«Агар ўзбеклар Иордания ҳақида билганидами, жон деб келган бўларди». Амманда таҳсил олаётган ўзбекистонлик Фадрийя Фарҳод ҳикояси

Иордания ҳақида аксарият ўзбекистонлик тасаввурга эга эмас. У қаерда жойлашгани, аҳолисининг турмуш тарзи, ҳаёти, даромадлари ҳақида ҳам деярли билмаймиз. Масалан, о‘збекистонликларни Россия, Европа, Корея, Туркияга ишлашга ёки ўқишга кетганини кўп эшитамиз. Ўзимизнинг ҳам чет элда таҳсил олаётган, ишлаётган танишларимиз талайгина. Лекин Иорданияга ишлашга ёки ўқишга кетган ўзбекистонликлар ҳақида эшитмаганмиз.

Тошкентда туғилиб ўсиб, айни пайтда Иордания пойтахти Амман шаҳрида таҳсил олаётган Фадрийя Фарҳод «Дарё»га мамлакатдаги ҳаёт, арабларнинг турмуш тарзи, таълим тизими ҳақида ҳикоя қилиб берди.

Иордания — ўқиш учун энг афзал давлат

Болалигимдан доимо хорижда ўқиш ниятим бўлган. Бироқ оилада энг кичик фарзанд бўлганим учун бу  менга ушалмайдиган орзудек туюларди. Шунинг учун Иорданияга ўқишга боришим кетишимдан икки ҳафта олдин аниқ бўлган. Унгача деярли барча давлат ҳақида маълумот тўплаб, ижтимоий тармоқлар орқали четда таҳсил олаётган талабалар билан суҳбатлашиб чиққанман. Мен учун таҳсил оладиган давлатимда араб тилида мулоқот бўлиши энг муҳим жиҳатлардан бири эди. Шу сабабли бошидаёқ Малайзия, Туркияга эмас, араб давлатларига кўпроқ қизиққанман.

Бир куни интернетдан маълумот излаб ўтирганимда, ҳозир таҳсил олаётган университетим чиқиб қолган. Очиғини айтсам, ўша пайтдагина Иордания мусулмон ва араб мамлакатлигини билганман. Бу ернинг ҳавоси, хавфсизлиги ва шарт-шароити билан танишиб, кетишим учун энг афзал давлат деб топганман.

Келиб, араб давлати ҳақида тассаввурларим ўзгарди

Амманга учиб келишдан олдин, албатта, қўрқув ҳисси бўлган. Сабаби бу ерда ҳеч кимни танимасдим, интернетдан топган маълумотларимдан бошқа нарса билмасдим. Бироқ Аллоҳга таваккал қилиб, онам билан учиб келганмиз. Қирғизистонлик оила бизни илиқ кутиб олган ва керакли маълумотларни берган. Инглиз тилини яхши билганим учун махсус дастур орқали уй топиш қийин бўлмаган. Келганимиздан икки кун ўтиб, топган янги уйимга онам билан кўчиб ўтганмиз.

Иорданияни араб давлати бўлгани учунми, билмадим, табиати иссиқ деб тасаввур қилганман, аммо Амман бизни совуқ ҳавоси билан кутиб олган. Яна худди Лондон каби жуда кўп ёмғир ёғиши ҳам ажаблантирган. Араб мамлакатига кетаётганимда гўёки у ерда Starbucks, МcДональдs’га ўхшаган жойлар бўлмайдигандек туюларди. Бир қанча вақт мамлакатда яшаб, фикрларим анчагина ўзгарган.

Иордания одамлари мен кутгандан анча инсофли, очиқкўнгил экан. Бошида араб тилида унча гапиролмаслигим ҳисобига четдан яқинда келганим тез билиниб қоларди. Бироқ араблар ўзгача ҳурмат билан бизга муносабатда бўлган. Айниқса, илм олишга келганимни билиб қолишса, хурсанд бўлиб, узундан узун дуо қиларди. Ҳатто ҳужжат тўғрилайдиган жойларда ҳам аёлларга ўзгача ҳурмат борлиги, қадрланиши қувонтирган. Балки, Иорданияни бошиданоқ яхши кўриб қолишимга сабаб шу бўлгандир, билмайман.

