Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлишининг асосий макроиқтисодий мувозанатларга таъсири баҳоланди. Бу ҳақда Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (ПМТИ) хабар берди.
Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлиши узоқ давом этаётган жараён.
Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлиши бошқа давлатлар билан иқтисодий алоқаларни яхшилаш, товар айирбошлаш ҳажмини ошириш, ташқи рақобатбардошликни кучайтириш, шу билан бирга бозор муносабатларига ўтиш жараёнини тезлаштиришга замин яратиши мумкин.
Аммо тарифларни пасайтириш натижасида маҳаллий ишлаб чиқаришнинг заиф тармоқларига зарар етказиш хавфи ҳам мавжуд.
Тадқиқотда ЖСТга аъзо бўлишнинг асосий шарти сифатида Ўзбекистондаги тарифлар даражасини ЖСТга аъзо давлат бўлган Қозоғистон даражасига тушириш кўзда тутилган (тарифларнинг ўртача даражасини амалдаги 7,4 фоиздан 5,7 фоизга тушириш).
Таҳлил натижаларига кўра қуйидагилар аниқланди:
- тарифлар туширилиши ва ички нархларнинг пасайиши натижасида экспорт жозибадорлиги ошиши ҳисобига экспорт ҳажмининг 0,06 фоизга ўсиши ва ички товарлар таклифининг 0,03 фоизга камайиши;
- импортнинг 0,06 фоизга ўсиши ва маҳаллий товарларга бўлган талабнинг 0,03 фоизга камайиши;
- давлат бюджети даромадларининг қисқариши ҳисобига жами жамғармаларнинг 0,35 фоизга пасайиши;
- жамғармалар ҳажмининг камайиши ҳисобига инвестициялар даражасининг 0,16 фоизга пасайиши;
- ички нархларнинг пасайиши натижасида истеъмолнинг 0,11 фоизга ўсиши.
Биринчи босқичда Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлиши ва бунинг натижасида тарифлар туширилиши маҳаллий маҳсулотларга талабнинг маълум даражада пасайишига олиб келади.
Бу, ўз навбатида, маҳаллий компаниялар фаолияти самарадорлигини ошириш заруратини келтириб чиқаради, акс ҳолда хорижий компаниялар билан нарх рақобатига дош бера олмайдиган самарасиз корхоналар бозордан чиқиб кетади.
Янги шароитларга муаммосиз ўтишни таъминлаш ва Ўзбекистонда миллий корхоналарни ташқи рақобат шароитларига босқичма-босқич тайёрлаш учун янги шарт-шароитлар яратиш тавсия этилади.
Хорижий компанияларнинг Ўзбекистон бозорига кириши билан тарифларнинг босқичма-босқич пасайтирилиши:
- маҳаллий ишлаб чиқарувчилар учун ишлаб чиқариш жараёнини оптималлаштириш;
- технологик ва кадрлар базасини такомиллаштириш орқали сифатни ошириш;
- корхонанинг нарх сиёсатини қайта кўриб чиқиш ҳамда истеъмолчиларнинг диди ва афзалликларини тизимли равишда ўрганиш учун сигнал бўлади.
Бунда йирик компанияларнинг ЖСТга кириш шартларига тайёрлик индексини йиллик баҳолаш амалиётини жорий этиш самарали механизм бўлиши мумкин.
Бу ерда 14 та тенгламали, 13 та эндоген (қиймати модель ичида белгиланувчи) ўзгарувчидан иборат модель таркиби билан танишиш мумкин.
Тадқиқотнинг ушбу босқичида моделнинг дастлабки натижалари Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлишининг жами самарасини кўрсатади. Яъни тармоқлараро ўзгаришларнинг таъсири келажакдаги тадқиқотлар объекти ҳисобланади.
Шунингдек, субсидиялаш тартиб-қоидаларини бекор қилиш оқибатларини ўрганиш ҳам тадқиқотнинг ушбу босқичида ҳисобга олинмайди.
Изоҳ (0)