Қандай қилиб ипотекага хонадон сотиб олиш мумкин?

Ипотека — кўчмас мулк сотиб олишга мўлжалланган кредит туридир. Банк сизга хонадон (квартира) сотиб олиш учун маблағ тақдим этади, сиз эса бу пулни белгиланган муддатда қўшилган фоизлари билан тўлаш мажбуриятини оласиз.

Ипотека кредити, одатда, олинаётган кўчмас мулкни гаровга қўйилиши эвазига ажратилади ва фақат уй-жой сотиб олиш мўлжалланган. Масалан, кредит эвазига хонадон ёки ҳовли олиш мумкин. Сўнгги вақтларда банклар янги қурилган кўп қаватли уйлардаги хонадонлар (бирламчи кўчмас мулк) учун фаол кредит ажратмоқда.

Ипотеканинг асосий афзаллиги шундаки, хонадон сотиб олиш учун бир неча йиллар давомида пул йиғиш заруратидан қутуласиз. Уй-жойни сотиб олиб, шу заҳоти унинг эгасига айланасиз ва янги хонадонда истиқомат қилиб, ипотека кредитини тўлаб борасиз.

Ипотека кредитлари фақат жисмоний шахсларга — 18 ёшдан пенсия ёшигача бўлган Ўзбекистон фуқароларига берилади. Кредит олиш учун талабгор ишлаётган бўлиши ва расмий даромади ҳақида маълумотномани тақдим этиши, Тошкент шаҳридан хонадон сотиб олиши учун эса пойтахт пропискасига ҳам эга бўлиши керак.

Ипотека кредитлари фақат банклар томонидан тақдим этилади. Ўзбекистондаги қатор давлат ва тижорат банклари томонидан ипотека дастурлари ишлаб чиқилган. Стандарт ипотека дастурларидан ташқари, банклар ёш оилаларни қўллаб-қувватлашга йўналтирилган ипотекани ҳам тақдим этади — у имтиёзли давр (унда кредит олувчи асосий қарз суммаси ўзгаришсиз қолгани ҳолда фақат фоизларни тўлаши мумкин бўлади) ва фоиз ставкасининг пастлиги билан ажралиб туради.

Ипотека кредитини олиш учун қуйидаги ҳужжатларни тайёрлаш керак:

• Кредит олиш учун ариза;
• Ариза берувчи (кредит олувчи)нинг паспорти;
• Турар жойидан оила аъзолари ҳақида маълумотнома;
• Қарз олувчининг асосий иш жойидан берилган сўнгги 12 ойдаги даромади ҳақида маълумотнома;
• Сотувчи (қурувчи)нинг турар жойга эгалик ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжатларнинг нотариал тасдиқланган нусхалари;
• Сотувчидан хонадонни сотиб олиш бўйича келишув;
• ШЖBPҲ (ИНПС) китобчаси ва СТИР (ИНН) нусхаси.

Ички кредит сиёсатидан келиб чиқиб, банк қўшимча ҳужжатларни сўраши мумкин.

Уй-жой сотиб олиш учун кредит олиш жараёни одатда бир неча босқичдан иборат:

1. Банкда маслаҳатлашув ва дастлабки шартларни белгилаб олиш.
2. Мижоз томонидан ҳужжатларнинг тўпланиши.
3. Ҳужжатларни банкка топшириш.
4. Банк томонидан кредит ажратиш масаласинининг кўриб чиқилиши.
5. Ижобий қарор қабул қилиниши.
6. Банк ва мижоз ўртасида кредит ажратиш ҳақидаги шартноманинг имзоланиши.
7. Сотувчи (қурувчи)га кафолат хатини топшириш.
8. Хонадон олди-сотдисини нотариал тасдиқлатиш.
9. Хонадон учун эгалик ҳуқуқини мижозга расмийлаштириш.
10. Хонадонни банк учун гаров сифатида расмийлаштириш.
11. Банк томонидан сотувчига пулнинг тўлаб берилиши.

Ҳа, ипотека дастурларида қурилиши давом этаётган уйлардаги хонадонларни сотиб олиш учун кредит олиш имконияти ҳам назарда тутилган. Ягона истисно — гаров сифатида қарз олувчининг номига расмийлаштирилган бошқа бир кўчма мулкни кўрсатиш керак бўлади.

Ўзбекистоннинг аксарият банклари ипотекани 10 йил ёки ундан кўпроқ муддатга тақдим этади. Асосий қарзнинг қолдиғи ҳисобланган дастлабки бадал пули банкка тўланганидан сўнг банк фоизларини тўлаш бошланади ва қарзнинг умумий суммаси ойма-ой тўлаб бориладиган қисмларга бўлинади.