Келганимда битта ҳам ўзбек тополмаган бўлсам-да, рус, турк, қозоқ, қирғиз танишлар орттирганман. Қисқа қилиб айтганда, янги давлатга кўникиш қийин кечмаган. Бошиданоқ худди туғилиб ўсган жойимдек яшаб кетганман.

Арабларнинг урф-одатлари

Арабларнинг урф-одатлари, овқатланиши, яшаш тарзи бизникидан анчагина фарқли. Масалан, биз ўзбеклар таомларимизга уларчалик кўп зираворлар солмаймиз, жуда кўп қаҳва, сут ичмаймиз, ўта катта бозор ҳам қилмаймиз. Бу ернинг деярли барча дўконларида тайёр қайноқ қаҳва сотилади, зираворларнинг алоҳида қатор-қатор дўконлари ҳам кўп. Одамлар дўкондаги битта эмас, иккита аравани тўлдириб бозорлик қилишга одатланган. Нонлари ингичка бўлгани учунми, битта олганда камида 15-20 та нон олишади.

Контракт ва ўқиш

Ўқиш ҳақида гапирадиган бўлсам, контракт ҳар бир олийгоҳнинг йўналишига қараб белгиланган. Масалан, менинг университетимда битта семестр 600 доллар. Бизнинг факультет «Фиқҳ-ул ҳанафий» энг нархи арзон факультет ҳисобланади. Сабаби бошқарувчиларнинг асосий мақсадлари пул эмас. Бундан ташқари, қўшимча бепул дарсларни ҳурматли устозлар ўтади, агар уларда бир семестр давомида қатнашилса, кейинги семестрда 150 доллар чегирма қилиб беришади.

Ҳеч ким ўқишга мажбурланмайди

Университетимни яхши кўраман. Сабаби таълим тизими, устозлари, тартиби, номи, жойлашиши, шароити, нархи, талабаларга эътибори ёқади. Масалан, ҳар семестр бошида шароитимиз, иштиёқимиз, ибодатларимиз ва шунга ўхшаш масалаларда саволлар беришади. Мана бу фанни, мана бу куни, шу соатда ўқийсан деб мажбурлашмайди. Доим танлов ҳуқуқини беришади, қўлларидан келганча енгиллик яратишга, докторларни малакаларини оширишга ҳаракат қилишади.

Докторларнинг ҳаммасида дарс ўтадиган фанидан етарлича илми бўлади. Талаба араб эмаслигини билишса, албатта, ёрдам беришади.

Амманда ўзи тепа-пастликлар кўп, университетим тепаликда жойлашгани учун борган одам тоғга чиққандек тоза ҳаводан нафас олиб келади.

Университетларда тўрт йиллик ўқиш тизими йўқ

Иорданиядаги ўқишнинг биздан энг катта фарқи таълим тизимида. Мамлакатда тўрт йиллик ўқиш тизими ҳам йўқ. Олийгоҳларда мажбурий соат ва кунлар белгиланмайди. Қайси кун, қайси соат ва қай бир ўқитувчида ўқишини талабаларнинг ўзи танлайди. Яъни муайян миқдорда фанлар рўйхати берилади. Мисол учун, рўйхатда 50 та фан; битта семестрда энг кўпи билан еттита, энг ози билан тўртта фан олиш мумкин.

Яна қўшимчасига ёзги семестрда бепул ўқиб, учта фан олиш имконияти бор. Шунга қараб талабалар токи ҳамма фанлардан имтиҳон топширмагунча ўқийверади. Имтиҳонлар фақат семестр охирида эмас, ҳар ой ўтказилади.

