Марказий банк рубль ва тенгенинг қадрсизланиши сўмнинг алмашув курсига нима учун таъсир қилмаётганига изоҳ берди

Ҳозирги вақтда коронавирус пандемияси таъсирида жаҳонда ишлаб чиқариш ҳамжлари ва нефть нархининг пасайиши шароитида Ўзбекистоннинг асосий савдо ҳамкорлари бўлган Россия ва Қозоғистоннинг валюталари қадрсизланмоқда. Ўзбекистон Марказий банки мазкур мамлакатлар валюталарининг қадрсизланиши нима учун ўзбек сўмига таъсир қилмаётганига изоҳ берди.

Таъкидланишича, жаҳон иқтисодиётидаги ҳозирги вазиятнинг ўзига хос хусусияти ва унинг Ўзбекистон иқтисодиётига, шу жумладан, валюта бозорига таъсири аввалги глобал иқтисодий шароитлардан бироз фарқ қилади.

Бундан ташқари, йил бошидан банкларнинг молиявий барқарорлигини таъминлаш чора-тадбирлари доирасида кредитлашга бўлган мувозанатли ёндашув, шунингдек, пул-кредит сиёсатининг бозор инструментларидан фаол фойдаланишга ўтилиши умумий ҳисобда валюта бозори конъюнктурасига бевосита ва билвосита таъсир кўрсата бошлади.

Шу билан бирга, ички валюта бозоридаги таклиф таркибида пул ўтказмалари билан бир қаторда хусусий ва давлат секторлари томонидан жалб қилинаётган узоқ муддатли қарз ва инвестициялар кўринишидаги хорижий капиталнинг улуши аста-секин ўсиб борди.

Хусусан, жисмоний шахслар томонидан банкларга чет эл валютасини сотиш ҳажми кетма-кет 4 ой давомида жорий пул ўтказмалари ҳажмидан юқори бўлди.

Натижада рубль ва тенге қадрсизланиши меҳнат ресурслари ҳаракатига чекловлар жорий этилишига ва бунинг натижасида четдан кириб келадиган пул ўтказмаларининг вақтинча пасайишига қарамай, алмашув курсининг ҳозирги динамикаси ҳамда ички валюта бозорида кескин тебранишлар кузатилмади. Ушбу ҳолатни қуйидагилар билан изоҳлаш мумкин:

биринчидан, кутилаётган глобал иқтисодий пасайиш ва пандемияга қарши кўрилаётган чоралар иқтисодий фаолликнинг пасайишига олиб келади. Бунда импорт ва шунга мос равишда хорижий валютага бўлган талабнинг ҳам пасайиши кузатилмоқда;

иккинчидан, иқтисодий ўсишнинг секинлашиши ва коронавируснинг сезиларли таъсири бўлган секторларда кредитларни қайтариш жадвалларининг қайта кўриб чиқилиши ва муддатларининг узайтирилиши ҳисобига банк кредитларига бўлган талабнинг аввал прогноз қилинган кўрсаткичларга нисбатан сезиларли даражада камайиши кутилмоқда;

учинчидан, инқирозга қарши жамғармани шакллантиришда асосан ташқи манбаларга урғу берилаётганлиги валюта бозорига қўшимча таклиф олиб келади;

тўртинчидан, олтин нархининг ўсиши ҳисобига Марказий банкнинг олтин валюта захиралари нейтраллиги тамойили асосида амалга ошириладиган доимий валюта интервенциялари ҳажми ўтган йилдагига нисбатан ўртача 30 фоизга ошишига имкон яратади.

Айни пайтда жисмоний шахслар томонидан банклардан сотиб олинаётган валюта ҳажмининг нисбатан ошиши юқори девалвацион кутилмалар билан изоҳланиб, келгусида рубль ва тенге алмашув курсининг барқарорлашуви ва ўз навбатида, девалвацион кутилмаларнинг пасайишига ижобий таъсир кўрсатиши тахмин қилинмоқда.

Келгусида сўм алмашув курси шаклланиши иқтисодиётнинг импортга бўлган талаби, экспорт ва пул ўтказмаларидан валюта тушумларига даражаси билан боғлиқ. Бугунги кунгача қилинган таҳлиллар миллий валюта алмашув курси динамикасида маълум бир кичик тўғирланишлар бўлиши мумкинлигини ва сўмнинг кескин девалвацияси бўйича эҳтимолларнинг юқори эмаслигини кўрсатмоқда.

Марказий банк жорий вазият ва иқтисодий шароитларни ҳисобга олган ҳолда, коронавирус пандемиясининг ички валюта бозорига таъсирини тегишли равишда баҳолаб, макроиқтисодий барқарорликни таъминлаш юзасидан зарурий чораларни кўриб боради.

Аввалроқ Марказий банк кассаларга келиб тушган нақд пулларни омборхоналарда бир ҳафта давомида алоҳида сақлашни, пластик карталардан фойдаланганда уларни спирт билан артиб туришни, коронавирусдан сақланиш учун нақд пуллардан камроқ фойдаланишни тавсия қилган эди.