Бугун, 27 сентябрь куни Ёшлар иттифоқи пресс-клуби биносида Иккинчи жаҳон уруши пайтида фашистлар томонидан қийноққа солинган, кейинчалик ваҳшийларча отиб ташланган ўзбеклар хотирасини абадийлаштиришга қаратилган «101» лойиҳасига бағишланган матбуот анжумани бўлиб ўтди. Бу ҳақда «Дарё» мухбири Севара Нишонова хабар берди.
Ушбу тадбирда «Совет шуҳрат майдони» фондининг раҳбари Ремко Рейдинг бошчилигидаги Нидерландия делегацияси, қаҳрамонларча ҳалок бўлган ўзбеклар ҳақидаги «101» романи муаллифлари Анвар Эргашев ва Юлия Медведовская, «Korzinka.uz» супермаркетлар тармоғи раҳбари Зафар Ҳошимов, давлат ташкилотлари раҳбарлари, дипломатлар, хорижий ва маҳаллий ОАВ вакиллари иштирок этди.
Ёшлар Иттифоқи биносига кираверишда уруш йилларини ёдга солувчи саҳна кўринишлари намойиш этилди. Ёш актёрлар асирликка олиниб, қийноққа солинган ўзбек аскарлари образини гавдалантирди. Уруш даврларидаги қўшиқлар ижро этилди.
«Совет шуҳрат майдони» фонди раҳбари Ремко Рейдингнинг 20 йиллик тадқиқотлари натижасида дунё аҳли Голландияда отиб ташланган ва дафн қилинган 101 ўзбек, уларнинг фожиали тақдири ва жасорати ҳақида маълумотларга эга бўлди. 2017—2018 йилларда ёзувчилар Анвар Эргашев ва Юлия Медведовскаялар «Ўзбеккино» Миллий агентлиги ҳамкорлигида олиб борган тадқиқотлар эса 101 ўзбек ҳақидаги янги маълумотларнинг юзага чиқишига сабаб бўлди.
Маълум бўлишича, ўзбек аскарлари фашистик Германиянинг йирик «пропаганда машинаси» қурбонларига айланган ҳамда ўта муҳим ва сирли акция учун танлаб олинган эди.
Адольф Гитлер шахсан рейхминистр Геббельс ва рейхфюрер Гиммлерга Қизил армия аскарлари ҳақида пропаганда руҳидаги фильм олишни буюрган эди. Ушбу фильмда Қизил армия аскарлари инсоний фазилатлардан маҳрум бўлган, кучсиз ва тараққий этмаган мавжудот сингари кўриниш бериши керак эди.
Буларнинг барчаси эса Москва учун жанг қилиш арафасида турган аскарларнинг руҳини кўтариш учун қилинаётган эди. Мазкур фильмни яратиш фюрер томонидан энг муҳим топшириқ этиб белгиланди. У 1941 йилнинг ноябрь ойида намойиш этилиши керак эди. Суратга олиш гуруҳига рейхнинг энг яхши кинематографлари жалб этилди. 101 ўзбек асир олинган «Амерсфорт» концлагерида эса фильм учун материал тайёрланиши керак эди.
Фашистлар бир неча ой мобайнида ўзбекларни оч қолдириб, уларга ҳатто сув ичишни ҳам тақиқлаган, аскарларни руҳан ҳамда жисмонан қийноққа солиб, уларни немис аскарларининг руҳини кўтариш учун суратга олинадиган фильмнинг бош қаҳрамонлигига тайёрлар эди.
Шундай кунларнинг бирида суратга олиш гуруҳи «Амерсфорт» концлагерига ташриф буюрди. Қўллари боғланган ҳолда сақланаётган 101 ўзбек аскарига бир дона буханка улоқтирилади. Киночиларнинг фикрича, улар бир бурда нон учун бир-бирини уриб ўлдириши керак эди. Ана шундай жараённи суратга олишга шай турган немисларнинг хафсаласи пир бўлди: Ўзбеклар Гитлернинг барча режаларини чиппакка чиқарди. Улоқтирилган нонни аскарлардан Ёши бўйича энг кичиги бориб олади, уни кўзига суриб, тавоф қилгач, ёши энг катта аскарга узатади. Ёши катта аскар эса бир нонни 101 бўлакка бўлиб, уни ҳаммага улашиб чиқади. Ўзбеклар нонни еб бўлгач, юзларига фотиҳа тортади.
Ўзбеклар томонидан кўрсатилган миллий маданият, тартиб-интизом, қаҳрамонлик немисларни дарғазаб қилади.
Шу тарзда фашист аскарларининг руҳи кўтарилмайди, улар Москва учун жангда мағлуб бўлади. Бу жангда Германия армияси бир миллион нафар аскаридан айрилади. Бу ғалабада Ватан учун мардларча ҳалок бўлган 101 ўзбекнинг ҳиссаси катта!
Иккинчи Жаҳон урушида фашист армиясига қарши курашда матонат кўрсатган 101 ўзбекнинг хотирасини абадийлаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2018 йилнинг 24 июлида «Миллий киносаноатни ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарорни имзолади. Унга илова қилинган «Йўл харитаси»да 2020 йил февралига қадар «101» номли бадиий фильм суратга олиш ҳақида кўрсатма берилган. Иккинчи Жаҳон урушида фашизмга қарши курашда қатнашган ўзбекистонликлар номини абадийлаштиришга бағишланган фильм «101» номли роман асосида суратга олинади.
Изоҳ (0)