«Биз коронавирусни жуда беҳурмат қилиб юбордик». Тошкентнинг бош шифокори янги чекловлар ва ковид-марказларнинг қайта очилиши ҳақида

Ўзбекистонда 28 июндан янги карантин чекловлари ўрнатилиши ортидан Тошкент шаҳри «қизил» ҳудуд деб белгиланди. Пойтахтда касалланишлар сони аввалги ойларга нисбатан камаяётган бўлса ҳам Зангиотадаги юқумли касалликлар шифохонасида бўш жойлар қолмай, ковид-марказлар қайта очилмоқда. Тошкент шаҳар Соғлиқни сақлаш бош бошқармаси бошлиғи Анвар Алимов «Дарё» мухбири Мусулмонбек Иброҳимов билан суҳбатда пойтахтдаги умумий эпидемиологик вазият, ковид-марказлар очиш зарурати ва янги карантин чекловларининг қанчалик ўринли экани ҳақида сўз юритди.

«Ваҳимага ўрин йўқ»

Тошкент шаҳар Соғлиқни сақлаш бош бошқармаси бошлиғи Анвар Алимовнинг сўзларига кўра, COVID-19 мавсумий кўтарилиш хусусиятига эга. Хусусан, Ўзбекистонда 2020 йили коронавирус инфекцияси билан касалланиш ҳолатлари июнь ойи охири — июль ойи бошида кескин кўтарилган эди. 2021 йил ёзида ҳам тахминан шундай манзара кузатилмоқда.

«Бу йил июнь ойи бошида ва сўнгги кунларда касалланганлар сони кўтарилиши кузатилди. Сўнгги 6 ойдаги эпидемиологик суриштирувларга кўра, беморларнинг 82 фоизи инфекцияни коронавирусга чалинган шахслардан юқтириб олган. Ўтган йили асосан 50 ва ундан катта ёшдаги кишилар касалликка чалинган бўлса, бу йил нафақат ўрта ёш, балки чақалоқларда ҳам касаллик қайд этилмоқда», — дейди Алимов (мутахассиснинг қайд этишича, «вирусли касалликлар кўтарилган ҳозирги пайт»да, бир ой олдин, болалар орасида касалланиш жуда кўп бўлган, «ҳозир ҳам иситмаловчилар жуда кўп»).

Шундай бўлса-да, Анвар Алимов аҳолини ваҳимага берилмасликка чақирмоқда. «Ҳеч қандай ваҳимага ўрин йўқ — захира ўринларимиз, вақтинчалик сақлаш марказларимиз етарли. Республика муассасалари — Тиббиёт академияси клиникалари, Республика эпидемиология, микробиология ва юқумли касалликлар институти клиникаси, Вирусология институти клиникаси ҳам — зарурат туғилгудек бўлса — шай ҳолда, кадрлари тайёр. Бу масалада ҳеч қандай ваҳимага ўрин йўқ», — дейди у.

«Аммо бир нарсани ёдда тутишимиз керак — COVID-19 ўзига нисбатан ҳурматсизликни ёқтирмайди. Биз уни жуда беҳурмат қилиб юбордик — жамоат жойларида ҳам, автобусларда ҳам, емакхоналарда ҳам, ишхоналарда ҳам, корхоналарда ҳам. Бизга қўйилган учта асосий талаб (ниқоб тақиш, ижтимоий масофа сақлаш, гигиена қоидаларига риоя қилиш)ни тўлиқ бажаришни унутиб қўйдик. Коронавирус биздан кетди деб ўйладик, лекин у биздан кетгани йўқ, у атрофимизда юрибди ва бизни кузатяпти», — деди Алимов.

Тошкент шаҳар ССББ бошлиғининг қайд этишича, шу кунларда касалликка чалинган беморларнинг аксарияти суҳбат вақтида жамоат жойларида ижтимоий масофа сақламагани, ниқоб тақмаганини тан олган. Ўз навбатида, Анвар Алимов коронавирус устидан ғалаба қозонишнинг энг самарали усули вакцинация эканини алоҳида қайд этиб ўтди.

«Вирусли касалликларни енгишнинг энг самарали усули — эмлаш. Ҳозирги кунда Ўзбекистонда тиббиёт ходимларининг 80 фоизи, мактабгача таълим тизими ходимларининг 67 фоизи, ўрта таълим тизими ходимларининг 63 фоизи эмлаб бўлингани натижасида улар орасида касалланиш ҳолатлари камайди. Нафақат улар орасида, балки улар билан мулоқотда бўладиганлар орасида ҳам касалланиш даражасини самарали даражада камайтиришга эришдик», — дея қайд этиб ўтди бош бошқарма бошлиғи.

Ковид-марказлар нега икки ой аввал эмас, энди очиляпти?

