Нидерландиядаги Халқаро жиноят суди (ХЖС) геноцид, уруш жиноятлари, инсониятга қарши жиноятлар ва босқинчилик жиноятлари учун жавобгар шахсларни жавобгарликка тортиш билан шуғулланади. Бугунги кунда ушбу жиноятларни содир этганликда гумон қилинаётганлар орасида Россия президенти Владимир Путин ҳам бор.
Путин Украинанинг босиб олинган ҳудудларидан Россия ҳудудига аҳолини (болаларни) ноқонуний кўчириш каби ҳарбий жиноятлар учун жавобгар экани айтилмоқда. Халқаро жиноят судининг ҳибсга олиш ҳақидаги ордери Путиннинг ҳаракатланиш эркинлигини расман чеклайди. ХЖСга аъзо бўлган ва унинг юрисдиксиясини қабул қилган 123 та давлат Владимир Путин уларнинг ҳудудига кириши биланоқ уни ҳибсга олиши талаб қилинади. Бундай давлатлар қуйидаги хаританинг яшил рангида кўрсатилган:
Халқаро жиноий судда сиртдан суд жараёни амалга ошириш мумкин эмас: судланувчига фақат экстрадиция қилинган тақдирдагина ҳукм чиқарилиши мумкин. Яъни, Путиннинг иши судда кўриб чиқилиши учун у шахсан Гаагада бўлиши керак, бунинг эҳтимоли жуда паст экани айтилмоқда. Копенгаген университети халқаро ҳуқуқ профессори Кевин Жон Хеллер Путинни ҳибсга олиш эҳтимолини қуйидагича баҳолайди:
“Россия президентини ҳибсга олиш ордери юқори даражадаги муҳим воқеа. Ҳар куни амалдаги давлат раҳбари халқаро суд томонидан айбланавермайди. Лекин Путиннинг яқин келажакда ҳибсга олиниши истиқболлари ниҳоятда кам”, — деди у
Украина ҳисоб-китобларига кўра, Россия 16 мингдан ортиқ болани мамлакатдан олиб чиқиб кетган. Ҳибсга олиш тўғрисидаги ордер Халқаро Гаага суди учун муҳим қадамдир. Мутахассислар Владимир Путинни судлаш учун ХЖС ҳақиқий имкониятга эга бўлишига шубҳа қилмоқда.
Шунга ўхшаш энг машхур ишлардан бири оммавий қотилликда айбланган Суданнинг собиқ президенти Умар ал-Баширга қарши ишдир. Ал-Баширни ҳибсга олиш учун ордер Халқаро Гаага суди томонидан ўн йилдан кўпроқ вақт олдин чиқарилган. 2020 йилда, президент ҳокимиятдан ағдарилганидан бир йил ўтиб, Судан ҳукумати уни экстрадиция қилишга рози бўлган. Аммо ҳозиргача бу амалга ошмаган. Ҳозирча Умар ал-Башир ўз ватанида 1989 йилги давлат тўнтариши учун судланмоқда. Собиқ президент ҳозир 78 ёшда.
Мутахассисларнинг фикрича, Россияда амалдаги тузум кучли экан, юқори мартабали амалдорларга ҳукм чиқаришнинг иложи йўқ. Россия президенти Гаагадаги Халқаро суд ҳибсга олиш ордер берган тўртинчи давлат раҳбаридир. Путингача уч давлат раҳбарини ҳибсга олиш учун ордер берилган (улардан бири юқорида келтириб ўтилди):
- Ливия президенти Муаммар Каддафи. Уни ҳибсга олиш учун ордер 2011 йилда чиқарилган. У оммавий норозилик намойишларини бостириш операцияси давомида инсониятга қарши жиноят содир этганликда айбланган. Каддафи суд жараёнини кўришгача яшамаган, уни исёнчилар ўлдирган.
- Кот-д'Ивуар президенти Лоран Гбагбо. 2011 йилда у сайловларда ютқазган, бункерга яширинган, аммо ҳужумдан кейин ҳибсга олиниб, Гаагага олиб кетилган. Гбагбо ҳокимиятни сақлаб қолиш мақсадида содир этилган инсониятга қарши жиноятларда айбланган. 2019 йилда у оқланган.
Халқаро жиноят суди томонидан ҳукм қилинганлар орасида энг машҳурлари қуйидагилар:
- Конго демократик республикасидан Томас Лубанга Дило, фаол қуролли милиция асосчиси. 2012 йилда у аскар болаларни ёллаш ва улардан фойдаланишда айбланиб,14 йилга қамалган.
- Конго демократик республикасидан қурол сотувчиси Жермен Катанга 2014 йилда уруш жиноятлари ва инсониятга қарши жиноятларга ёрдам бергани учун 12 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинган.
- Жан-Пьер Бемба (Конго собиқ вице-президенти) 2016 йилда уруш жиноятлари ва инсониятга қарши жиноятлар учун 18 йилга озодликдан маҳрум этилган.
- Малилик жиҳодчи Аҳмад Ал Фақий ал Маҳди 2016 йилда Халқаро Суд томонидан жаҳон мероси объектларини вайрон қилгани учун тўққиз йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинган эди.
Изоҳ (0)