясалган ранг-баранг заргарлик буюмлари сақланмоқда. Тўпламдаги буюмлар ўзининг шаклларга бойлиги, кўп сонли маржонлари, зираклари ва энг нозик қадама нақшлари билан ажралиб туради.

Ўзбекистонда заргарлик санъати ҳам узоқ йиллик тарихга эга. Буни Бухоро яқинидан топилган милоддан аввалги II минг йилликка оид нодир тилла хазиналар ҳам тасдиқлайди. Америкалик археолог Сорен Starkнинг маълум қилишича, 2022 йилда Бухоро Сўғдидаги йирик аҳоли пункти ўрнида нодир тилла хазина топилган.

Гарчи манзилгоҳнинг ўзи сақлаб қолинмаган бўлса ҳам ушбу объектда олиб борилган қазиш ишлари мобайнида шаҳар четидан яна шунингдек, бронза даврига оид ноёб олтин буюмлар, хусусан, учбурчак шаклидаги нафис олтин сирғалар ҳам топилган. Ҳозирда олтин хазина Бухоро музей-қўриқхонасида жамланган.

“Ўзбекистон ислом маданиятининг энг қадимги ва энг қадрли марказларидан бўлиб, ҳатто халифа Ҳазрати Усмон даврига тегишли Мусъҳаф ҳам айнан шу ерда. Фикрмича бу янада оммалашиши учун унинг электрон нусхаларини яратиш, кенг миқёсда чоп этиш ва тарқатиш керак.

Ўйлайманки, Ўзбекистонда ҳам бу каби ташаббусларни илгари сурадиган жонкуярлар кўплаб топилади”, – деди Марказий Осиё ва Кавказ институти раиси, профессор Фредерик Старр.

Шунингдек, конгресс давомида Ўзбекистон тарихига оид санъат намуналари Грециянинг Корфу оролидан топилгани эълон қилинди. Бу ҳақда Корфу оролидаги Осиё санъати музейи директори Деспина Зерниоти “Мероснинг янги қирраларини кашф этиш: ўзбек коллекциялари жаҳон тўпламларида” мавзусидаги конференцияда маълум қилди.

Доктор Зерниотти Ўзбекистон жануби ҳудудидаги қадимий давлат бўлган Гандҳаранинг ноёб санъат намуналари тўпламларига алоҳида эътибор қаратди. Бутунжаҳон жамияти мазкур тўплам “Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида” туркумининг навбатдаги жилдида чоп этилишини эълон қилди. Альбом Корфу оролидаги Осиё санъати коллекцияси билан бир қаторда Афинадаги Бенаки музейи коллекциясини ҳам ўз ичига олади.

Шериклик ҳуқуқи асосида.