Пойтахт ССББ бошлиғининг қайд этишича, бир ой аввал Зангиотадаги иккита юқумли касалликлар шифохоналарига ётқизилаётган беморларнинг 49 фоизи Тошкент шаҳридан, қолган 51 фоизи Тошкент вилояти ва бошқа ҳудудлардан эди. Бугунги кунга келиб, «Тошкент шаҳрида касалланиш кўрсаткичлари муайян даражада кўтарилиши натижасида», Зангиотадаги беморлар орасида пойтахтлик беморлар улуши 67 фоизгача ўсган.

Айни вақтда, ССВ статистикасига кўра, Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятида коронавирус инфекциясининг тарқалиши билан боғлиқ вазият сўнгги уч ой (апрель—июнь) ойларида барқарорлашган. Жумладан, пойтахтда апрелда 5072 та ҳолатда коронавирус аниқланган бўлса, май ойида бундан 412 тага кам, июнь ойида эса 1104 тага камроқ ҳолат қайд этилган. Тошкентда кўрсаткичлар барқарор (юқори) бўлгани билан, бошқа ҳудудларда касалланиш кўрсаткичлари ошган.

Шу муносабат билан июль ойидан бошлаб Тошкентда махсус тақсимот марказлари (вақтинчалик ковид-марказлар) фаолияти қайтадан ташкил этила бошланди — уларнинг асосий қисми 2020 йил охирида, коронавирус тарқалиши билан боғлиқ вазият сокинлашгани сабаб, консервация қилинган эди. Анвар Алимовнинг қайд этишича, уч ой аввал Республика махсус комиссияси ушбу марказларнинг муайян қисмини қайта тайёрлаш вазифасини қўйган.

«Саралаш ва диагностика марказлари COVID-19’га қарши курашда жуда самарали эканини кўрсатган эди. Уч ой аввалги топшириқ асосида Ўзбекистон бўйича 17 минг захира ўрин шакллантирилган. Июнь ойи бошида ушбу захира ўринларининг 20 фоизидан фойдаланиб келинаётган эди», — деди Алимов. Айни вақтда, ССББ бошлиғи нима учун пойтахтда бундай марказлар аввалроқ, масалан, май ойида ёки июнь бошида очилмаганига изоҳ берди.

«Зангиотадаги шифохоналаримизнинг май—июнь ойларидаги юкламасига эътибор берсак, 4 минг ўринли мажмуада 1600—1800 нафар атрофида бемор ётган. Тайёр шифохона бўла туриб, бу ерда вақтинчалик ковид-марказни очсак, 700—800 беморга мўлжалланган марказда 50—60 киши ётса, юклама 50 фоиздан кам бўлса, бундай муассаса фаолияти қониқарсиз бўлиб қолади. Биз ковид-марказларни очишдан аввал барча эпидемиологик ҳолатларни кузатдик, шифохоналарга юкламалар оша бошлагач, марказларни қайтадан очишни бошладик», — деди у.

Анвар Алимовнинг сўзларига кўра, ҳозирги вақтда ковид-касалхоналарда даволаш ишлари ўртача 13 кундан 10 кунгача қисқарган, соғайган беморларни реабилитациядан ўтказиш учун Тошкентдаги 100 ўринли 5 та кўп тармоқли клиникада махсус бўлимлар очилган. Бундан ташқари, пойтахт тез тиббий ёрдам тизимида экспресс-тест ўтказиш тартиби йўлга қўйилган.

«Яъни, чақирувга чақирилган тез ёрдам бригадаси, агар беморда COVID-19’га яқин клиник симптомлар кузатилаётган бўлса, унинг бурнидан суртма олиб, экспресс кўрик ўтказади — натижаси 5-6 дақиқада чиқадиган бундай тестлар 87 фоиздан 92 фоизгача тўғри, хатолик жиҳати жуда кам. Бу ҳам касалликни эрта аниқлашнинг бир усули», — дейди Анвар Алимов. Мутахассиснинг тушунтиришича, агар натижа мусбат бўлса, тез тиббий ёрдам бригадаси оилавий поликлиникага ахборот беради. Шундан сўнг Санитария-эпидемиология осойишталиги маркази (СЕС)дан келиб, бемордан қўшимча ПЗР-тест олади.

Алимовнинг қўшимча қилишича, Тошкентдаги 150 ўринли 3-сонли туғруқхонада коронавирусга чалинган ҳомиладор аёлларни даволаш учун ихтисослашган клиника очилган — ҳозирда ушбу клиника 60 фоиз юклама билан ишламоқда. «Ҳомиладор аёлларда касаллик ўта оғир кечиши, уларга вакцина ва вирусга қарши бирорта дорини қўллаб бўлмаслиги сабабли, уларнинг тўлиқ шифокор назоратида бўлишини таъминлаш мақсадида 3-сонли туғруқхона мажмуасини шунга йўналтирдик», — деди пойтахтнинг бош шифокори.

