Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг навбатдаги мажлисида Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг 2024 йил биринчи ярим йилликдаги ижроси тўғрисидаги ҳисобот кўриб чиқилди.
Мажлисда Солиқ қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари Мубин Мирзаев маълум қилишича, газ ишлаб чиқариш пасайиши ва импорт ортиши ҳисобига билвосита солиқлар тушуми камайган.
Билвосита солиқ тушумлари 2023 йилнинг биринчи ярим йиллигига нисбатан 22,8 фоиздан 21,4 фоизгача, яъни 1,4 фоизга пасайди. Бу асосан иккита солиқ тури: қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС) ва акциз солиғи бўйича тушумлар улуши камайган.
ҚҚС бўйича биринчи ярим йилликда 17,8 триллион сўм йиғилган ва тушумлар 12,3 фоизга ошди. Лекин 14 триллион сўмлик ҚҚС қайтариб берилган. Бу ўтган йилгига нисбатан 40 фоизга ошган.
Мисол учун, 1000 метр куб табиий газни 160 доллардан (2 миллион сўмдан) импорт қиляпмиз. Божхонада 240 сўм тўланмоқда. Аҳоли ва корхона ташкилотларга 1000 метр куб табиий газни 480 минг сўмдан 1,5 миллион сўмгача сотилмоқда. Бунинг ҳисобига ҳар минг метр куб учун 60 минг сўмдан қайтариб беряпмиз. Яъни 2024 йилда биринчи ярим йилликнинг ўзида UzGasTrade компаниясига 1 трлн сўм ҚҚС тўлови қайтариб берганмиз.
Акциз солиғи бўйича 8 триллион сўмлик тушум таъминланди. Улуши 0,2 фоизга камайди. Бунда ҳам биринчи навбатда мана шу табиий газдан 1,4 триллион сўмлик тушумлар тушмаслиги сабаб бўлди. Бунинг биринчи сабаби 2023 йилнинг олти ойида 2,3 миллиард метр куб табиий газ импорт қилинган бўлса, жорий йилнинг мос даврида 5,2 млрд метр куб газ импорт қилди, яъни 2,2 бараварга ошди. Бунинг ҳисобига 1,3 трлн сўм акциз солиғи олинмади. Президент қарорига асосан импорт қилинган акциз солиқларига 0 фоизлик ставка ўрнатилган.
Худди шундай ўтган олти ойда 13,7 миллиард метр куб табиий газ ишлаб чиқарилди. Бу дегани ўтган йилга нисбатан 1,4 миллиард метр куб табиий газ камроқ ишлаб чиқарилди. Шунинг ҳисобига ҳам 104 млрд сўмлик акциз солиқлари кам тушди.
Газ нархи айтилмаётганди
Ўзбекистон 2023 йил 7 октябрдан Қозоғистон ҳудуди орқали “Марказий Осиё—Марказ” газ қувурида Россиядан газ сотиб олмоқда. UzGasTrade ва “Газпром экспорт” МЧЖ ўртасидаги икки йиллик шартномага кўра, республикага кунига 9 миллион куб метр ёки йилига қарийб 2,8 миллиард куб метр газ етказиб бериш кўзда тутилган. Масъуллар ҳозиргача газнинг импорт нархи ҳақида маълумот бермай келаётган эди.
Мамлакатда газ импорти ўсаётганига қарамай, газ экспорти тўхтатилмаган. Ўтган ойда 91,7 миллион долларлик газ экспорти амалга оширилган. Бу 2023 йилнинг июлига нисбатан 1,3 баробарга кўп. Яъни ўтган йилнинг июль ойида 63,9 миллион долларлик газ экспорт қилинган.
2024 йил январь–июль ойларида республика жами 323,1 миллион долларлик газ экспортини амалга оширган. 2023 йилнинг мос даврида эса бу кўрсаткич 341,9 миллион долларни ташкил этган.
Энди субсидия берилмайди
Ўзбекистонда табиий газ ишлаб чиқарилган қийматидан паст нархда сотилиши ҳисобига кўрилган зарар давлат бюджетидан қоплаб келинади. Жорий йил учун мазкур салбий фарқни қоплаш учун 9,5 триллион сўм ажратилиши белгиланган. Январь–июнь ойларининг ўзида (9,3 триллион сўм) деярли бир йиллик субсидияга пул берилган.
Иқтисодиёт ва молия вазирлиги департамент директори ўринбосари Шоҳрух Ишонқулов йил охиригача газ корхонаси зарар кўришда давом этса, унга қўшимча субсидия берилмаслигини айтган эди.
Қирғизистон арзон сотиб олган
Иқтисодчи Отабек Бакировнинг маълум қилишича, Қирғиз Республикаси табиий газини ҳар минг кубасини 112,3 доллардан харид қилган. Бу Ўзбекистонга нисбатан 47,7 долларга арзон дегани.
Изоҳ (0)