«Буюк Ипак йўли бўйлаб»: Қозоғистонлик журналист Тошкент ва Самарқанд ҳақида

Журналист Алибек Бегалинов  «Олмаота—Ўзбекистон» йўналишидаги медиа-автопойгада иштирок этмоқда. Қозоғистоннинг  «Буюк Ипак йўли бўйлаб» телелойиҳаси иштирокчиси Тhе Steppe нашрига Тошкент ва Самарқандда қаерларга бориш ва томоша қилиш ҳақида ҳикоя қилди.

Журналистлар ва блогерлардан иборат жамоа икки машинада 14 кун ичида Тошкент, Туркистон, Самарқанд, Бухоро, Хива ва Урганчга ташриф буюради.

Биз Ўзбекистонга анча олдин — июлда боришни режалаштирган эдик. Бироқ бу ҳозирга тўғри келди — съёмкалар ўтказиш учун Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлигидан расмий рухсат берилишини кутдик.

Тошкент

Ҳаракатларимиз бесамар кетмади — чегарадан муваффақиятли ўтдик, эрта тонгдан съёмкалар бошланди. Бизни Туризм бўйича давлат қўмитаси вакиллари кутиб олди, шунинг учун ҳеч қаерда (йўлда ҳам, объектларда ҳам) ҳеч қандай муаммога дуч келмадик. Шунга қарамасдан, мутлақо ҳамма жойда қўриқчилар рухсат ва ҳужжатларни сўради.

Тошкентда, биринчи навбатда, Амир Темур музейига йўл олдик. Чуқур таассурот қолдирувчи экспонатлар буюк саркарда илм-фан, санъат ва маданиятга ҳомийлик қилганлиги ҳақида ҳикоя қилади. Унинг даврида Буюк Ипак йўли гуллаб-яшнаган.

Шундан сўнг биз Қалдирғоч-бия мақбарасига йўл олдик. Тошкентда Толе Бини исми билан эмас, балки «Муқаддас қалдирғоч» деб аташларини билиб олдик. Унинг мақбараси нафақат қозоқлар, балки Ўзбекистон аҳоли ўртасида ҳам жуда машҳур. Уни қалдирғоч деб аташларининг сабаби, ўз вақтида, Толе би Тошкентда яшаган пайтда, жунғорлар ҳужуми даврида кўчиб кетишдан бош тортган.

Унинг уйига қалдирғоч уй қурган ва Толе би уни бузишдан бош тортган. «Ахир, у муқаддас!», — дейди жунғорлар ҳарбий бошлиғи ҳамда Толе Би ва унинг ён-атрофидагиларни тирик қолдиради. Ажойиб афсона! Яна унинг мақбараси Ислом университети ичида жойлашганлигини билиб олдик. Шунинг учун у ер доим гавжум, талабалар кўп.

Кейин бозорга бордик. Афсуски, машҳур Чорсу реконструкция қилинаётган экан, шунинг учун Олой бозорига йўл олдик ва қуруқ меваларни татиб кўрдик.

Буюк Ипак йўли даврида Тошкент фируза, ложувард, нефрит ва сердолик конлари билан ном қозонган. Бу шаҳарнинг тез тараққий этишига сабаб бўлган.

Тошкентдаги саёҳатимизнинг охирги нуқтаси буюк донишманд, Хожа Аҳмад Яссавий издоши Зангиота мақбараси бўлди. У ҳақда ҳам қизиқарли афсонани эшитдик. Амир Темур фармони билан Туркистонда Яссавий мақбараси қурилиши бошланганда, узоқ вақт ҳеч нарса чиқмаган, тошлар тўкилиб кетган. Шунда буюк саркарданинг тушига Яссавий кириб, биринчи Зангиота мақбарасини қуриш, кейин унга мақбара қуришни сўраган экан.

Шундай бўлди ҳам — бугун Тошкент яқинида Зангиота улкан мажмуаси жойлашган бўлиб,  у ерда у ва унинг рафиқаси дафн этилган, Туркистонда эса буюк сўфининг мақбараси жойлашган.

Самарқанд

Самарқанд — Буюк Ипак йўлидаги чорраҳа. Карвонлар узоқ сафарлардан сўнг шу ерга етиб келганда, толиққан сайёҳлар улар йўлнинг ўртасида эканлигини англаган. Самарқанд — қадимий шаҳар, Римнинг тенгдоши, Амир Темур империясининг пойтахти. Шунинг учун шаҳарда тарихий ва маданият ёдгорликлари кўплигидан ҳайратланмаслик мумкин. Бизда уларга ташриф буюриш учун атиги икки кун бор эди.

Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси вакиллари уларнинг барчасини қамраб оладиган йўналишни ташкил этишга ҳаракат қилди. Натижада ҳар куни тўрт-бешта диққатга сазовор жойга бордик ва суратга олдик (одатда учтадан кўп жойни суратга олмас эдик).

Самарқандда, биринчи навбатда, учта мадраса жойлашган машҳур Регистон майдонига йўл олдик. У ерда айни вақтда йирик анъанавий мусиқа фестивалининг репетиция жараёни кечмоқда. Фестиваль келгуси ҳафта бошланади. Майдон репетиция жараёни учун ўраб олинганлиги сабабли, у ерда ҳозирча сайёҳлар унчалик кўп эмас.

Шундан сўнг Гўр Амирга бордик, Амир Темур мақбарасини томоша қилдик. Автомобильимизни мақбарага кириш жойига қўйишга рухсат беришди ва бир соатга яқин вақт давомида машинамиз янги диққатга сазовор жойга айланди. Сайёҳлар унинг олдида суратга тушди, биз эса мақбара ичкари қисмини суратга олдик.

Амир Темур сағанасининг очилиши билан боғлиқ афсона ҳаммага таниш бўлса керак. Гўёки, қабр очилганлиги сабабли Буюк Ватан уруши бошланган, жасад қолдиқлари жойига қайтарилгандан кейин эса Совет армияси ғалаба қозонган. Бу афсона қанчалик ҳақиқатга яқин эканлигини билмайман, бироқ у халқ орасида барҳаёт.

Биз Самарқанд фабрикасига ҳам бориб, гилам тайёрлаш жараёни билан танишдик.

Шунингдек, машҳур астроном ва ҳукмдор Улуғбек обсерваторияси, Самарқанднинг қадимий бозори — Сиёб бозор ва Амир Темурнинг суюкли рафиқаси мақбараси ва масжиди — Биби хоним мажмуасига ташриф буюрдик.

Саёҳатда давом этамиз. Навбат Бухорога.