Тошкент шаҳар ССББ бошлиғи берган маълумотларга кўра, ҳозирда Тошкент шаҳрининг ўзида 34 та хусусий, 9 та туманлараро ва 4 та республика муассасаларида ПЗР-тестларни топшириш учун шароитлар ташкил этилган, пойтахтда кунига «ўртача 6—7 минг нафар контактда бўлган одамлардан ПЗР-тестлари олиняпти». Мутахассиснинг қайд этишича, «ўтган йили худди шу даврда ПЗР-тестларни ўтказиш имкониятимиз бугунгига нисбатан 10 баробар кам эди».

Коронавирус 20:00 гача юқмайдими?

Ўзбекистонда 28 июндан карантин чекловлари кучайтирилиши эълон қилинди. Жорий этилган чекловлардан бири ресторан, умумий овқатланиш объектлари ва чойхоналар билан боғлиқ бўлиб, уларнинг фақат 08:00 дан 20:00 гача ишлашига рухсат берилди (фақат Қашқадарёда улар 22:00 гача ишлаши мумкин). Айни вақтда, рухсат этилган вақтда ушбу муассасаларнинг 50 фоиз жойи бўш туриши шарт.

Амалда янги карантин чекловларининг фақат шу қисми ишлади — ижтимоий тармоқларда Қувадаги кабобхона ходими 20:00 дан кейин ҳам кабоб пиширгани учун муассаса эгасига 12 миллион сўм жарима ёзилаётгани акс этган видеоёзувлар тарқалди (шу билан бирга, шу кунларда Тошкентда меҳмон бўлган Россиянинг Comedy Club лойиҳаси артистлари Тошкентдаги япон таомлари ресторанларидан бирида, катта эҳтимол билан, 20:00 дан кейин тушган суратлари ҳам тарқалди — ушбу ресторанга нисбатан бирор чора кўрилгани ҳақида маълумот йўқ).

Ушбу чеклов, табиийки, ресторан ва бошқа турдаги емакхоналар эгаларининг ҳақли норозиликларига сабаб бўлмоқда. «Бу чекловлар столларни осонгина масофа сақлаган ҳолда жойлаштириш мумкин бўлган ресторанларга тааллуқли, аммо ҳеч қандай масофа сақланмайдиган жамоат транспорти, бозорлар ва бошқаларга тааллуқли эмас. Яъни, вирус мутацияга учраб, 23:00 дан кейин эмас, айнан 20:00 дан кейин хавфли бўлиб қолишини тушуниб етдик. Бу вирус транспортда хавфли эмаслиги ва кечки соат 20:00 гача мулойим ухлаши қаердандир маълум бўлибди», — дейди ресторатор Санжар Мақсудов.

Тошкент шаҳар ССББ бошлиғи Анвар Алимов «Дарё» мухбири Мусулмонбек Иброҳимов билан суҳбатда бу қарор «одамларнинг фаол меҳнат фаолиятини сақлаган ҳолда, меҳнатдан ташқари вақтида контактини камайтириш мақсадида» қабул қилинган ва, унинг фикрича, «эпидемиологик жиҳатдан жуда тўғри» қарор. Алимовнинг таъкидлашича, бу қарор билан «одамларнинг 20:00 дан кейин кераксиз контактда бўлишининг олди олинмоқда».

«Бир нарсага аҳамият бериш керак. Бизда асосий иш жараёни соат 08:00 дан соат 17:00—18:00 гача давом этади — бу борада тегишли механизмлар жорий қилинган, кун давомида барча (иш) жойларда карантин қоидаларига амал қилиниши керак. Энг фаол контакт қачон бўлади? Одамлар ҳар хил ташкилот, ҳар хил маҳалла ва хонадондан чиқиб, кафе ёки паркларда йиғилади. Иш жойингиз ёки оилангизда кимнингдир иситмаси чиқса, бундан дарров хабар топасиз. Аммо ресторан, паркларга кираётганларни ҳеч ким назорат қилмайди», — дейди у.

Анвар Алимовнинг қайд этишича, коронавирусни бемор кишидан юқтирганларнинг «энг кўп қисми кечқурун кафелардаги ўтиришлар, дискотекаларда», контактда бўлиш орқали юқтиргани аниқланган. «Биз буни ўргандик. Улар карантин талабларига амал қилмаган — масофа сақламаган, ниқоб тақмаган ва ҳоказо», — дея қўшимча қилди Тошкент шаҳар ССББ бошлиғи.

Шунингдек, Анвар Алимов сўнгги ҳафталарда бутун Ўзбекистон бўйлаб, хусусан, Тошкент шаҳрида ўтказилган кўплаб танловлар коронавирус инфекциясининг тарқалишига салбий таъсир кўрсатганига доир гап-сўзларга ҳам муносабат билдирди. «Мен эпидемиологиянинг қонуниятларини шифокор сифатида биламан, аммо эпидемиолог эмасман. Ўтказилаётган тадбирларнинг муайян қисмида қатнашувчилар олдиндан текширувдан ўтяпти ва тадбирлар ўтказилаётган жойларга коронавирус билан касалланганлар киритилмаяпти», — деди у.