Одатда банклар кредитни сўндиришнинг икки вариантини таклиф қилади:

1) Аннуитет (бир-бирига тенг) — ойлик тўлов миқдори кредитнинг бутун даври учун бир хил бўлади. Бу тўлов тури харажатларни режалаштириш учун қулай — ҳар ой бир хил суммани тўлаш керак бўлади, бироқ якунда бундай кредит қарз олувчи учун бироз қимматроққа тушади.

2) Табақалаштирилган (дифференциал) — ойлик тўлов суммаси ойдан ойга камайиб боради. Мазкур схема қарз олувчининг даромадига нисбатан бир қадар катта талаблар қўяди, сабаби кредит юкламаси бир хил эмас: кредит сўндириш муддатининг биринчи ярмидаги ойлик тўловлар миқдори иккинчи ярмидаги суммадан сезиларли катта. Бироқ, мазкур вариантнинг ютуқли томони — фоизлар бўйича тўловлар нисбатан пастроқ бўлади.

Қарз олувчининг расмий даромади кредит бўйича ойлик тўлов суммасидан юқори бўлиши — кредит ажратиш учун банкнинг асосий шартларидан бири. Оддий қилиб айтганда, сизнинг маошингиз ҳар ой банкка тўлашингиз зарур бўлган пулдан кўпроқ бўлиши керак.

Кредит олувчининг расмий даромади ипотека кредитини олиш учун етарли бўлмаган ҳолатлар учраб туради. Бундай вазиятда даромади молиявий юкламани енгиллаштириши мумкин бўлган биргаликдаги қарз олувчини тўловга жалб қилиш мумкин. Масалан, биргаликдаги қарз олувчи сифатида турмуш ўртоқ ёки бошқа қариндошлар қатнашиши мумкин, фақат бир шарти бор — уларнинг фамилияси ва прописка манзили қарз олувчи билан бир хил бўлиши керак.

Сўнгги вақтларда айнан бирламчи кўчмас мулк учун ипотека кредитлари айниқса кўп берилмоқда.

Мисол учун, Murad Buildings компанияси нафақат чиройли, шинам ва мустаҳкам уйлар қуради, шу билан бирга, хонадонлар харидор учун ҳамёнбоп бўлиши учун ҳам барча имкониятни ишга солади. Шу сабабли ҳам мазкур қурувчи компаниянинг барча турар жой мажмуаларида хонадонларни ипотекага сотиб олиш мумкин.

Бундан ташқари, фойдаланувчиларга қулайлик яратиш мақсадида, компания сайтидаги хонадонларни танлаш жараёнида махсус ипотека калкуляторидан фойдаланиш имконияти тақдим этилган. Сиз хонадон ва банкни танласангиз, шунингдек, дастлабки бадал фоизини кўрсатсангиз кифоя — дастур автоматик равишда тахминий кредит шартлари бўйича ҳисоб-китоб қилади. Онлайн тарзда турли банкларнинг кредит таклифлари билан танишишингиз, энг мақбул фоиз ставкаларини танлашингиз ҳамда ойлик тўловларни тахминан ҳисоблашингиз мумкин бўлади.

Қуйида «Гулсарой» турар жой мажмуасидаги икки хонали, умумий майдони 52 квадрат метр, нархи 273 750 648 сўм бўлган хонадон учун ипотека кредити шартларининг тахминий ҳисоб-китоби келтирилган.

Ипотека калкуляторида йиллик 14 фоизлик ставка билан 12 йилга ипотека кредити тақдим этувчи банклардан бири танланган. Дастлабки бадал тўлови 25 фоизни ташкил этади.

Калкулятори ҳисоб-китобига кўра, ушбу хонадон бўйича дастлабки бадал тўлови 68 437 662 сўмга тенг. Ойлик тўлов — 2 950 609 сўм. Шундай қилиб, кредит бўйича ижобий жавоб олиш учун қарз олувчи ва биргаликда қарз олувчининг умумий расмий даромади 2 950 609 сўмдан ортиқ бўлиши керак.

Калкуляторда табақалаштирилган жадвал асосида 10 йилда сўндириш шарти билан кредит тақдим этувчи муқобил банк танланган. Йиллик фоиз ставкаси 14 фоизни, дастлабки бадал тўлови эса умумий сумманинг 30 фоизини ташкил этади.

Бу ҳолатда хонадон учун дастлабки бадал тўлови 82 125 194 сўмга тенг бўлади. Биринчи ойдаги тўлов миқдори 3 832 509 сўмни, кредит бўйича сўнгги ойдаги тўлов ҳажми эса 1 615 509 сўмни ташкил этади. Шундай қилиб, кредит олиш учун қарз олувчи ва биргаликда қарз олувчининг умумий расмий даромади 3 832 509 сўмдан ортиқ бўлиши керак.