Француз ёзувчиси Гюстав Флобер асарлари жаҳон адабиёти реализм тараққиётида муҳим ўрин эгаллайди. 1 октябрь куни унинг дунёга машҳур «Бовари хоним» романи нашр этилганига 164 йил тўлди. «Дарё» сана муносабати билан асар ҳақидаги қизиқарли фактлар ҳақида маълумот беради.
«Бовари хоним» романининг яратилиш тарихи
XIX аср француз реализми ривожланишининг иккинчи босқичи (1850–1870 йиллар) Флобер номи билан боғлиқ. Француз ёзувчиси Гюстав Флобер 1821 йилда Франциянинг Руан шаҳрида таваллуд топди. У дастлаб Париж университетининг ҳуқуқшунослик факультетини ўқиб тугаллади. Аммо ёшлигидан адабиётга бўлган қизиқиши туфайли ҳикоя, қисса ёза бошлади.Ёзувчи асосан 1857 йилда ёзилган «Бовари хоним» романи билан шуҳрат қозонди. Флобер рус ёзувчилари И. Тургенев, Л. Толстой билан яқин ижодий алоқада бўлган эди. Ижоди Россиядаги адабий жамоатчилик диққатини ҳам ўзига тортди. Ёзувчи ўзига хос асарлари билан жаҳон адабиётида реализм тараққиётига ўз ҳиссасини қўшди.
Флобер бадииятининг француз ва жаҳон адабиётига таъсири катта. Кўпчилик адабиёцҳунослар уни О. Балзакнинг реалистик анъаналари давомчиси деб ҳисоблайди. «Бовари хоним» романи эса Флобернинг дунёқараши ва эстетик тамойилларини акс эттирувчи илк муваффақиятли асари сифатида жаҳон адабиётидан муносиб ўрин эгаллади. Ёзувчи ушбу асар устида беш йил ишлаган эди.
1851 йилнинг кузида Флобер «Бовари хоним» романининг биринчи сюжетини яратди. Флобер у тасвирлаётган манзара – буржуа дунёсининг манзараси унинг умидсизлиги билан ифодаланашини айтиб ўтган эди. Роман устида ишлаётган Флобер «ўйлайманки, китобхонлар биринчи марта ўз қаҳрамонини масхара қиладиган китобни мутолаа қилади», деб ёзади.
Бовари хоним ким эди?
Романнинг бош қаҳрамони – шифокорнинг рафиқаси Эмма Бовари эди. У ахлоқсиз яшайди ва ҳашамат кетидан қувиб, қарзга ботади. Роман сюжети жуда содда ва ҳаттоки қўрқинчли бўлса ҳам, романнинг асл қиймати ҳар бир тафсилотлар орқали ошиб бораверади. Шуни айтиш керакки, Флобер ёзувчи сифатида ҳар бир асарни идеал даражасига етказиши билан танилган эди, ҳар бир сюжет, қўлланилган сўз доим адабиёцҳуносларни ҳайратга солади.Ёзувчи кичик буржуа муҳитининг ваҳшийлигини Эмманинг мистик умидлари ва юксак идеаллари орқали атроф-муҳитга қарши исён қилиши билан моҳирона ифодалайди. Эмма ёзувчининг ҳаётга бўлган даъвоси сифатида романнинг бошқа қаҳрамонларидан юқорига кўтарилиб боради.
Флобернинг «Бовари хоним – бу мен» сўзлари ҳаммага маълум. Эмма Бовари образида буржуа домига тушган романтик қаҳрамон фош этилади. Шу билан бирга, муаллифнинг қаҳрамонга яқинлиги, Флобернинг объективлигига қарамай, ундаги меҳр-шафқатни билдиради. Кейинчалик, француз адабий танқидида «боваризм» атамаси ишлатиб келинди. Бу одамнинг ўзи ва унинг дунёдаги ўрни ҳақидаги нотўғри, бузилган ғояси тасвирини англатди.
Романнинг нашр этилиш тарихи
Роман илк бора Париждаги Revue адабий журналида 1856 йил 1 октябрдан 15 декабргача нашр этилди. Роман нашр этилгандан сўнг ёзувчи ахлоқни бузиш ҳақида асар ёзганликда айбланди ва журнал муҳаррири билан биргаликда 1857 йил январь ойида судга тортилди. Аммо асарнинг катта шон-шуҳрати уни оммалаштирди ва 1857 йил 7 февралдаги оқлов романни ўша йили алоҳида китоб сифатида нашр этишга имкон берди.Романда адабий натурализмнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд. Флобернинг одамга нисбатан шубҳа билан қарашлари унинг асарларида ижобий қаҳрамонлар йўқлигида намоён бўлди. Бугунгача Флобер Франциянинг уч буюк реалистларидан бири сифатида баҳоланиб келинмоқда. Француз реализми тараққиётида Флобернинг фаолияти Балзак ва Стендалнинг асарлари сингари муҳим босқичдир.
2007 йилда таниқли муаллифлар орасидаги сўровномага кўра, «Бовари хоним» романи ўз даврининг энг катта икки романидан биридир. Тургенев бир вақтлар романни «бутун адабий дунёдаги энг яхши асар», деб айтиб ўтган эди.
Роман асосида бугунги кунгача Жан Ренуар, Винсент Миннелли, Александр Сокуров, Клод Шаброль ва бошқалар томонидан фильмлар суратга олинган.
Зулхумор Орифжонова тайёрлади.
Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назаридан фарқ қилиши мумкин.
Изоҳ (0)