Талабаларга маслаҳат

Иорданияга илм олиш учун келмоқчи бўлган абитуриентда, албатта, мактабни битиргани ҳақида шаҳодатнома бўлиши шарт. Усиз давлат университетга кириш учун керакли ҳужжатларни тақдим қилолмайди. Шаҳодатнома Ўзбекистонда араб ёки инглиз тилига таржима қилиб олингани афзал. Ёки бу ерда таржима қилиш муаммо бўлмайди. Амманда Ўзбекистон консуллиги бор. Улар ўзига боғлиқ барча масалаларда ёрдам беради.

Бундан ташқари, Иорданияга диний таълим олиш учун келмоқчи бўлган талабалар бўлса, университет раҳбарияти билан чегирма борасида гаплашиб кўриши мумкин. Чунки айнан шу соҳада имкони борича енгиллик яратишга ҳаракат қилишади. Қуръон ҳофизи бўлганлар учун ўқиш бепул. Яна кўп эшитганман, аъло баҳоларга ўқийдиган талабалар бўлса, уларни бепул ўқитишади ва ҳатто уй-жой билан таъминлашади. Шунингдек, университетларнинг ўзи бу ерда яшаш учун зарур бўлган ҳужжат — иқомани бепул олиб беради.

Талабаларга иш йўқ

Амманда талабаларга иш топиш мушкул, чунки ишга олиш шартлари энг камида араб ва инглиз тилини яхши билишдан бошланади. Ҳам ишлаб, ҳам ўқишга вақт топиш қийин. Вақт топган тақдирингизда ҳам иш топа олишингизда шубҳам бор. Мен хотин-қизлар учун ўз академиямни тузганман; ўша ердаги дарсларим орқали муайян даромадга эгаман. Лекин мен топадиган маблағ академиям ривожи учун ишлатилади. Оилам молиявий жиҳатдан қўллаб-қувватлаб тургани учун пул топишга жиддий эҳтиёжим йўқ.

Нега Иорданияда ўзбеклар кам?

Бу ерда ўзбекларни учратиш эҳтимоли жуда кам. Ўқишга келиб, учтагина ўзбек талабасини кўрдим холос. Учаласи ҳам университетимда таҳсил олади. Улар билан доимо кўришиб, гаплашиб турамиз. Аммо бошқа ўзбекистонликларни кўрмаганман. Бўлса ҳам танимайман.

Иордания ҳақида юртдошларимиз билишганда эди

Кўп ўзбеклар Иордания ҳақида билмайди, шунинг учун ҳам келмайди. Кўпинча араб мамлакати дейилса, Миср ё Саудия тасаввур қилинади. Ҳатто ўзим ҳам бошида бу ерда мен хоҳлаган шарт-шароит ва университет борлигини билмасдим. Юртдошларимиз Иордания ҳақида кўпроқ билганида, жон деб келарди деб ўйлайман. Сабаби Туркия, Россия, Қозоғистон, Қирғизистон ва кўп Европа давлатларидан илм олиш учун талабалар ҳатто оилалари билан келади.

Ўз халқи учун ойлик баланд

Амманда бир ой яшаш учун 500 доллардан 2000 долларгача пул кетади. Лекин ўз халқи учун ойлик ҳам шунга яраша. Масалан, минимал маош 400-500 доллар атрофида. Мен ўқишга келиб, яхши ойликка ишлаётган бирор чет элликни учратмадим.

Яна тўртта тил ўрганишни истайман

Бу ердаги ўқишни тамомламай туриб яна бир Европа университетига онлайн тарзда кириш ниятидаман. Бакалаврни битирганимдан сўнг, магистратура ва докторантура босқичларида ҳам бошқа давлатларда таҳсил олишни режа қилганман.

Шунингдек, ҳозир ўз фаолиятини яқинда бошлаган академиям ва сайтимни ўзим билан биргаликда ривожлантиришдан тўхтамайман. Қўшимча яна тўрт тил ўрганишни ният қилганман. Энг муҳими, илм олиб, китоблар ёзиб, Аллоҳ қодир қилганича юртдошларимизнинг, айниқса, аёлларимизнинг ривожланиши учун ўз ҳиссамни қўшишни истайман.

Хонзодабегим Аъзамова суҳбатлашди