Россия Украинага бостириб кириш учун қанча пул сарфлаяпти?

Россия Украинадаги уруши учун қанча маблағ сарфлаётгани ўрганилди. Бу ҳақда The Economist хабар бермоқда.

Россия 2022 йил февраль ойида Украинага бостириб кирганидан бери мамлакатга жуда катта зарар келтирди. Украинада минглаб одамлар ҳалок бўлди ва миллиардлаб долларлик инфратузилма вайрон қилинди.

Шунга қарамай, бу зарарларнинг барчаси учун Россия нисбатан кам харажат қилган. Мамлакат иқтисоди деярли ҳамма кутганидан анча яхши ҳолатда. Урушнинг тўғридан тўғри молиявий харажатлари — одамлар, машина ва қуролларга сарфланган маблағ — ҳайратланарли даражада паст.

Россиянинг бюджети, айниқса унинг ҳарбий бюджети ҳақида маълумотлар ноаниқ. Шундай экан, Россиянинг Украинага бостириб кириши учун қанча маблағ сарфлаётгани ҳақидаги тахминлар ҳам аниқ бир нуқтада тўхтамайди.

Бироқ нашр турли мутахассислар билан маслаҳатлашиб, таҳлиллардан фойдаланиб, бир тўхтамга келган. Бу Россия ҳукуматининг мудофаа ва хавфсизлик учун сарфлаган маблағлари тўғрисида урушдан олдинги прогнози ва уни аслида сарфланаётган маблағ билан солиштиришни ўз ичига олади. 

Бу унинг босқинчилик харажатларини йилига 67 миллиард доллар ёки мамлакат ялпи ички маҳсулотининг (ЯИМ) 3 фоизини ташкил қилади. Бу тарихий меъёрларга кўра, арзимас миқдор. 

Шундан сўнг, Россия иштирок этган ва айрим ҳолларда қатнашмаган бошқа урушларга сарфланган харажатлар ҳисоблаб чиқилди.

Маълумотларга кўра, Иккинчи жаҳон урушининг энг юқори чўққисида СССР ялпи ички маҳсулотнинг 61 фоизини уруш ҳаракатларига сарфлаган. Тахминан шу вақтнинг ўзида Америка ялпи ички маҳсулотининг тахминан 50 фоизини ҳарбий кучларига сарфлайди.

Россия нега Украинага босқин учун бунчалик кам сарфлаётганини учта сабаб тушунтиради. 

Биринчиси сиёсий. Россия ҳукуматидаги кўпчилик Украинага қарши урушни “махсус ҳарбий операция” сифатида кўрсатишда давом этишни хоҳлайди. Бундай операция ялпи ички маҳсулотнинг икки хонали фоизини ташкил этиши мантиқий эмас.

Иккинчиси иқтисодий. Россия уруш ҳаракатларини кенгайтириш ўз фуқароларига қимматга тушмаслиги учун курашади: 

• пул босиб чиқариш инфляцияни келтириб чиқаради, турмуш даражасини пасайтиради; 
• банкларни давлат қарзи билан юклаш ҳам худди шундай таъсир кўрсатиши мумкин; 
• солиқларнинг кўтарилиши ёки давлат харажатларининг мудофаага кўп миқдорда йўналтирилиши ҳам шахсий даромадларни камайтиради.

2024 йилда президентлик сайловлари бўлиши ҳисобга олинса, бу Владимир Путин учун муаммо ҳисобланади. Путиннинг ғалабаси аниқдек кўринади. Лекин у, масалан, 2011 йилги қонунчилик сайловларида бўлгани каби, йирик намойишлар туфайли шарманда бўлишини истамайди, — дейилади хабарда.

Учинчи сабаб кенгроқ мудофаа иқтисодиётига тегишли. Бугунги қуролли кучлар аввалгиларига қараганда анча самарали. Уларни бошқариш учун камроқ одамлар талаб этилади. Шунингдек, уларнинг машиналари ҳар доимгидан аниқроқ ҳаракатланади.

“Харажат касаллиги”нинг иқтисодий назарияси шуни кўрсатадики, юқори маҳсулдорликка эга тармоқлар вақт ўтиши билан ЯИМнинг кичикроқ улушини эгаллашга мойилдир. Демак, бугунги кунда 1945 йилдагидан анча кам маблағ сарфлаб, кучли армия сотиб олиш мумкин.

Аввалроқ етакчи давлатларнинг 2022 йилги ҳарбий харажатлари эълон қилингани ҳақида хабар берилганди.