“Толибон” Хитойнинг “Бир макон, бир йўл” форумида қатнашишни режалаштираётгани ҳақидаги хабар кутилмаган ҳодиса бўлди. Бу Хитойнинг “Толибон” ҳукуматини тан олиш бўйича позицияси ва бунинг Афғонистон келажагига таъсири борасида кўплаб саволлар туғдирди.
“Дарё” қирғизистонлик сиёсатшунос, “Дипломат” ижтимоий-сиёсий тадқиқотлар маркази раҳбари Денис Бердаков билан эксклюзив суҳбатда вазият юзасидан муҳим маълумотларга эга бўлди.
Бердаков Хитойнинг мураккаб позициясига шундай изоҳ берди:
Афғонистондаги сиёсий вазиятдан Хитойнинг боши қотган. Бир томондан улар “Толибон”ни экстремистик режим дея аниқ қилиб таъкидламоқда. Хитой расмийлари улар қандай қилиб ҳатто давлат режими бўла олишига тушунмаяпти.
Бошқа томондан, Афғонистон “Бир макон, бир йўл”нинг муҳим элементи бўлиб, у орқали Яқин Шарққа кўплаб асосий линиялар ўтади. Бундан ташқари, Афғонистон Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатлари каби ноёб ер элементларига бой минтақа. Хулоса қилиб айтганда, Хитой амалий иш қилди. У “Толибон”ни (ва ҳукмрон мафкура сифатида ислом фундаментализмини) тан олмайди, лекин у Афғонистоннинг ҳукмрон элитаси билан савдо қилишга тайёр ва уларни ўзининг лойиҳасига имкон қадар кенгроқ жалб қилмоқчи.
Бердаков Хитой—Афғонистон муносабатларининг фалсафий аҳамияти сифатида Афғонистон мисолида Хитойнинг мафкуравий ва ахлоқий амалиётлари ўзгараётганига эътибор қаратди.
Бу ҳаракат Афғонистонга ижобий таъсир қиладими, деган саволга мутахассис шундай деди:
Ҳозирча Хитой ва “Толибон” ҳайратланарли даражада ўзаро тил топишмоқда, деб ишониш учун барча асослар бор. Афғонистон империялар ўзининг чўққисига чиққан жой бўлган. Улар қадриятларни кўтариш, таъсир ўтказиш учун курашган. Хитой “Толибон” ва бутун Афғонистон халқи ишларига аралашмайди. У савдо таклиф қилади. Бу ҳар икки томонга ҳам мос келади. “Толибон” уларни қадрлашларини ёки тан олишларини истаётгани йўқ. “Толибон” уларни тушунишларини истамоқда. Хитой эса бунга тайёр.
Афғонистондаги иқтисодий манфаатлар ва барқарорлик салоҳияти ҳақида гапирар экан, Бердаков агар “Толибон” ўзини ўзи ичкаридан йўқ қилмаса, Хитой у орқали Ўрта Шарқ ва Марказий Осиёга алоқаларни йўлга қўяди, деб ишонч билдирди.
Изоҳ (0)